Alle artikelen
De gecensureerde oorlog. Militairen versus media in Nederlands-Indië
Louis Zweers
400 p. Walburg Pers, Є 49,50
Mooie handelseditie van de dissertatie die fotohistoricus Zweers onlangs aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam verdedigde. Dit boek zou weleens het ‘definitieve’ boek kunnen zijn over de manier waarop de Nederlandse militaire staf de koloniale oorlog tussen 1945 en 1949 publicitair naar haar hand probeerde te zetten. Foto’s van gewonde militairen werden niet vrijgegeven, die zouden slecht zijn voor het moreel in ‘thuisland’ Nederland. Standrechtelijke executies bleven uiteraard eveneens buiten beeld.
Stond Nederland al betrekkelijk machteloos tegenover de dekolonisatie van Indonesië, ‘we’ waren niet minder machteloos in Albanië. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog stuurde Nederland een vredesmissie naar het zojuist onafhankelijk geworden Balkanland. Op basis van grondig archiefonderzoek concludeert Edwin Ruis in Vechtmissie. Nederlandse militairen in Albanië (252 p. Just Publishers, Є 24,95) dat de idealistische militairen op veel weerstand stuitten van nationalistische Grieken en fundamentalistische moslims.
1969. Opstand in het zuiden.
Frans Godfroy, Paul Kuypers en Rob Vermijs
560 p. IJzer, Є 29,95
Als het over het studentenprotest in de jaren zestig gaat praat iedereen over de Maagdenhuisbezetting aan de Universiteit van Amsterdam. Vergeten wordt dat de revolte begon aan de Katholieke Hogeschool Tilburg, in 1969 voor de gelegenheid ‘Karl Marx Universiteit’ gedoopt. In dit boek wordt uitvoerig teruggeblikt op dat studentenprotest. Al te uitvoerig. Het boek is veel te dik en wordt bovendien ontsierd door onnodig jargon en overbodige ‘wetenschappelijke’ dikdoenerij over ‘topologieën’, ‘scheppende en ontvangende subjecten’ en ‘culturele diversificatie’.
Hoe het wel moet laat Peter Bak zien in Gedonder in de sociale. Vijftig jaar sociaal-culturele wetenschappen aan de Vrije Universiteit 1963-2013 (396 p. Meinema, Є 27,50) Zonder jargon verhaalt hij over een halve eeuw sociale wetenschappen aan de VU, die in de jaren zeventig een ‘rode’ Pim Fortuyn als student sociologie in de gelederen telde. Het eens gereformeerde bastion veranderde tijdelijk in een marxistisch bolwerk.
Voordat de voegen kraakten. Student in de jaren vijftig
H.W. von der Dunk
259 p. Prometheus/Bert Bakker, Є 24,95
Tweede deel van de herinneringen van de emeritus-hoogleraar contemporaine- en cultuurgeschiedenis, die eerder al zijn jeugd te boek stelde. Dit deel beschrijft zijn jaren als student geschiedenis in Utrecht. Von der Dunk schrijft weer lange en barokke zinnen, maar zijn portretten van historici als Pieter Geyl en diens opvolger J.C. Boogman mogen er zijn. Over Geyl: ‘Geyls ijdelheid was spreekwoordelijk, maar heeft mij eerder geamuseerd omdat hij haar in geen enkel opzicht zoals anderen trachtte te verstoppen en ze hem zelf ook amuseerde’. Over Boogman: ‘Boogman werkte langzaam, grondig, gaf niet snel iets uit handen. Maar hij was een merkwaardig dominerende persoonlijkheid zodra hij in de kamer was’. Hoewel Von der Dunk bekend staat als leerling van Geyl blijkt uit deze herinneringen dat Boogman zijn eigenlijke leermeester was. De in Duitsland geboren Von der Dunk verhaalt ook amusant over zijn verblijf in het stijve en hiërarchische Mainz.
Snelweg naar Rome
Janna Coonmans, Thomas Smits en Jan Julia Zurné
191 p. Prometheus/Bert Bakker, Є 20,00
Deze bundel bevat een reeks uiteenlopende artikelen van een stel jonge honden, opgeleid aan de Universiteit van Amsterdam, die zich verzetten tegen het misbruik van historici door politici die hen willen inzetten om de ‘Nederlandse identiteit’ vorm te geven. Geschiedschrijving moet wel iets te zeggen hebben voor deze tijd maar mag geen speeltje worden voor beleidsmakers, aldus de jonge honden. Hun opstellen laten zien dat ze iets in hun mars hebben.
