Alle artikelen
Eind zeventiende eeuw bestond Paramaribo uit niet meer dan een handjevol huizen, waarvan de meeste herbergen en smokkelkroegen waren. Ruim een eeuw later lag het inwonertal rond de 10.000 inwoners en was de stad voorzien van afwateringen, toegangswegen en verdedigingswerken. De ontwikkeling van Paramaribo is een van de vele onderwerpen die opgenomen zijn in het tweede deel van de Grote Atlas van de West Indische Compagnie.
Dit boek, over de Nieuwe WIC, is het negende en laatste deel in de historisch-cartografische serie over de VOC en de WIC. Hoewel het gigantische formaat en de prijs anders doen vermoeden, is deze atlas niet louter interessant voor de vakhistoricus of de topografische kaartenfetisjist. De hoeveelheid niet eerder gepubliceerd materiaal maakt de atlas begerenswaardig voor ieder met belangstelling voor de geschiedenis van de West. Meer dan 800 kaarten en andere illustraties zijn opgenomen en toegelicht, waarvan het merendeel Suriname en de Nederlandse Antillen betreft.
De cartografie van Suriname is dan wel redelijk bekend, dat geldt niet voor de kaarten van de zogenaamde Wilde Kust, het gebied tussen de Amazone en Orinoco, ten westen van Suriname. Prachtig veelal onbekend materiaal wordt gepresenteerd van de drie voormalige koloniën Berbice, Essequibo en Demerars.
De inleidende teksten bij de hoofdstukken zijn niet allemaal even sterk. De uitleg bij de organisatie van de Tweede WIC bijvoorbeeld, focust puur op de financiële kant van de bedrijfsvoering van de compagnie. Een breder kader met aandacht voor de politieke en sociale achtergronden had een evenwichtiger beeld opgeleverd. De auteur, Henk den Heijer, stipt nauwgezet de economische malheur van de WIC aan en dat levert wel weer een schrijnend inzicht op in de continue liquiditeitsproblemen van de WIC, waar het ene gat met het andere werd gestopt. De Heren Tien waren in de jaren twintig van de achttiende eeuw zo bedreven in boekhoudkundige trucs, dat ze het klaarspeelden een schuld van ruim 7 miljoen gulden op papier om te zetten in een positief saldo van 186.000 gulden.
In 1773 ging het radicaal mis. Amsterdamse beleggers, begerig naar de hoge winsten die ze van de Surinaamse plantages verwachtten, verleenden veel te hoge kredieten aan planters. De markt stortte volledig in en er werd geen cent meer uitgeleend. Suriname zuchtte zwaar onder de kredietcrisis, want de planters konden hun schulden niet meer betalen en gingen massaal failliet. De hypotheekcrisis luidde het einde in van de Nederlandse slavenvaart. Er was geen geld meer in te behalen.
Hoewel cartografen niet in het minst geïnteresseerd waren in slavernij en dus op vrijwel geen enkele kaart of illustratie een slaaf voorkomt, ruimen de makers van de atlas veel ruimte in voor het thema slavernij. De tekstuele toelichting, van de hand van Piet Emmer, geeft een bondig overzicht van het Nederlandse aandeel in de trans-Atlantische slavenhandel.
Dat uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior de grote projecten niet schuwt, blijkt niet alleen uit deze omvangrijke serie. Volgend jaar verschijnt in tien delen de Atlas der Neederlanden, een verzamelatlas in facsimile met 618 kaartbladen tot het jaar 1815. Laten we hopen dat de atlasmanie Nederland nog lang in zijn greep houdt en er nog veel van dergelijke initiatieven zullen volgen. Als ze dan maar niet nóg omvangrijker worden, want een boek van 12 kilo dat groter is dan menig tafel is best lastig te hanteren.
In verband met de late verschijning van Deel II: De Nieuwe WIC, 1674-1791 van de Grote Atlas van de West-Indische Compagnie blijft deze uitgave speciaal voor lezers van het Historisch Nieuwsblad t/m 31 januari 2013 beschikbaar voor de introductieprijs van € 295,- inclusief portokosten binnen Nederland (reguliere winkelprijs: € 350,-), althans zolang de voorraad strekt. Deze aanbieding geldt uitsluitend bij rechtstreekse schriftelijke bestelling bij Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior, per e-mail via info@asiamaior.nl of d.m.v. het bestelformulier op de website www.asiamaior.nl, steeds onder vermelding van 'Historisch Nieuwsblad'.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
BOEKEN: 12 kilo, 800 kaarten
Eind zeventiende eeuw bestond Paramaribo uit niet meer dan een handjevol huizen, waarvan de meeste herbergen en smokkelkroegen waren. Ruim een eeuw later lag het inwonertal rond de 10.000 inwoners en was de stad voorzien van afwateringen, toegangswegen en verdedigingswerken. De ontwikkeling van Paramaribo is een van de vele onderwerpen die opgenomen zijn in...
