Alle artikelen
Komt er dan niets goeds uit Rusland? Jazeker: literatuur. De Amsterdamse hoogleraar Slavische letterkunde Willem G. Westeijn biedt in Twee eeuwen Russische literatuur (Meulenhoff, oktober 2003) niet alleen een overzicht van negentiende-eeuwse giganten als Dostojewski en Tolstoj, maar ook van de meeslepende dissidente literatuur onder het Sovjetregime in de twintigste eeuw.
Nederlands-Indië
De voormalige kolonie staat onverminderd in de aandacht van de historici. Publiceerde Wim Willems vorig jaar een boek over de uittocht uit Indië, Hans Meijer belicht in In Indië geworteld. De twintigste eeuw (Bert Bakker, november 2003) juist de mensen die gebleven zijn, alle oorlogen en revoluties ten spijt. Meijer is alle belangstelling voor de blanke Nederlandse elite zat en is vooral geboeid door de Indische Nederlanders die in de archipel achterbleven.
Journalist Tony van der Meulen brengt in Dansen op de Kwai. Het leven na de Birma-spoorweg (Veen, augustus 2003) in kaart hoe voormalige dwangarbeiders hun slavenarbeid onder de Japanse bezetting zestig jaar na dato verwerken. Hij ging met een aantal van hen terug en volgde de jaarlijkse herdenking. Een verhaal van oude mensen en de dingen die voorbijgaan, om met Louis Couperus te spreken.
Oud, maar nog niet voorbij is generaal Soeharto. De dictator regeerde Indonesië tussen 1965 en 1998 niet alleen met ijzeren vuist, maar ook als een sluw tacticus die mensen met gunsten aan zich bond. Die corruptie werd hem uiteindelijk fataal. Soeharto slijt zijn dagen in stilte. Wie is deze mysterieuze figuur? De Australische historicus Rob Elson doet in Soeharto. Een biografie (Het Spectrum, september 2003) een poging het mysterie te ontraadselen.
Gouden Eeuw
In de beeldvorming heerst nog altijd de hardnekkige voorstelling van de Republiek als calvinistische natie. De Vlaamse kerkhistoricus Gian Ackermans toont in Herders en huurlingen. Bisschoppen en priesters in de Republiek 1663-1705 (Bert Bakker, september 2003) aan dat er ook een fiks rooms-katholiek volksdeel was, dat op steun van de bisschoppen kon rekenen. Maar niet al die bisschoppen waren goede herders. Een theologisch conflict leidde tot een scheuring in de rooms-katholieke gelederen – een scheuring die tot op de dag van vandaag voortduurt. In de pels van de machtige roomse Kerk schuilt sinds 1700 een luis: de oud-katholieke Kerk.
De Amerikaanse historicus Graig Harline moet hebben gedacht: wat Le Roy Ladurie kan, kan ik ook. De Franse historicus schreef jaren geleden een indringend boek over het dorp Montaillou, waarin hij het leven van een kleine gemeenschap tot in detail schetste. Harline doet hetzelfde, maar dan op nog kleinere schaal: hij trof documenten in een Belgisch klooster in Jezus-Eik (wie verzint zo’n plaatsnaam?) en schreef in De wonderen van Jezus-Eik (Bert Bakker, september 2003) onder meer over het gevecht om een eik, die op de grens van twee dorpen stond en door de inwoners werd beschouwd als een wonderboom.
Politiek
De linkse oppositie maakt het kabinet-Balkenende uit voor ‘asociaal’. Dat de sociale politiek al langer inzet is van felle debatten, blijkt uit Leven van wat neerdrukt en beklemt. Staat, gemeenschap, sociale politiek, 1870-1914 (Wereldbibliotheek, oktober 2003). Dirk Jan Wolffram beschrijft hoe gemeenten en allerhande idealisten de sociale politiek overeind probeerden te houden toen de confessionelen en liberalen na 1900 een beperkte sociale wetgeving bepleitten.
Twintig jaar geleden was ‘conservatief’ een scheldwoord, nu is het een geuzennaam. In De conservatieve uitdaging (Prometheus, oktober 2003) staat het denken van conservatief van het eerste uur J.L. Heldring centraal. Paul Cliteur, Bart Jan Spruyt en Ronald van Raak staan stil bij zijn oeuvre en bieden beschouwingen over heden en verleden van die eens zo gesmade levenshouding.
Verder…
… Komt Geert Mak met zijn nu al veelbesproken In Europa. Reizen door de twintigste eeuw (Atlas, november 2003) waarin het gaat ‘over verscheurdheid en onwetendheid, over historie en angst, over armoede en hoop, over alles wat ons nieuwe Europa scheidt en bindt’.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Verwacht zomer 2003
Hij is inmiddels al 76 jaar, maar nog altijd onvermoeibaar. Communistenkenner Arthur Stam belicht in De CPN en haar buitenlandse kameraden (Aspekt, september 2003) de vele koerswijzigingen van politiek leider Paul de Groot, die de Hollandse communisten na de oorlog hoorndol maakten. Maar ach, hoe onschuldig was dat communisme op klompen niet vergeleken bij de...
