Home Sinds Napoleon in hetzelfde schuitje

Sinds Napoleon in hetzelfde schuitje

  • Gepubliceerd op: 26 januari 2011
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Marieke Prins
  • 3 minuten leestijd

Hoe maak je een tentoonstelling over een grootheid als Napoleon Bonaparte? Tweehonderd jaar na zijn overwinningen is de man nog altijd omstreden, zeker in Frankrijk. Sommigen verafschuwen hem, anderen inspireert hij tot heimwee naar een ‘Leider’. Als je dan ook nog Frans bent en een Duits publiek bedient, maakt dat de kwestie niet eenvoudiger. Twee Franse conservatoren maakten Napoleon, Traum und Trauma voor de Kunsthalle in Bonn en worstelden met deze prangende vraag.


Het begin van de expositie is veelzeggend. De kleine generaal had weinig te maken met de eerste twee voorwerpen. Het zijn een replica van de steen van Rosetta en de batterij van Volta, de uitvinder van een methode om elektriciteit op te wekken. De expositie vervolgt met portretten van beroemde tijdgenoten van Napoleon, zoals Kant, Beethoven en Goethe. De boodschap is duidelijk: Napoleon was niet de enige uitblinker van zijn generatie.

Dit wordt dus geen hagiografische tentoonstelling. De krijgskunst – toch Napoleons core business – krijgt in Traum und Trauma slechts één kleine ruimte. Er staan bajonetten, vaandels en een rits papieren soldaatjes – ‘onvermijdelijk’, verklaart een van de conservatoren tijdens de perspreview. Een piepklein zaaltje achterin gaat over ‘overwinningen’ en toont schilderijen van triomfen van zowel Napoleon als zijn vijanden. Grote staatsieportretten, bij uitstek geschikt om de bezoekers bij binnenkomst te imponeren, zijn bewaard voor een van de laatste zalen, over ‘machtssymboliek’. Het verschijnsel Napoleon zien we hier door nuchtere, vredelievende Europese ogen.

De expositie is groot en zit goed in elkaar (voor zover dat te beoordelen was op de preview. Twee dagen voor opening was véél nog ingepakt). Elf thema’s, waaronder oorlog, het napoleontische rijk als familiebedrijf, het streven naar een Europese eenheidsstaat, wetenschap en kunst, worden behandeld in ongeveer evenveel ruimtes. Rode lijnen zijn het leven van Napoleon, die wordt beschreven als tragische held, en zijn invloed op Europa. De toon is kritisch en luchtig, de teksten zijn mooi geschreven. Er zijn een uitgebreid overzicht met jaartallen (hulde) en interactieve overzichtskaarten van veldslagen, en de wanden zijn vrolijk geschilderd in onder meer lila, zeegroen en frisrood.

Hoe, ten slotte, maak je de balans op van Napoleons invloed? De tentoonstelling doet een serieuze poging goed en kwaad naast elkaar te zetten. In het midden vind je aan de ene kant innovaties als de semafoor (een voorloper van de telegraaf), nieuwe wegen en de unificatie van het recht. Aan de andere kant is een rode wand, met aangrenzend in de vloer een foto van een massagraf, en een stellage met medische instrumenten. Het zijn zagen, tangen, messen, in keurige cassettes. Napoleon veroorzaakte veel lijden – tussen de 2 en 3 miljoen doden en honderdduizenden gewonden –, maar dit leidde ook tot grote medische vernieuwingen. De bezoeker mag oordelen.

Zo’n cynische vergelijking, daar kom je niet uit. Hoe dan ook, duidelijk wordt dat Europa Europa niet was geweest zonder Napoleon. De verwachte ‘wat een man!’-Erlebnis wordt niet opgewekt, maar op ons Europees saamhorigheidsgevoel doet de tentoonstelling wel een appèl. Fransen, Duitsers en alles eromheen – sinds Napoleon zitten we in hetzelfde schuitje. Dat levert geen spectaculair heldenepos op, maar wel een warm gevoel.

Napoleon. Traum und Trauma Kunsthalle der Bundesrepublik Deutschland Museumsmeile Bonn, Friedrich-Ebert-Allee 4. Tot en met 25 april (daarna van maart tot juni 2012 in Musée de l’Armée, Parijs). Open: di, wo 1-21 uur, do-zo 1-19 uur. Info +49 (0)228 9171-0 of www.bundeskunsthalle.de

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer