Het ziet er wat knullig uit: klein formaat, slecht afgedrukte foto’s en geen kleur. En toch is het tijdschrift Onvoltooid verleden altijd een genoegen om te lezen. Het jongste nummer van dit ‘kwartaalblad voor de geschiedenis van sociale bewegingen’ (2004/19) bevat een aardige bijdrage van de verzekeringshistoricus Jacques van Gerwen.
Van Gerwen constateerde na lezing van het portret van de socialistische voorman Pieter Jelles Troelstra in het Biografisch Woordenboek voor het Socialisme en de Arbeidersbeweging een omissie. In dat portret werd met geen woord gerept over het feit dat Troelstra ook ondernemer was. Vreemd, want het is toch niet niks dat Troelstra van 1906 tot aan zijn dood in 1930 directeur was van de Onderlinge Brandwaarborgmaatschappij Neerlandia.
De maatschappij, gevestigd in Leeuwarden, was opgericht door vader Troelstra. De liberale vader en de socialistische zoon stonden menigmaal tegenover elkaar, maar dat vormde geen belemmering voor Troelstra zijn vader als directeur op te volgen. In de praktijk liet hij de bedrijfsvoering over aan een compagnon. Zelf kwam Troelstra slechts twee keer per jaar naar Leeuwarden: in januari om de loonsverhoging aan het personeel bekend te maken en in mei om de algemene ledenvergadering bij te wonen.
Verder in dit nummer een merkwaardig artikel van socioloog Henny Buiting. Deze kenner van het Nederlandse marxisme ergert zich aan ‘de suggestie’ dat de dichter Herman Gorter altijd een aanhanger van Sovjet-leider Lenin is geweest. In een uitgebreid artikel probeert Buiting dit misverstand te ontzenuwen.
Na aanvankelijk enthousiasme over de staatsgreep van Lenin in oktober 1917 zou Gorter langzaam teleurgesteld zijn geraakt in zijn Russische idool. Gorter bepleitte een linksere, radicaal communistische koers in Rusland. Dat kwam hem op genadeloze kritiek van Lenin te staan.
Einde bewondering van Gorter voor Lenin, verwacht je dan. Maar niets is minder waar: Buiting citeert Gorter, die Lenin ook jaren na diens dood in 1924 blijft bezingen als ‘machtigste, dapperste strijder’ en ‘alles durvende en hoge held’. Lenin is dus wel degelijk een idool van Gorter gebleven. Zo haalt Buiting de strekking van zijn eigen artikel onderuit.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