Dat hebben ook de Maastrichtse historici die in de bundel Geschiedenis is overal (320 p. Wereldbibliotheek, Є 19,90) over uiteenlopende onderwerpen als verzetsstrijdster Hannie Schaft en de zeventiende-eeuwse geneeskundige Herman Boerhaave schrijven. Maar de aardige opstellen worden door niets anders verbonden dan door de notie dat geschiedenis ‘overal’ is, en dat is te mager voor een bundel.
Europa Jaarboek 2014. Verborgen krachten van een continent
Karsten Pos (red.)
296 p. Twin Media BV, Є 24,95
Het is geen nieuws dat de Europese Unie in Nederland met scepsis wordt bekeken: teveel bureaucratie, te coulant tegenover immigranten en te dwingend tegenover de afzonderlijke lidstaten. Dit jaarboek wil daarin verandering brengen. Maar of dat zal lukken? Het zijn vooral erkende en ‘well to do’ Europenanen die hier aan het woord komen: Geert Mak, Luuk van Middelaar, Thomas von der Dunk en de zussen Stine en Lotte Jensen. Wat ze betogen is niet onverstandig, maar of het jaarboek de critici zal overtuigen is maar zeer de vraag.
Europa neemt ook een prominente plaats in Grenzen in beweging. De wereld van 1945 tot heden (474 p. Spectrum, Є 39,99), een handboek door historici die zijn verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het boek is geschikt voor studenten en voor mensen die een betrekkelijk beknopt overzicht zoeken van de eigentijdse geschiedenis.
Hofpredikers in de negentiende eeuw. Een carrière bij de koning
Janneke de Jong-Slagman
350 p. Verloren, Є 29,00
Mateloos interessant proefschrift over de predikanten achter het inmiddels veelbesproken trio koningen uit de negentiende eeuw. Onder koning Willem I fungeerden predikanten als verlengstuk van de koninklijke macht. Toch had vooral hofpredikant Isaäc Johannes Dermout enige invloed op de autoritaire vorst en kon hij hem ‘kalm’ toespreken. Willem II had weinig oog voor de hofpredikers. Pas bij Willem III werden de predikanten echte hofpredikers die vrome traktaten afleverden.
In Land van verhalen. Een raamvertelling (176 p. Balans, Є 19, 95) schrijft Jan Blokker (na het overlijden van zijn befaamde vader niet langer getooid met het toevoegsel ‘junior’) op een originele manier over de Nederlandse geschiedenis vanaf de Middeleeuwen. Blokker neemt de lezer bij de hand en schrijft vanuit de ‘ik-figuur’ op basis van bronnen uit het Nationaal Archief, waardoor zijn geschiedschrijving iets van een roman krijgt. Voor de liefhebber.
Villa Air-Bel
Rosemary Sullivan
508 p. De Geus, Є 25,00
Prachtig boek over Franse intellectuelen en kunstenaars aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Velen van hen kwamen na de Duitse inval terecht in kasteel Villa Air-Bel, gelegen nabij Marseille. Een groep jonge idealisten verbergt onder meer de schilders Marc Chagall en Marcel Duchamps. Maar ook antropoloog Claude Lévi-Strauss wordt door hen gered. De antifascistische kunstenaars hadden in de jaren dertig zelf dikwijls ook een blinde vlek: ze dachten naïef over het Sovjetcommunisme onder Stalin. De Belgische Rus Victor Serge, die maanden gevangen zat in Stalins goelag en uiteindelijk naar Frankrijk mocht vertrekken, waarschuwde schrijver André Gide geen propagandabezoek aan Stalin te brengen. Gide ging toch, maar tot genoegen van Serge vielen hem de schellen van de ogen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
SIGNALEMENTEN
De gecensureerde oorlog. Militairen versus media in Nederlands-IndiëLouis Zweers400 p. Walburg Pers, Є 49,50Mooie handelseditie van de dissertatie die fotohistoricus Zweers onlangs aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam verdedigde. Dit boek zou weleens het ‘definitieve’ boek kunnen zijn over de manier waarop de Nederlandse militaire staf de koloniale oorlog tussen 1945 en 1949 publicitair naar haar hand...
BOEKEN: Frits Boterman, Cultuur als macht
In februari 2013 nam historicus Frits Boterman afscheid als deeltijdhoogleraar Moderne ge-schiedenis van Duitsland na 1750 aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Univer-siteit van Amsterdam. Dit emeritaat heeft hij nu opgeluisterd met de publicatie van Cultuur als macht, zijn zeer lijvige ‘levenswerk’ over de moderne cultuurgeschiedenis van Duitsland sinds 1800, en in het bijzonder...