Stadskind. Kroniek van een naoorlogse jeugd door Wim Willems. 298 p. Bert Bakker, euro 16,95
Natuurlijk is het riskant om als professioneel historicus een nostalgisch boek te schrijven, maar Wim Willems (Den Haag, 1951) heeft de valkuilen van de vertedering aardig weten te omzeilen. Stadskind. Kroniek van een naoorlogse jeugd bestaat uit zijn herinneringen aan opgroeien in de grote stad Den Haag. De auteur schetst een panorama van de fascinerende...
Banken in bezettingstijd. De voorgangers van ABN AMRO tijdens de Tweede Wereldoorlog en de periode van rechtsherstel
Enkele weken geleden werd op de gevel van het ABN AMRO-kantoor in de Amsterdamse Sarphatistraat een gedenksteen onthuld, die eraan herinnert dat in dit pand tijdens de oorlog de Liro-roofbank van de joodse vermogens was gevestigd. De steen is hoog in de gevel geplaatst, om het eventuele vandalen moeilijk te maken. De plaatsing...
Met man en macht. De militaire geschiedenis van Nederland 1550-2000
Zes dagen vóór het overlijden van Cees Wels verscheen op 24 april 2003 de mede door hem geredigeerde bundel van dertien opstellen over de Nederlandse militaire geschiedenis sedert het midden van de zestiende eeuw. ‘Een standaardwerk voor de komende jaren,’ aldus de trotse tekst achterop het boek. Daarmee is niets te veel gezegd. Maar...
Lifestyle & trends: Blootlopen met een doel
De hotspots van achttiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute couture in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Culinaire avonturen, mode, wonen en uitgaan door de eeuwen heen.Idealisten waren ze. Ze heetten de Bond van Lichtvrienden en de Vrije Lichaams-Kultuurbeweging (VLK), en ze geloofden in de betere mens, die zou ontstaan als...
Het Rome van Cicero door Anthony Everitt. Vertaald uit het Engels door Emile Salomons. 428 p. Ambo, euro 24,90
Eerst was er een hele tijd niets, en nu zijn er opeens twee boeken in het Nederlands over Marcus Tullius Cicero (106-43 v. Chr.). De aanleiding voor deze ‘overvloed’ is niet eens het eindexamen Latijn van 2004, waarvoor Cicero de nationaal voorgeschreven auteur is. Anthony Everitt, gasthoogleraar kunstgeschiedenis in Nottingham en publicist, ontkent zelfs elk...
Tussen ideaal en illusie. De geschiedenis van D66, 1966-2003
Op 14 oktober 1966, nog geen etmaal nadat het centrum-linkse kabinet-Cals ten val kwam in ‘de nacht van Schmeltzer’, werd in Amsterdam de politieke partij Democraten ’66 opgericht. Anders dan de mythevorming wil, ging die oprichting aarzelend, rommelig, en niet bij alle initiatiefnemers van ganser harte. Het is misschien geen wonder dat de navolgende 37...
Mijn Verhaal: In bed met John Lennon
In maart 1969 hielden John Lennon en Yoko Ono hun beroemde ‘bed-in for peace’ in het Amsterdamse Hilton-hotel. Constance Vrijdaghs, toen zestien jaar oud, zat als een van de eersten bij hen op bed. ‘De Beatles waren mijn vrienden. Mijn zolderkamertje in Aerdenhout was behangen met foto’s en posters. Vooral John Lennon vond ik een...
Beeldgeheim: Criminele oudjes
Een oude foto. Wat is het verhaal erachter? Monique van Diessen, hoofdredacteur van Senioren Magazine en Marianne ter Laak, hoofdredacteur van Plus Magazine, doen een poging. ‘Waarom heb ik nooit beter opgelet tijdens de geschiedenisles?’ verzucht Van Diessen. ‘Ik heb geen flauw idee waar deze foto over gaat’. Aandachtig tuurt ze naar de afbeelding....
De racistische moord op Kerwin Duinmeijer
Veertig jaar geleden werd de vijftienjarige Antilliaanse Kerwin Duinmeijer doodgestoken. Twee maanden later ging het eerste officiële bureau voor racismebestrijding van start.
Het Hoge Woord
De Beweging voor Vrij Atjeh (GAM) ziet het gewelddadige conflict met de Indonesische regering als een voortdurende strijd tegen de koloniale overheersers. Aanvankelijk waren dat Nederlanders, vervolgens Javanen. De oorzaak van de huidige onvrede ligt echter in de Indonesische exploitatie van de olie- en gasvelden. Lange tijd leefden Atjeeërs zonder problemen binnen de grenzen van...
Sponsor bracht voetbalclub Fortuna ’54 in financiële problemen
Het betaald voetbal verkeert in een diepe crisis. Veel clubs hebben een miljoenenschuld en vechten tegen liquidatie. Het eerste slachtoffer van de verstrengeling van voetbal en bedrijfsleven was Fortuna ’54 uit Geleen. Het team voetbalde op het hoogste niveau, maar door de ineenstorting van het bouwimperium van de flamboyante zakenman en voorzitter Egidius Joosten ging...
