Nog een paar nachtjes slapen en dan barst de heisa rondom de troonopvolging los. De eerste gedenkboeken, biografieën en niemendalletjes liggen al bij de boekhandel. Kunt u zich voorstellen dat de belangstelling voor het koningshuis nog niet zo heel lang geleden beperkt was tot complotdenkers à la Wim Klinkenberg en chroniqueurs als J.G. Kikkert, die door prins Bernhard nog voor ‘nephistoricus’ werd uitgemaakt?
Zelf heb ik een bescheiden rolletje gespeeld in de popularisering van de Oranjes. Dat ging zo. In 1995 maakte ik een VPRO-televisiefilm over de radicale jaren zeventig, samen met Volkskrant-collega Paul Brill. Ik kreeg de smaak te pakken en dacht dat het een aardig idee zou zijn om een historische serie over het koningshuis te maken.
Ik dacht aan de BBC-documentairetraditie, met Peter Brusse – ook een collega – in de rol van natuurfilmer David Attenborough. Niet dat de Oranjes een soort primaten zijn, maar ik had wel een evolutietheorie in mijn hoofd, die uitlegde hoe het koningshuis zichzelf in de negentiende eeuw had uitgevonden. Daarbij had ik vooral die vrolijke Britse verbazing van ‘moet je nou weer eens kijken’ voor ogen.
Let wel: er was toen niks op de televisie, geen Schavuit van Oranje, geen Blauw bloed bij de EO, geen zoetsappige serie over Juliana. Fatsoenlijke mensen hielden zich verre van het koningshuis; zelfs het Republikeins Genootschap was er nog (net) niet. Tv-producente Ireen van Ditshuyzen, voorheen VPRO en zelf getooid met een bos prachtig oranje haar, zag er wel wat in en vroeg om een synopsis. Zijzelf moest met het idee leuren langs de omroepen, maar dat was ze gewend.
Na veel vijven en zessen vond ze de NCRV bereid de serie uit te zenden. Maar ze vroegen wel meteen doodleuk of Ireen zelf voor het geld kon zorgen. Dat was normaal; alleen de VPRO maakte zich aan deze gang van zaken niet schuldig, zei Ireen zonder met haar ogen te knipperen. Ik was daarentegen perplex over dit stilzwijgende misbruik van het monopolie op de uitzenduren.
De Via Dolorosa van Ireen was nog niet volbracht. Nu moest ze voor geld langs het zogeheten Productiefonds, toentertijd onder leiding van de eerbiedwaardige Jan Bank, tevens huisvriend van de familie Van Oranje. Het Productiefonds vond het wel een aardig idee, maar het moest natuurlijk wel ingrijpend anders. Niks BBC en the making of de Oranjes.
Er moest een fictie-scenarioschrijver aan te pas komen en de Oranje-geschiedenis moest in het kader van het toen modieuze multiculti-denken door een presentator uitgelegd worden aan een klein zwart meisje.
Zo ging het plan een paar keer heen en weer. En elke keer was er salami-gewijs weer een plakje van het oorspronkelijke idee verdwenen. Mij zakte langzamerhand de moed in de schoenen, en bovendien ik was in januari 1997 als correspondent naar Parijs vertrokken. Jan Blokker bemoeide zich er nog mee om de boel vlot te krijgen, waarna Peter Brusse en Aukje Holtrop van Vrij Nederland onder strikt toezicht met het scenario aan de slag mochten.
De serie kwam er wonder boven wonder in 2002 onder de titel Wij Oranje – ZES jaar nadat ik met het idee naar Ireen was gestapt! Ik was nog net niet terug na vijf jaar Frankrijk.
Peter Brusse trad toch op als gastheer. Dat zwarte meisje was waarschijnlijk te duur gebleken, maar een spetterende documentaire kon het natuurlijk niet meer worden. Mij leerde de hele gang van zaken niet zozeer iets over het koningshuis als wel over de Nederlandse publieke omroep.
Ze schijnen in Hilversum nu allemaal armlastig te zijn. Toentertijd hadden ze het geld op de bank staan, lieten van de omroepbijdrage blitse gebouwen neerzetten en vervolgens dus de freelancers de programma’s betalen. Diep wantrouwen blijft geboden. Hoed u voor de publieke omroep! Op dat Mediapark wil geen gras groeien.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
