Home Waarom geheime diensten overbodig zijn

Waarom geheime diensten overbodig zijn

  • Gepubliceerd op: 18 januari 2006
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem
  • 3 minuten leestijd

Eind vorig jaar opperde een Amerikaanse journalist dat het Knight Ridder-krantenconcern, dat al enige tijd tevergeefs naar een koper zoekt, wellicht verkocht zou kunnen worden aan de Central Intelligence Agency. Dit voorstel werd geïnspireerd door het feit dat de kranten van het Knight Ridder-concern aanzienlijk beter geïnformeerd bleken te zijn over de massavernietigingswapens van Saddam Hussein dan de CIA.

           
In de maandenlange aanloop naar de Amerikaanse aanval op Irak waren die kranten namelijk, op basis van scherpzinnige analyse van de informatie die ter beschikking was in het publieke domein, tot de conclusie gekomen dat Saddam Hussein niet beschikte over nucleaire wapens en dat de effectiviteit van zijn biochemische wapens twijfelachtig was. De conclusie was onontkoombaar dat Irak helemaal niet zo gevaarlijk was als de Amerikaanse regering beweerde.        
 
Dat de gegevens die geheime diensten aan hun overheden verstrekken meestal niet beter en vaak zelfs onbetrouwbaarder zijn dan de informatie die een intelligente en goed geïnformeerde krantenlezer ter beschikking staat, was al langer bekend. Al in de late jaren veertig meende de schrijver-diplomaat George Kennan dat een dergelijke krantenlezer, die de moeite neemt om een aantal kwaliteitskranten aandachtig te lezen en met elkaar te vergelijken, even goed is geïnformeerd over de machtsverhoudingen in de wereld als de president van de Verenigde Staten, die elke morgen een A4’tje met geheime informatie van de CIA ontvangt.      
      
Door de technologische veranderingen van de laatste decennia zijn er in het publieke domein nog veel meer gegevens ter beschikking gekomen. Zo klaagden diverse overheden onlangs nog steen en been over de voorheen geheime informatie die door Google Earth aan iedere internetgebruiker wordt verstrekt.          

Dat de inlichtingen die geheime diensten en spionnen verzamelen niet bijster betrouwbaar zijn, kan goed verklaard worden. Journalisten moeten voor hun beweringen traditiegetrouw meer dan één bron hebben en zij moeten bovendien een sceptische bureauredacteur overtuigen, zeker als hun informatie indruist tegen de conventional wisdom. De gegevens die zij verschaffen worden bovendien direct onderworpen aan de kritische blik van collega’s.   
         
Van een dergelijke kritische toetsing is in de burelen van de geheime dienst meestal geen sprake. De geheime informatie circuleert in kleine kring, waardoor zij uiterst vatbaar is voor paranoïde waanvoorstellingen, die er met regelmaat toe leiden dat de tegenstander mateloos wordt overschat. Zo had de CIA decennialang een volledig vertekend beeld van de economische en militaire macht van de Sovjet-Unie.          

Laten we eens aannemen dat de CIA de analytisch begaafde journalisten van de Knight Ridder-kranten overneemt en de verzamelde informatie kritisch laat toetsen in de media. Dat zou de betrouwbaarheid van de data die de CIA aan zijn opdrachtgevers verstrekt ongetwijfeld ten goede komen.         
   
Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat betere informatie tot beter beleid zal leiden. Het zou wel erg naïef zijn te veronderstellen dat politiek leiders besluiten nemen op grond van koele, objectiverende analyse van alle ter beschikking staande gegevens.     
       
Vrijwel alle politiek leiders zien de werkelijkheid door een ideologisch getinte bril. Verschaft de geheime dienst informatie die niet overeenkomt met de ideologische preoccupaties van de politici, dan geloven zij hun geheime dienst niet. Vervolgens wordt de geheime dienst, die immers een overheidsbureaucratie is, onder druk gezet om de ideologisch wenselijke inlichtingen te leveren. In veel gevallen is daarom de geheime informatie die ten grondslag ligt aan beleid sterk ‘gepolitiseerd’ en dus waardeloos.           

Bezien we de droevige geschiedenis van de incompetentie van de – peperdure – geheime diensten sinds de Tweede Wereldoorlog, dan is de conclusie dat zij zonder bezwaar kunnen worden opgeheven. De vrijkomende gelden worden ter beschikking gesteld aan de onderzoeksjournalistiek en de beleidsmakers gaan aandachtig de krant lezen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer