Alle artikelen
De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer het graf van Oscar Carré (1846-1911) op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied.
Op begraafplaats Zorgvlied, langs de Amstel, liet Oscar Carré in 1891 een klein theater van de dood oprichten. Het familiegraf had dezelfde architecten en dezelfde bouwstijl als zijn circusgebouw enkele kilometers stroomafwaarts. Dit weelderige theater had hij vier jaar eerder laten optrekken. Het groeide al snel uit tot centrum van het hoofdstedelijk amusement. Momenteel moet een grote verbouwing ervoor zorgen dat Carré die positie behoudt. Ook de laatste rustplaats van zijn schepper is onlangs gerestaureerd.
Circus Carré streek in 1863 voor het eerst neer in Amsterdam. Kermisgangers klapten hun handen stuk voor de Trakhener hengsten op wier rug Oscar viool speelde en jongleerde. Het van oorsprong Duitse gezelschap toerde door heel Europa en was kind aan huis bij verschillende vorstenhoven. Willem III gaf Oscar Carré een onderscheiding en de Oostenrijkse keizerin Elizabeth – beter bekend als Sisi – nam bij hem paardrijles.
Carré keerde sindsdien elk jaar terug naar de Nederlandse hoofdstad. Hij maakte die tot vaste standplaats en liet er zelfs een houten theater bouwen. Omdat dit brandgevaarlijk was, moest hij het echter afbreken. Na een jarenlang juridisch steekspel met de gemeente kreeg Carré uiteindelijk een bouwvergunning voor een nieuw, stenen theater. Op 12 april 1887 werd de eerste heipaal de grond in gedreven.
Zeven maanden later en 3 miljoen waalstenen verder opende een trotse Oscar Carré zijn circustheater. De kranten en het publiek bejubelden het luxe gebouw van de architecten J.P.F. van Rossum en W.J. Vuyk. Aan de buitenkant was het uitbundig gedecoreerd met pilasters, zuilen en beeldhouwwerk. Binnen werd het hooggeëerd publiek ontvangen in een gezellige en luxueuze sfeer. Weelderige gaslampen verlichtten de foyers, schilderingen van circustaferelen sierden de wanden en men kon comfortabel wegzakken in roodfluwelen stoelen.
Maar in 1891 keerde het lot zich tegen Oscar. Zijn circustrein botste in Duitsland op een personentrein. `Het toneel was ontzettend,’ schreef een krant. ‘De beschrijving van verminkte leden, bloed, gekerm en geschrei zullen wij de lezers besparen.’ Onder de vijf doden was Amalia Carré-Salamonsky, de 39-jarige vrouw van de directeur, die ook optrad in het paardenspel. Naar aanleiding van haar dood liet Oscar op Zorgvlied het grafmonument bouwen.
Carré wist precies wat hij wilde. Hij bemoeide zich intensief met zowel het ontwerp voor het circusgebouw als met het grafmonument. Het werd een classicistisch tempeltje met een hoge entree, omgeven door een smeedijzeren hek. De deur is omgeven door pilaren en fraai bewerkte pilasters. Een bewerkte timpaan, met daarop een vaas, bekroont het dak.
Toen zijn tweede vrouw in 1897 overleed, besloot een gebroken Carré zijn zweep aan de wilgen te hangen. Hij verkocht zijn circus en schoot zijn paarden dood. ‘Ik stelde mij voor dat zij misschien nog eens voor de kar zouden moeten lopen,’ verklaarde hij in een interview. En dat wilde Carré ten koste van alles voorkomen. Hij stortte zich als directeur van zijn theater op het programmeren van variété.
Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon. Nadat hij zijn zoon Maximiliaan met diens circus had verwelkomd in theater Carré, keerde ook Oscar terug op de bühne. Met zijn lievelingspaard Walzertraum vermaakte hij het publiek weer als vanouds. In 1911 besloot de ziekelijke circusdirecteur een afscheidstournee door Europa te maken. Hij overleed in Kopenhagen, op 65-jarige leeftijd. Pas een jaar later kwam zijn lichaam in Nederland aan; in de tussentijd was het familiegraf verbouwd en uitgebreid. Het publiek was Carré niet vergeten. Langs de route van het Weesperpoortstation naar Zorgvlied stond het zwart van de mensen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Stille getuigen
De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer het graf van Oscar Carré (1846-1911) op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied. Op begraafplaats Zorgvlied, langs de Amstel, liet Oscar Carré in 1891 een klein theater van de dood oprichten. Het familiegraf had dezelfde...
Oorlogshelden
Sedert de verkiezingen van 1992 speelt de mislukte Amerikaanse interventie in Vietnam telkens een rol als ethisch ijkpunt in de presidentsverkiezingen. In 1992 werd kandidaat Clinton door de Republikeinen scherp bekritiseerd omdat hij zich in de late jaren zestig handig had weten te onttrekken aan de dienstplicht. Zo iemand was ongeschikt voor het presidentschap, omdat...