BOEKEN: Signalementen
Kokarde. Patriotten en Oranjeklanten op weg naar 1813-1815 Ruud Spruit 315 p. Winkler Prins, € 29,99 Spruit, voormalig directeur van het Westfries Museum te Hoorn, portretteert in dit heel mooi uitgegeven boek vijftig mannen en vrouwen die aan de wieg stonden van het Koninkrijk der Nederlanden. De aanleiding voor Kokarde is de reeks herdenkingen in...
BOEKEN: Spotgoedkope vakanties en een volksradio
Telkens weer weten de Duitse uitgevers ons te verblijden met fraaie, leerzame en zelfs amusante boekwerken. Degelijk en doorwrocht is de studie naar het economische imperium van de nazivakbond Deutsche Arbeitsfront (DAF), beklemmend is de analyse van afgeluisterde gesprekken van Wehrmacht-soldaten en verhelderend en onderhoudend is een schitterend uitgevoerd lees- en kijkboek over de Duitse...
WEBSITE: Het mooiste vogelboek ter wereld
Het Haarlemse Teylers Museum heeft onder het kopje ‘Boeken: 50 topstukken’ een magnifieke selectie uit zijn bibliotheekcollectie online geplaatst: http://teylers.adlibhosting.com/internetserver/search/simplev. De boeken, uit de vijftiende tot de negentiende eeuw, gaan net als het museum over kunst en wetenschap. Er ligt een sterk accent op natuurkunde, flora en fauna. Vooral de vogelboeken zijn van...
FILM: Signalementen
Een speelfilm over het bombardement op 14 mei 1940 op Rotterdam was er nog niet. Dat die film er met Het bombardement nu wel is, is geen reden tot vreugde. Het probleem is niet dat Het bombardement slechts dient om een ontluikende liefdesrelatie onder spanning te zetten, maar wel dat bij de manier...
FILM: De charmeur en de stotteraar
‘Wil je mijn postzegelverzameling zien?’ vraagt Franklin D. Roosevelt aan zijn achternicht Margaret Suckley – voor vrienden Daisy – tijdens een verblijf in Springwood, het familieonderkomen van de Roosevelts in het stadje Hyde Park in de staat New York. De president heeft haar uitgenodigd om thee te komen drinken, maar het blijft niet bij thee...
TENTOONSTELLING: Eerbetoon aan eigenzinnige Sovjetkunstenaars
De provinciale PVV-afdeling vindt het ‘schandalig’. Het Drents Museum heeft ter promotie van zijn tijdelijke tentoonstelling De Sovjetmythe een tien meter hoog standbeeld van Lenin in Assen geplaatst. Volgens de Drentse discipelen van Wilders is het beeld een vorm van persoonsverheerlijking en propaganda voor een massamoordenaar. Hierin hebben zij honderd procent gelijk. Want dit is...
Nederlandse ondernemers investeerden in de inpoldering
Ondernemers met lef investeerden tijdens de Gouden Eeuw in grootschalige inpolderingen. Met de Beemster, Purmer, Schermer en Wijdewormer creëerden zij riante achtertuinen voor de snelgroeiende Hollandse steden.
LEZERSFORUM: ‘Laat AIVD geen staat binnen de staat zijn’
‘De AIVD moet zijn archieven openbaar maken’De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) weigert archiefstukken na verloop van tijd over te dragen aan het Nationaal Archief, zoals elke overheidsdienst verplicht is te doen. Daarom luidt de stelling van deze maand: ‘De AIVD moet zijn archieven openbaar maken.’ Van de deelnemers is 55 procent het hiermee eens;...
INTERVIEW: ‘Het Amerikaans systeem beloont onredelijkheid.’
Het zou zo mooi kunnen zijn: industrialisering en technologische vooruitgang kunnen steeds meer mensen een beter leven geven. Maar door politieke stompzinnigheid steken we steeds weer stokken in onze eigen wielen, zegt Maarten van Rossem naar aanleiding van een geactualiseerde versie van zijn overzichtswerk De Verenigde Staten in de twintigste eeuw. ‘Het...
ONDERZOEK: Haagse pikorde
Het is goed mogelijk dat voor de negentiende-eeuwse arbeider al die heren en dames uit de ‘betere kringen’ die met hun dure hoeden en mantels door de stad flaneerden of zich in rijtuigen lieten vervoeren één pot nat zijn geweest. Een buitenstaander ziet immers zelden welke scheidslijnen binnen een bepaalde groep een rol spelen....
Kennedy-legende krijgt vervolg
De Kennedy’s zijn opnieuw doorgedrongen tot het centrum van de Amerikaanse macht. Bij de verkiezingen van 6 november jongstleden is Joseph P. Kennedy III gekozen tot lid van het Huis van Afgevaardigden voor de staat Massachusetts. ‘Ik heb gewonnen vanwege mijn plannen, niet door mijn achternaam,’ zei de 32-jarige Joseph, kleinzoon van Robert en...
