Willemien Elling is gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog, die ze – geboren in 1934 – ‘net heeft gemist’. Als ze geschiedenis gaat studeren in Amsterdam, is dat dan ook om ’te weten wat er werkelijk gebeurd is’. Ze raakt betrokken bij de studentendemonstraties en wordt lid van de CPN, maar probeert de wereld vooral te begrijpen achter haar bureau, waar ze als historica haar onderzoek wil verenigen met haar politieke overtuigingen.
Dat Willemien een van de meest geloofwaardige personages is in Een onschuldige familie, de debuutroman van Marijke Spies, is niet toevallig. Ook Spies, emeritus hoogleraar Nederlandse letterkunde tot 1770, is geboren in 1934. Maar niet alleen als Willemiens generatiegenote, ook als historica weet Spies waarover ze het heeft. Met de geschiedenis van de – niet zo onschuldige – familie Elling, schetst ze een beeld van de twintigste eeuw, van een vakantie in het fascistische Italië in 1922 tot een gijzeling door Marokkanen in een Hollandse bejaardenflat, zo’n tachtig jaar later.
Niet dat de familie Elling een doorsnee Nederlandse familie is. Daarvoor zijn de leden te welgesteld en te mondain: het verhaal speelt zich af in Nederland, Duitsland, Marokko, Italië en Amerika. Spies laat zien hoe de internationale gebeurtenissen de levens van de hoofdpersonen bijna terloops veranderen en dat morele keuzes nauwelijks een rol spelen. Zo accepteert Jaap Elling, Willemiens vader, tijdens de bezetting een fusie tussen het familiebedrijf en het Duitse bedrijf Wibchemie dat Zyklon B blijkt te produceren. Na de oorlog zit Jaap echter zonder problemen in de zuiveringscommissie van Arnhem.
Door de vele familieleden en gebeurtenissen is het verhaal soms wat oppervlakkig. De kracht van dit boek zit hem dan ook in de details. Het is de vraag hoe het kan dat Jaap al in de jaren vijftig Loe de Jongs Koninkrijk der Nederland in de kast heeft staan, maar mooi is de scène waarin hij in mei 1940 in paniek zijn dure flessen château-neuf-du-pape leeggiet in de gootsteen. Je weet immers nooit wat dronken Duitse soldaten kunnen aanrichten. Bijna twintig jaar na aanvang van het verhaal maakt dat hem eindelijk tot een echt mens.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