Beeldgeheim
Een oude foto. Wat is het verhaal erachter? Henri Lenferink, burgemeester van Leiden, en Jacq. Wallage, burgemeester van Groningen, doen een poging. ‘‘Dit is erg moeilijk hoor, het is een lastige foto,’ vindt de Leidse burgemeester Henri Lenferink. Ook zijn Groningse collega Jacq. Wallage weet in eerste instantie niet veel over de foto te zeggen....
Mijn verhaal
In ‘Mijn verhaal’ vertellen lezers over een historische gebeurtenis waarbij zij betrokken waren. Annie Grevelt (89) maakte in juli 1934 het Jordaanoproer mee. Met die opstand, waarbij zes doden en tientallen gewonden vielen, protesteerden de bewoners van de Amsterdamse Jordaan tegen een drastische verlaging van de uitkeringen door de regering-Colijn. ‘In de Jordaan hadden we...
De Vooruitgang
Proefschriften, lezingen en studies kunnen ons beeld van het verleden ingrijpend veranderen. Socioloog C.J. Lammers concludeert dat ons land sinds 1648 vrijwel continu een bezettende mogendheid is geweest. De gedachte dat Nederland als koloniale mogendheid ook als ‘bezetter’ kan worden beschouwd is niet nieuw. Maar hoeveel Nederlanders weten dat ons land ook jarenlang grote delen...
Desiderius Erasmus (ca. 1466-1536)
Nederland koos in 2004 de grootste Nederlander aller tijden. Historisch Nieuwsblad leverde een bijdrage aan de discussie met een serie portretten van historische Nederlanders, die een blijvende bijdrage hebben geleverd aan de Nederlandse samenleving en identiteit. Op 8: Erasmus, geleerde, humanist en intellectuele vader van tolerant en pacifistisch Nederland. Op 22 november 1996 stortte het...
Het Hoge Woord
De stichting Digitaal Monument Joodse Gemeenschap wil de namen en persoonlijke gegevens van alle 104.000 in de oorlog vermoorde joden op internet zetten. Dit is een verwerpelijke variant van het collectivisme waaruit de shoah zelf voortkwam, zegt cultuurhistoricus Hermann von der Dunk. Het wordt gênant om over de aantasting van normenbesef te schrijven bij al...
De problemen van immigranten zijn economisch, niet cultureel
De multiculturele romantiek uit de jaren zeventig heeft plaatsgemaakt voor een droombeeld van culturele eenvormigheid. Het is echter de vraag in hoeverre het begrip ‘cultuur’ bruikbaar is voor integratie. Problemen die onder de noemer ‘cultuur’ worden geschoven, zijn vaak een kwestie van inkomen, leefmilieu en opleiding. Op 19 januari presenteerde de Onderzoekscommissie Integratiebeleid het onderzoeksrapport...
Sensatie en sentiment in het levenslied
Van nieuwsvoorziening tot tranentrekker, van roddellied tot liefdesverklaring. De smartlap heeft nooit geleden onder gebrek aan belangstelling. Tijdens de opening van de tentoonstelling Ode aan de Zangeres Zonder Naam, in het Leidse museum De Lakenhal, vloeiden er tranen. Echte tranen. In een van de laatste kabinetjes draaide een film over het leven van de Zangeres....
Met de Roze Zaterdag had Roermond in 1979 de primeur in Nederland
Vandaag opent Nederland de Pride-maand met de kleurrijke botenparade door de Utrechtse grachten. De eerste Roze Zaterdag in 1979 markeerde het begin van de georganiseerde homobeweging in Nederland. Wat begon met een handjevol activisten in Roermond, groeide uit tot een landelijke traditie en bredere emancipatiestrijd.
De teruggevonden oprichtingsnotulen van de ARP
Onlangs kreeg de Vrije Universiteit de notulen aangeboden van de oprichtingsvergadering van de Anti Revolutionaire Partij, de eerste politieke partij van Nederland. Het verloren gewaande verslag is, waarschijnlijk in 1942, door een schoonzoon van ds. A. Kuyper jr. (inderdaad: de zoon ván) uit angst voor confiscatie door de Duitsers meegegeven aan dr. A. La Fleur....
Afrika heeft baat bij postkoloniale bevoogding
Er wordt met argwaan gekeken naar de bemoeienis van voormalige kolonisatoren met hun oude Afrikaanse koloniën, ten zuiden van de Sahara. Maar de Afrikaanse landen hebben ook geprofiteerd van hun banden met Frankrijk en Engeland. Wie koos voor Europese bevoogding was het best af. De relatie tussen Europa en Afrika is beladen met emoties, die...
