Home COLUMN: Annejet van der Zijl

COLUMN: Annejet van der Zijl

  • Gepubliceerd op: 24 april 2014
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Annejet van der Zijl
  • 3 minuten leestijd

Ik weet het: van het verhaal dat ik nu ga vertellen zijn er honderdduizenden, en ze zijn allemaal even droevig. En toch wil ik u nog even laten kennismaken met Betty Springer. Al is het maar omdat ik laatst een cadeautje van haar aangeboden kreeg, in de vorm van een houten vaasje met daarop gebrandschilderde zonnebloemen. ‘Als laatste groet,’ schreef de nicht die het me aanbood. Ik mocht het hebben omdat ze zo blij was dat de maakster ervan, zij het heel kort, voorbijgekomen was in Sonny Boy.

 
Het was bij lange niet de eerste keer dat iemand die ik zijdelings noem in een boek na verschijning ervan alsnog een gezicht en een leven krijgt via brieven en mails van bekenden en familie. Maar Betty is degene die de meeste indruk op me maakte – misschien wel omdat de beschrijvingen van haar me zo aan mezelf deden denken toen ik jong was. Alleen zit ik hier nu fijn boeken te maken, en heeft zij die kans nooit gekregen.

De kale feiten van haar korte bestaan had ik al gevonden in de van leed doordrenkte archieven van het NIOD, het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging en het Joods Museum. Betty Springer: geboren in Amsterdam in 1932. Vader overleden in 1939. Ondergedoken in 1942. Opgepakt in januari 1944 in Den Haag. Vanuit Westerbork samen met haar broertje Dries op transport gezet op 8 augustus 1944. Drie dagen later aangekomen in Auschwitz. Dezelfde dag nog vergast, twaalf jaar oud.

Betty was een onderduikster geweest van de Haagse verzetsgroep rond Kees Chardon, met wie de familie Nods – het eigenlijke onderwerp van mijn boek – samenwerkte. Een zus van Kees had me al iets over haar verteld: ‘reuze begaafd kind, maakte zelf gedichten.’ Een oude dame in Amsterdam-Zuid vulde het beeld later verder aan. Ze had Betty goed gekend. Ze was ‘heel rustig, heel lief en altijd met tekeningen en verhaaltjes in de weer’.
 

 Slaapdronken en bang stotterde ze haar echte naam

Via deze bron hoorde ik hoe Betty in Den Haag terechtgekomen was. Aanvankelijk had ze met haar moeder en broertje ondergedoken gezeten op verschillende adressen in het Gooi, maar nadat de laatste als gevolg van verraad was opgepakt, had haar moeder haar voor de zekerheid naar Den Haag laten gaan. Daar, in het huis van de Chardons aan de Spoorsingel, bracht ze uiteindelijk nog geen vierentwintig uur door. De eerste nacht al werd ze ruw uit haar slaap geschud door mannen in leren jassen die haar vroegen hoe ze heette. Haar gastheer had haar verteld dat ze in zo’n geval ‘Betty Chardon’ moest antwoorden. Ze was echter zo slaapdronken en bang dat ze haar echte naam stotterde.

Dat betekende haar doodvonnis, dat acht maanden later werd voltrokken. Het enige wat je ervan kunt hopen is dat zij en haar broertje, met wie ze in Westerbork herenigd was, tot het einde samen hebben kunnen blijven. Haar moeder overleefde de oorlog wel. Later hertrouwde ze met een man die Auschwitz had overleefd. Tot haar dood nam ze het zichzelf kwalijk dat ze haar kinderen niet op veiliger adressen had weten onder te brengen.

 Het vaasje, een Moederdagcadeautje van Betty uit 1940, kwam vervolgens bij een nicht in Amerika terecht. Deze besloot het aan mij aan te bieden, omdat er verder niemand van de familie meer was om aan haar terug te denken. En omdat, zoals ze schreef, ‘de kleine talentvolle Betty Springer’ met haar vermelding in Sonny Boy toch nog een beetje aan de vergetelheid was ontrukt. Als ik het niet wilde, zou ze het aan het Joods Historisch Museum geven.

Ik heb er lang over nagedacht, maar het cadeau uiteindelijk niet geaccepteerd. Betty’s laatste levensteken hoorde niet bij mij te verstoffen in de boekenkast. Dan liever maar in het museum, waar in elk geval de kans bestaat dat het nog eens aan de wereld wordt getoond, als een herinnering aan al die andere kleine Anne Frankjes wier leven abrupt werd uitgeblazen. Maar elk jaar bij de dodenherdenking denk ik om één minuut voor acht behalve aan mijn ‘eigen’ lijstje mensen ook even aan Betty.
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer