Alle artikelen
Wetenschappelijk onderzoek heeft overtuigend aangetoond dat de historische betekenis van onverwachte, sensationele gebeurtenissen schromelijk wordt overschat. Dat ligt eigenlijk nogal voor de hand. Wij hebben immers altijd de neiging het hier en nu van immense betekenis te vinden, en de eigen tijd te beschouwen als ‘crisistijd’ of ‘overgangstijd’. Een aansprekend voorbeeld van deze neiging was de zeer emotionele reactie op de aanslagen van 11 september 2001.
Iedereen wist het onmiddellijk zeker: dit was het ware begin van de eenentwintigste eeuw, dit was het begin van een episch conflict dat de hele verdere eeuw zou beheersen; het ging hier immers om ‘botsende beschavingen’. We zouden nooit meer rust krijgen, het hele Westen zou veranderen in een reusachtig Belfast of Jeruzalem. Zouden we ons niet teweerstellen, dan was de westerse beschaving op korte termijn ten dode opgeschreven.
Zeker, er zijn sedert die tijd enkele forse aanslagen gepleegd, maar veel waren het er niet, en ze waren niet te vergelijken met 9/11. Wel hebben moslims op onafzienbare schaal andere moslims opgeblazen. Daar ging het echter niet over bij die apocalyptische voorspellingen van najaar 2001. De continuïteit en cohesie van het Westen zijn nimmer bedreigd. Van een wereldoorlog is al helemaal geen sprake. De Nederlandse AIVD moest enkele maanden geleden beteuterd concluderen dat er in Nederland helemaal geen actieve jihadisten zijn. De enigen die enorme schade hebben ondervonden sinds die fatale dag zijn de Amerikanen zelf. Maar dat komt vooral door hun even ondoordachte als gebrekkig uitgevoerde global war on terror, die uiteindelijk duizenden miljarden dollars zal verslinden, zonder navenant effect.
Er is wel gesuggereerd dat er een direct verband is tussen de opkomst van het Nederlandse, islamofobe populisme en 9/11. Dat de opkomst van Fortuyn minder spectaculair zou zijn geweest zonder die aanslagen. Hoe dat precies zit, moet nog eens worden uitgezocht, maar zeker is wel dat Nederland sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2002 heeft gefunctioneerd in de onaangename schaduw van het populisme. Nergens is zo’n overdadige media-aandacht aan gegeven als aan de tragikomische avonturen van Fortuyn, Verdonk en Wilders. Vanwege de ronduit hysterische aandacht voor dit nieuwe politieke fenomeen zijn vrijwel alle andere gebeurtenissen hier te lande – met uitzondering natuurlijk van het voetbal – naar het tweede plan geschoven. Er is eigenlijk alle reden om te veronderstellen dat we de opwinding over het populisme schromelijk hebben overdreven. Net zoals we indertijd de opwinding over de studentenrevolte van de jaren zestig schromelijk hebben overdreven.
Het is waar dat de retoriek over immigratie en integratie veel scherper is geworden. Beleidsmatig is de immigratie voor zover mogelijk bemoeilijkt. Die beleidswijziging was echter al ingezet vóór de opkomst van de populisten. De nieuwe vreemdelingenwet, die de kordate Verdonk uitvoerde, dateerde van 2000. De LPF bleek al op korte termijn een mislukte voetzoeker. Rita Verdonk, jarenlang een min of meer permanente gast in de talkshows, vertoonde toen zij zich politiek had verzelfstandigd een kolderieke incompetentie.
De lezer zal hier wellicht denken dat de wens al te zeer de vader van deze gedachten is. Is het immers niet zo dat de meest perfide en bekwame populist, Geert Wilders, is opgemarcheerd naar het centrum van de macht? Dat lijkt maar zo – de macht van Wilders wordt enorm overschat. Zolang zijn electoraat schommelt rond de 20 procent, is de kern van zijn programma, de systematische discriminatie en uitsluiting van de moslims in Nederland, onuitvoerbaar. Daarvoor is immers wijziging van de grondwet noodzakelijk, en daar zal het niet van komen. De mogelijkheden voor verdere beperking van de immigratie uit specifieke landen, en de gedwongen integratie zijn zeer beperkt, vanwege bestaande wetgeving en internationale overeenkomsten. Nogmaals: de betekenis van het populisme wordt al een klein decennium overschat!
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Maarten van Rossem
Wetenschappelijk onderzoek heeft overtuigend aangetoond dat de historische betekenis van onverwachte, sensationele gebeurtenissen schromelijk wordt overschat. Dat ligt eigenlijk nogal voor de hand. Wij hebben immers altijd de neiging het hier en nu van immense betekenis te vinden, en de eigen tijd te beschouwen als ‘crisistijd’ of ‘overgangstijd’. Een aansprekend voorbeeld van deze neiging was...
Jeugdzonde
Ergens in 1941 – ik was toen 8 jaar – werd in het Olympisch Stadion in Amsterdam een sportmanifestatie georganiseerd. Voorzover ik mij herinner door de NSB of een daaraan gelieerde organisatie. Voor ons een verboden activiteit die bovendien op zondag plaatsvond. Dat was helemaal verboden! De enige toegestane externe activiteiten op zondag waren kerkgang...
Jolande Withuis
Het is niet mijn stamcafé, maar in 2006 dronk ik thee in het Amsterdamse Amstelhotel in gezelschap van mijn NIOD-collega Hinke Piersma en prins Karel Hugo de Bourbon Parma. De thee was heerlijk, de bijgeleverde bonbons en petitsfours meer dan verrukkelijk, en de ex-gemaal van prinses Irene, die in het hotel over een aparte zithoek...
Museum: De magie van Alexander de Grote
Een kaarsrechte neus, grote ogen en haren als leeuwenmanen. Alexander de Grote staat op banieren bij de ingang van De Onsterfelijke Alexander de Grote in de Hermitage in Amsterdam. ‘Mythe’ is het thema van het eerste deel van de expositie. Hier zijn zeventiende- en achttiende-eeuwse schilderijen en houten panelen te zien die Alexanders grootheid tonen....
‘Nederlanders vinden dat alles moet mogen’
‘Het Wilhelmus is een ontzettend klagerig lied,’ zegt Herman Pleij, emeritus hoogleraar historische Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. De meeste volksliederen staan bol van nationalistische trots, maar het Wilhelmus gaat vooral over alle tegenslagen die Willem van Oranje rond 1570 tegenkomt in zijn conflict met Filips II. ‘Alles zit tegen, ook al heeft...
Langzaam werd het diepe leed zichtbaar
De titel van dit boek onder redactie van Jolande Withuis en Annet Mooij doet misschien vermoeden dat het gaat over verschillen tussen herinneringsculturen en de ‘nationale trauma’s’ die de Tweede Wereldoorlog teweeg heeft gebracht. Het raakt daar ook regelmatig aan, maar eigenlijk gaat het over geestelijk verwonde mensen. De trauma’s die de revue passeren zijn...
Een kleine geschiedenis van de Grote Oorlog
Koen Koch heeft de kroon op zijn werk gezet. In kort bestek geeft hij een synthese van de militaire geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog. Dat lijkt een mission impossible, maar Koch weet trefzeker de essentiële momenten van de Grote Oorlog te belichten. Het boek is traditioneel ingedeeld: elk jaar krijgt een eigen hoofdstuk. Zo is...
Een overdaad aan associaties en herinneringen
Van de veelgeplaagde mens naar het veelgeplaagde dier. Zo laat de ontwikkeling van Frank Westerman als auteur zich voorlopig het best omschrijven. Hij schreef eerst een boek over arme, rode landarbeiders in het Groningse Oldambt. Vervolgens kwam hij via een uitstapje naar de communistische ziel terecht bij een opgezette Bosjesman. Daarna beschreef hij zijn zoektocht...
De Gaulle als onovertroffen held
De Britse romancier en selfmade historicus Anthony Beevor brak in 1998 pas echt door met een denderend boek over de Slag bij Stalingrad. Het als een thriller opgeschreven relaas is inmiddels in 26 talen uitgegeven. Ineens was Beevor een internationaal gelauwerd auteur. Hij had in Engeland zijn naam al gevestigd met enkele niet zo geslaagde...
Signalementen
De rand van het Rijk. De Romeinen en de Lage Landen Jona Lendering en Arjen Bosman 303 p. Athenaeum–Polak & Van Gennep, € 34,95‘Er zijn belangrijkere tijdperken in de geschiedenis van de Lage Landen dan de Oudheid, maar helemaal zonder betekenis is de Romeinse tijd nu ook weer niet,’ zo beginnen Lendering en Bosman dit...
Bernhard
Van een kennis kon ik [i]Bernhard, een verborgen geschiedenis[/i] van Annejet van der Zijl lenen. Bernhard interesseert mij niet, maar wel de periode juli ´44 tot mei ´45 als het gaat om de Westerse geallieerden. Ik raakte zo geboeid dat ik het boek in een adem uitgelezen heb. Zo schrijf je geschiedenis, de persoon...
Jaapje van Zandvoort, de gevierde dwerg
Simon Jane Paap (1789-1828) werd aan de kust van de Republiek der Zeven Nederlanden in Zandvoort geboren. Jaapje van Zandvoort werd hij in de volksmond al gauw genoemd. Het kleine vissertje met een opmerkelijke gestalte, groeide op in een tijd van revolutie, oorlog, armoede, honger en ziekte. Hij liet zich – niet onverdienstelijk – als...