BOEKEN: Beasley en Coughlin over Winston Churchill
Er is geen tekort aan boeken over Winston Churchill. Elk jaar verschijnen er zeker drie werken over de grootste staatsman uit de Britse geschiedenis en dat aantal zal in 2015, vijftig jaar nadat hij aan een hersenbloeding bezweek, nog een stuk hoger zijn. In ieder geval verschijnt er tegen die tijd een Churchill-boek van de...
LEZERSFORUM: ‘Er moet een onderzoek komen naar de Indonesische misdaden tijdens de Bersiap’
‘Eens, want alleen op die manier kan deze periode van beide kanten bestudeerd worden’, schrijft C. Baar-de Weerd. Dat een onderzoek naar de misdaden tijdens de Bersiap-periode zou leiden tot een completer beeld van de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië, vinden veel deelnemers. ‘Het was een episode in een warrige oorlog, die wellicht meer impact heeft...
SIGNALEMENTEN: Kill your darlings
Daniel – Harry Potter – Radcliffe als Allen Ginsberg, de belangrijkste dichter van de Beat Generation? Het is even wennen, maar Radcliffe bewijst in Kill your darlings dat hij de rol van tovenaarsleerling is ontgroeid. De debuutfilm van de Amerikaan John Krokidas gaat terug naar de tijd dat de schrijvers van de...
FILM: Die andere Heimat. Chronik einer Sehnsucht
Is hij er nu echt mee gestopt? Tien jaar geleden zei de Duitse regisseur Edgar Reitz na Heimat 3 dat het welletjes was geweest. Na ruim vijftig uur was er een einde gekomen aan zijn monumentale, op film gedraaide tv-serie over het wel en wee van drie generaties van de familie Simon in de...
TENTOONSTELLING: Zwart en wit in het Tropenmuseum
Jaren geleden zat ik op een terras in Elmina, in Ghana, vlakbij het fort dat vanaf 1637 dienst deed als hoofdkwartier van de West-Indische Compagnie, tevens centrum van de slavenhandel. Hier hoorde ik dat de Afrikanen zelf ook een grote rol speelden in de slavenhandel. Gevangenen van onderlinge stammenstrijd werden tot lijfeigenen gemaakt en...
‘NSB’ers waren in de war’
Wat gebeurde er na de oorlog met hen die ‘fout’ waren geweest? Paul Ruigrok en Godfried van Run (beiden NTR) interviewden op 15 januari Dick Woudenberg, zoon uit een NSB-gezin, Henk Dupuis, officier van justitie bij de bijzondere rechtspleging en historica Ismee Tames (NIOD) tijdens de eerste bijeenkomst van Helden en Schurken 5 in het...
‘Duitse intellectuelen juichten WO I toe’
De Duitse culturele en academische elite was veel nauwer betrokken bij de duistere kanten van de politiek dan tot nu toe werd gedacht. Dat beargumenteert emeritus hoogleraar Frits Boterman in het ruim duizend pagina’s tellende Cultuur als macht. Cultuurgeschiedenis van Duitsland 1800-heden. ‘Volgens Thomas Mann zou de Eerste Wereldoorlog het land reinigen van tegenstellingen’. Zelfs in...
Zussen Oversteegen probeerden Schaft te redden
De zussen Truus en Freddie Oversteegen hebben geprobeerd om verzetsheldin Hannie Schaft te bevrijden, toen zij gevangen werd door de nazi’s. Dat vertelden ze op 18 april tijdens een bijeenkomst van Helden en Schurken, georganiseerd door Historisch Nieuwsblad en het Verzetsmuseum in Amsterdam, aan NOS-verslaggever Pauline Broekema. ‘We vertrouwden Hannie niet. Tijdens de kennismaking hadden...
‘Verlichting maakte kerk toleranter’
De Verlichting was geen afwijzing van het geloof, zoals vaak gedacht, maar eerder een herinterpretatie van de geloofsbelijdenis. Dit genuanceerde beeld wordt geschetst in Verlichting in Nederland 1650-1850, onder redactie van de Leidse universiteitsdocent Jan Wim Buisman. Historische essays van verschillende auteurs en historische bronteksten tonen aan dat verlichte ideeën en geloof vaak hand in...
Sebald Rutgers (1879-1961): Nederlands ingenieur in de Sovjet-Unie
Vol verlangen naar de revolutie reist ingenieur Sebald Rutgers in 1918 naar Moskou, de hoofdstad van het wereldproletariaat. Hij wijdt zijn leven aan de opbouw van de Sovjet-Unie en blijft de communisten altijd trouw, ook al weet hij van de zuiveringen. In Kemerowo, een industriestad in het hart van Siberië waar Sebald Rutgers in 1922...
