Home INTERVIEW: Hans Daalder over biografie Willem Drees

INTERVIEW: Hans Daalder over biografie Willem Drees

  • Gepubliceerd op: 24 april 2014
  • Laatste update 23 jun 2020
  • Auteur:
    Mirjam Janssen
  • 3 minuten leestijd
INTERVIEW: Hans Daalder over biografie Willem Drees

‘Willem Drees was een uitzonderlijk bekwaam bestuurder. Hij bereidde zich grondig voor, behield zijn gezond verstand, kon mogelijke twistpunten tot kernpunten reduceren en had gevoel voor wat anderen bewoog. Hij was een eenvoudig man in zijn optreden, soms bijna verlegen. Hij drong zich nooit op de voorgrond en hij poseerde nooit.’

Haast een mensenleven lang houdt Hans Daalder (1928), emeritus hoogleraar politieke wetenschappen in Leiden, zich al bezig met PvdA’er Willem Drees (1886-1988). Hij schreef samen met Jelle Gaemers vijf boeken over de populaire politicus. In 2014 verscheen het laatste deel, Premier en elder statesman. Daarin staan prachtige voorbeelden van Drees’ bescheidenheid: hij liep meestal naar zijn werk, stond gewoon in de rij voor de bioscoop en at tussen de middag het liefst thuis bij zijn vrouw To.

‘De eerste keer dat ik Drees sprak, in 1955, interviewde ik hem over de bezettingstijd. Hij nam tijdens de oorlog een centrale plaats in ondergronds overleg en verzet. Daarom werd hij na de oorlog ook mede belast met de formatie van het eerste kabinet na de bevrijding.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

In 1947 legde Drees als minister van Sociale Zaken met de Noodwet Ouderdomsvoorziening de basis voor de latere AOW, wat hem een diepe dankbaarheid van de bevolking opleverde. Van 1948 tot 1958 was hij minister-president in vier breed gevormde kabinetten, die vaak ten prooi vielen aan scherpe conflicten. ‘De indruk bestaat dat men na de oorlog eensgezind het land opbouwde. In werkelijkheid waren de tegenstellingen erg groot.’

‘De indruk bestaat dat men na de oorlog eensgezind het land opbouwde. In werkelijkheid waren de tegenstellingen erg groot’

Sinds 1964 onderhield Daalder regelmatig contact met Drees. ‘In 1973 liet hij weten dat hij graag zag dat ik ooit zijn politieke biografie schreef, maar dan wel aan de hand van archiefstukken. Pas na mijn emeritaat in 1993 kon ik me ermee bezighouden.’ Vanaf 1992 had Daalder hulp van de historicus Jelle Gaemers (1964). Gaemers ordende het archief van Drees en leerde steno – Drees noteerde alles in snelschrift. Ook begon hij mee te schrijven. Dat resulteerde in Gaemers’ proefschrift over het leven van Drees tot 1940.

De pijnlijkste kwestie in de loopbaan van Drees was de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. ‘Velen hebben daarover een gemakkelijk oordeel, zonder dat ze de problemen kenden waarvoor opeenvolgende kabinetten stonden,’ zegt Daalder. ‘Dat geldt ook voor de twee “politionele acties”. Met name in de aanloop naar de tweede politonele actie bleef Drees zich daartegen verzetten; hij dreigde zelfs ontslag te nemen als minister-president. Drees was zich bewust van de blijvende betekenis van de Republiek als nationalistisch symbool. Ook had hij een beter oog dan velen voor het doorslaggevend belang van internationale factoren. Toch groeide het beeld dat hij hoofdverantwoordelijk was voor alles wat misging. Hij zou alle excessen hebben toegedekt, maar hij wenste juist grondig onderzoek ernaar, dat bewust vertraagd werd door de autoriteiten in Nederlands-Indië.’

In de loop van de jaren zestig gaf Drees zijn politieke activiteiten op, omdat zijn ogen en oren hem in de steek lieten. Ondertussen raakte hij vervreemd van zijn eigen partij. ‘Hij was een echte sociaal-democraat. Hij was opgegroeid in een traditie van grondig debat en respect voor belangrijke procedures.’ Dat botste met de opstelling van Nieuw Links. ‘Hij ergerde zich aan hun hervormingsvoorstellen en gaf daar ook blijk van. Hij geloofde niet in polarisatie. Uiteindelijk zei hij zijn lidmaatschap van de partij op. Dat trok natuurlijk enorm de aandacht. “Kon ik maar stilletjes weggaan,” zei hij al twee jaar voor hij daartoe overging. De sfeer verhardde en er werd een enorme troep modder over hem uitgestort toen hij de stap werkelijk zette. Hij zou een verrader van de arbeidersklasse zijn. Zijn vrouw ging eraan onderdoor.’

Drees bleef toch regelmatig televisie-interviews geven. ‘Daaruit bleken de eenvoud en de intelligentie van zijn persoonlijkheid. Hij werd allengs populairder in meer conservatieve kringen dan bij links. Toen de PvdA zakelijker werd onder invloed van Wim Kok, volgde de herwaardering. Inmiddels heeft Drees bijna een mythologische status gekregen.’

Hans Daalder en Jelle Gaemers

Premier en elder statesman. Willem Drees 1886-1988. De jaren 1948-1988

Uitgeverij Balans, € 49,95

Biografie Drees. Vijf delen

Uitgeverij Balans, € 125

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer