Home Alle artikelen

Alle artikelen

Een overzicht van de artikelen die we recent hebben gepubliceerd.
De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer het medaillon van Willem Bilderdijk (1756-1831) in het Bilderdijk-museum, gevestigd in de Vrije Universiteit te Amsterdam.

Was het werkelijk Willem Bilderdijk? Dat vroeg het Bilderdijk-museum zich in 1934 af na aanschaf van dit miniatuurportret. De gelijkenis met andere afbeeldingen van de dichter, advocaat en geleerde was gering. Maar het vogeltje aan het witte lint wees toch echt op Bilderdijk. Hij was namelijk de enige drager van de Orde van de Zwaan. 
     
Het portret werd omstreeks 1798 gemaakt. Na de Bataafse Revolutie weigerde Bilderdijk de eed op de nieuwe regering af te leggen. Daarom werd de prinsgezinde advocaat, die naam maakte met de verdediging van de volksvrouw Kaat Mossel, aanstookster van orangistische straatrelletjes, verbannen uit de Republiek. Via Groningen en Hamburg trok hij naar Londen en Brunswijk. Zijn vrouw, met wie hij leefde in een uiterst ongelukkig huwelijk, liet hij achter met twee kinderen en torenhoge schulden.

In Londen vond Bilderdijk een nieuwe liefde: de twintig jaar jongere Catharina Schweickhardt. Toen haar ouders de romance ontdekten en elk contact verboden, smeedden zij een listig plan. Afzonderlijk van elkaar reisden ze in de zomer van 1797 naar Duitsland. Samenleven was ook daar onmogelijk, omdat Bilderdijk nog niet gescheiden was, maar dat stond de verwekking van drie kinderen niet in de weg.

Catharina vestigde zich in Hildesheim, acht uren gaans van Brunswijk, waar Bilderdijk haar regelmatig opzocht. Het medaillon droeg Catharina op haar lichaam, om haar geliefde tijdens zijn afwezigheid dicht bij haar te hebben. ‘Voor my, die eindelooze dagen een worm aan ’t kwijnend hart voel knagen,/ Wanneer ’t, door zuchten overkropt, voor ’t naadrend afscheidsuur moet schrikken,’ dichtte de ongelukkige Catharina na het zoveelste afscheid.

Bilderdijk installeerde zijn minnares als mevrouw Van Heusden. Zelf gebruikte hij de naam Teisterbant. Beide verwezen naar Bilderdijks vermeende adellijke afstamming. De dichter meende rechten te hebben op het graafschap Teisterbant en de baronie van Heusden. Hij zou verwant zijn aan de graven van Kleef, Holland, Egmond en Nassau, en zijn familie zou zelfs afstammen van de Byzantijnse keizers.

Deze grotendeels gefantaseerde genealogie speelde een belangrijke rol in Bilderdijks leven en werk. Vooral zijn afstamming van de legendarische zwaanridder Elius van Grail sprak tot de verbeelding; zelfs Jacob Grimm toonde er interesse in. In 1786 bezong Bilderdijk zijn stamboom in het dichtwerk Elius, een ‘romance in zeven zangen’. Hierin redt een onbekende ridder, wiens bootje wordt getrokken door een zwaan, een bedreigde jonkvrouw. Zij huwt hem, maar belooft nooit naar zijn naam te informeren. Als ze dat toch doet, moet hij haar verlaten. Deze middeleeuwse sage geniet vooral bekendheid door Richard Wagners opera Lohengrin.

Bilderdijk vernoemde zijn eerste zoontje naar de ridder en in zijn (zelfbedachte) wapen nam hij een zwaan op. Dagelijks droeg hij zijn Orde van de Zwaan. Die ging volgens hem terug op de heren van Heusden. Als hoofd van de familie moest Bilderdijk nieuwe Ridders van de Zwaan benoemen, schreef hij aan zijn vriend Johannes Kinker. Die glimlachte om zoveel afstammingswaan.

Volgens Annie Romein construeerde Bilderdijk, die zij karakteriseerde als ‘gefnuikt genie’, met behulp van het woord zijn eigen werkelijkheid. Zelf meende hij dat hij ‘zich bewoog in een wereld, gescheiden van de dagelijksche en gewone door een klove’. Hij creëerde een ‘poëtische familiegeschiedenis’ waarin, in Bilderdijks woorden, ‘de Dichtkunst Waarheid is, de Waarheid Poëzie’. Zijn adellijke titels, zijn wapenschild en de Orde van de Zwaan moesten, aldus L.F.W. Adriaenssen, die de Bilderdijk-genealogie onderzocht, de mythe verbinden met de werkelijkheid. 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.
Stille Getuigen
Stille Getuigen
Artikel

Stille Getuigen

De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer het medaillon van Willem Bilderdijk (1756-1831) in het Bilderdijk-museum, gevestigd in de Vrije Universiteit te Amsterdam. Was het werkelijk Willem Bilderdijk? Dat vroeg het Bilderdijk-museum zich in 1934 af na...

Lees meer
Artikel

Stad & Land

‘Kijk,’ zegt Rien de Ridder terwijl hij terugschakelt, ‘daar loopt een van de laatste vijftig van Arnemuiden.’ We passeren stapvoets een vrouw in klederdracht. De gouden hangers aan haar kanten muts slingeren kordaat mee op het ritme van haar ferme tred. Ze werpt een priemende blik in de auto, om verdere opdringerigheid te ontmoedigen. Arnemuiden,...

Lees meer
Artikel

Op reis met de Romeinen in Nederland

Zo’n tweeduizend jaar geleden vestigden de Romeinen zich in het huidige Nederland. In Nijmegen liggen nog steeds de resten van hun tempels en straten. Ook elders worden steeds meer resten van hun kampementen gevonden. Reis mee met Historisch Nieuwsblad langs de overblijfselen van deze belangrijke periode. Dag 1: Nijmegen In het Valkhofpark in Nijmegen staat achter...

Lees meer
Ouderenzorg in Nederland is beter dan ooit
Ouderenzorg in Nederland is beter dan ooit
Artikel

Ouderenzorg in Nederland is beter dan ooit

Ouderenzorg is vanwege de vergrijzing een actueler thema dan ooit. In onze moderne samenleving besteden we de zorg voor onze ouderen uit, maar dat wordt straks te duur. Moeten we terug naar vroeger, toen oma en opa liefdevol in het gezin werden opgenomen? Nee: ouderen hebben het beter dan ooit en het idyllische driegeneratiegezin blijkt...

Lees meer
Artikel

Multatuli (1820-1887)

Nederland koos in 2004 de grootste Nederlander aller tijden. Historisch Nieuwsblad leverde een bijdrage aan de discussie met een serie portretten van historische Nederlanders die een blijvende bijdrage hebben geleverd aan de Nederlandse samenleving en identiteit. Op 6: Multatuli, inspirator van democraten, socialisten, feministen en Indische nationalisten.  Dat hij tot de acht grootste Nederlanders aller...

Lees meer
Artikel

Mijn Verhaal

In ‘Mijn verhaal’ vertellen lezers over een historische gebeurtenis waarbij zij betrokken waren. Willemina Mas Cabré (97) maakte als jonge vrouw de Spaanse burgeroorlog (1936-1939) mee.   ‘Mijn ouders vonden het natuurlijk niet leuk dat ik naar een oorlogsgebied ging. Maar wat konden ze doen? Ik was verliefd, ik wilde bij mijn man zijn. Dus...

Lees meer
Artikel

Lifestyle & Trends

De hotspots van negentiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute couture in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Culinaire avonturen, mode, wonen en uitgaan door de eeuwen heen. De zomer van 1887 was heet. De droogte bereikte records, heel Nederland zuchtte onder het juk van de zon. Men snakte naar vocht. ‘Gloeiend,...

Lees meer
Artikel

Brieven

De redactie nodigt u uit uw mening te geven over artikelen die in het Historisch Nieuwsblad verschenen zijn. Zij behoudt zich het recht voor brieven in te korten. Reacties: Postbus 1528, 1000 BM Amsterdam of redactiehn@vug.nl Digitaal monument 2 In mijn stuk over een digitaal monument voor alle omgekomen Nederlandse joden (Historisch Nieuwsblad 2004/3) schrijf...

Lees meer
Artikel

Het Hoge Woord: de Westelijke Sahara

In april 2004 verlengde de Veiligheidsraad opnieuw het mandaat van de VN-vredesmacht Minurso, die sinds 1991 toeziet op de wapenstilstand tussen Marokko en de verzetsgroep Polisario in de Westelijke Sahara. Herman Obdeijn meent dat de Marokkaanse aanspraken op dit omstreden gebied historische gronden hebben.  De Westelijke Sahara vormde eeuwenlang het doorgangsgebied van een karavaanroute die...

Lees meer
De prijs van Castro’s Cuba
De prijs van Castro’s Cuba
Artikel

De prijs van Castro’s Cuba

Fidel Castro was de langstzittende politieke leider van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Maar zijn revolutie en de socialistische staat die erop volgde gingen ten koste van bepaalde vrijheden en welvaart. Meer dan vijfenvijftig jaar geleden komen Fidel Castro en zijn bebaarde medestanders, de barbudos, in Cuba aan de macht. Met veel moed en geluk,...

Lees meer
Column

Rare lijst

Dit najaar kunnen wij Nederlanders in een omvangrijk, door de KRO georganiseerd mediaspektakel de grootste Nederlander aller tijden kiezen. Dergelijke verkiezingen zijn ook al in Engeland en Duitsland gehouden en hebben daar veel discussie veroorzaakt. Aangezien elk nationaal debat over het verleden in principe welkom is, is er geen reden dit KRO-initiatief hooghartig van de...

Lees meer
Column

Bijna-theorietjes

Van nabij ken ik een conservator annex tentoonstellingsmaker. Ze is meestal een jaar bezig met de voorbereiding van een expositie. Inlezen, archieven raadplegen, interviews afnemen. Ze maakt er altijd iets prachtigs van, maar voor het zover is moeten er heel wat tegenvallers worden verwerkt. Bij dat ene aardige verhaal ontbreekt een plaatje, en ja, wat...

Lees meer
Loginmenu afsluiten