Home De schat van Lombok

De schat van Lombok

  • Gepubliceerd op: 14 februari 2006
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Nelleke Noordervliet
  • 4 minuten leestijd

Ik was een maand op Bali. Bali is een mooi eiland, met een rijke geschiedenis. Dat is een snel en makkelijk cliché, maar de toerist zal niet zo snel en makkelijk in die geschiedenis doordringen. Wat hij op het eerste gezicht ziet is veel traditie en minder de levend gehouden herinnering aan historische gebeurtenissen. Geschiedenis is het beschrijven en markeren van veranderingen. Traditie is het handhaven van wat hetzelfde blijft en moet blijven.


Treffend is de levende dagelijkse praktijk van eeuwenoude tradities naast de moderniteit van de global village. Midden op een druk kruispunt waar horden brommers, motorfietsen en auto’s elkaar kruisen en passeren brengt een vrouw kalm hurkend een offer aan de goden van die plek: zelfgemaakte bakjes van blad met bloemen erin en een handje rijst. Ze prevelt wat woorden, staat dan op en loopt weg. Juist vanwege dat bijna animistische karakter dat van de godsdienst geen onderdrukkend systeem maakt, is iedereen welkom om de plechtigheden gade te slaan of eraan mee te doen. 
           
Bali week af van de rest van de archipel doordat de islam er slecht kon aarden. De Balinese vorm van het hindoeïsme bleek bestand tegen kerstening en islamisering. Het is de tragische ironie van het lot dat de bomaanslagen door islamistische terroristen vooral de Balinese bevolking hebben getroffen. De economische schade is aanzienlijk. De wanhoop is groot. Zelfmoord – vroeger vrij ongebruikelijk – is er toegenomen. 
           
Op twee plaatsen in de buurt van de hoofdstad Denpasar staan uit de kluiten gewassen standbeelden in sociaal-realistische stijl. We zien soldaten die krijgshaftig met een hand in de verte wijzen en in de andere hand de klewang of het geweer dragen waarmee de vijand werd bestreden en overwonnen. Het zijn helden van de vrijheidsstrijd in 1945. Het vliegveld is naar een van hen genoemd: Ngurah Rai. Wie als Nederlandse toerist arriveert, kijkt meteen in de loop van zijn geweer. 
           
Ik geneer me ervoor dat we eind jaren veertig – zelf net bevrijd van een bezetter – de handelwijze van bezetters tegen verzet zo makkelijk overnamen. Natuurlijk zijn er excuses te bedenken: ‘Je moet het in de tijd zien’, ‘Nederland heeft als koloniale macht toch ook veel goeds gebracht’, en ‘Vergeet niet dat de inlanders bloeddorstig en wreed waren’. Dat mag allemaal waar zijn, maar wat betreft bloeddorst hadden de Nederlanders ook een naam te verliezen. 
           
Rond 1900 vond Nederland het tijd worden de buitengewesten onder een strakker koloniaal bewind te plaatsen. Het monopolie op de opiumhandel moest worden beschermd en het ‘onbeschaafde’ volk moest worden geciviliseerd. Een expeditie tegen de Balinese rajah van Lombok lag in de rede. Deze verliep aanvankelijk desastreus. Men riep om wraak. Een van de officieren die de wraakoefening leidden was Colijn, goed vaderlander en goed christen. 
           
Colijn schreef zijn vrouw: ‘We mochten toen geen genade meer geven. Ik heb 9 vrouwen en 3 kinderen, die genade vroegen, op een hoop moeten zetten en ze zoo dood laten schieten. Het was onaangenaam werk, maar ’t kon niet anders. De soldaten regen ze met genot aan hun bajonetten. ’t Was verschrikkelijk werk. Ik zal er maar over eindigen.’ Aan zijn ouders schrijft hij dat hij zich tijdens het ‘verschrikkelijk’ karwei maar even omdraaide om een sigaar op te steken. 
           
Na de verovering van Lombok ging de strijd op Bali verder. De vorsten bevonden zich tegenover een overmacht aan Nederlanders, en liever dan het op te geven begingen ze puputan: ze stortten zich willens en wetens in het vijandelijk vuur – mannen, vrouwen en kinderen. Dat vijandelijk vuur heeft niet geaarzeld. 
           
Niet alleen het opiummonopolie was gered, maar ook was het rijke bezit van de Balinese vorsten geconfisqueerd: gouden en ivoren sieraden en voorwerpen. De Lombok-schat. Nog steeds in Nederlands bezit. Onze Elgin-marbles. Wordt het geen tijd voor teruggave?

 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer