Alle artikelen
Gemeenten worden per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen, en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een deel van deze taken hebben ze nu al, een deel nemen ze over van de rijksoverheid. Er wordt getwijfeld of de gemeenten wel klaar zijn voor hun nieuwe takenpakket, maar volgens hoogleraar, voormalig PvdA-senator en oud-directievoorzitter van de VNG Joop van den Berg maakt deze discussie deel uit van een hervormingsproces dat zich niet voor het eerst voltrekt.
‘Taken op het sociale terrein keren binnenkort terug naar waar ze oorspronkelijk vandaan komen: de gemeente. Het is een constante dat centralisatie en decentralisatie van welzijns- en zorgtaken elkaar door de jaren heen in golfbewegingen afwisselen, als een accordeon die je samendrukt en weer uittrekt. Curieus: vaak worden dezelfde argumenten van efficiency gebruikt voor zowel centralisatie als decentralisatie.
Als je kijkt naar de bijstand, dan zie je dat die van oorsprong op gemeentelijk niveau werd geboden. Het waren de kerken en diakenen die de armen hielpen met geld, voedsel en kleding, in ruil waarvoor de hulpbehoevenden zich stichtelijk dienden te gedragen. De sociale controle vanuit de kerkelijke gemeenschap was zo klemmend dat armen uit hun dorp naar de stad verhuisden. Daar hadden ze meer bewegingsvrijheid.
Thorbecke besloot al midden negentiende eeuw om centraal gereguleerde armenzorg te bieden, in plaats van de kerken. Hij wilde meer grip op de materie krijgen en hoopte via centrale armenzorg invloed uit te oefenen.
Hij faalde echter. De kerken behielden het primaat. Na de oorlogsjaren verloren de kerken aan invloed en beschikten ze niet langer over voldoende middelen om de armenzorg overeind te houden.
In 1965 kwam de Algemene Bijstandswet, nota bene onder een katholieke minister, Marga Klompé. De centralisatie van de bijstand nam niet weg dat gemeenten vrijheid hielden om financieel bij te springen als mensen echt tekortkwamen. De regels lieten daarvoor ruimte.
Eind jaren zeventig, toen de economie stagneerde en de werkloosheid opliep, waren de gemeentelijke regelingen volgens de wetgever uit de hand gelopen. De bijstandsuitkering werd wettelijk gekoppeld aan het minimumloon. Toen zelfs dat niet hielp, steeg het aantal centrale voorschriften tot grote hoogte. Het bleek echter ongelooflijk ingewikkeld om vanuit een centraal punt individuele uitzonderingsgevallen te beoordelen: mocht er nu wel of geen warmtetoeslag worden verleend? En dus volgde er weer decentralisatie in de WWB.
Uit onderzoek naar de recente decentralisatie van de voorzieningen voor gehandicapten is ook gebleken dat de uitvoering van deze regeling het best in handen is van de gemeenten. Niet omdat het goedkoper is, maar vanwege een betere verhouding tussen kosten en kwaliteit van de zorg.
Kritiek dat gemeenten niet opgewassen zouden zijn tegen hun aanstaande taken komt niet voor niets vooral van landelijke welzijnsorganisaties. Die zitten liever met één centrale overheid aan tafel dan met 450 verschillende gemeenten. Ook van de SP – parlementariërs in het algemeen – hoor je bezwaren; het maakt onzeker dat gemeenten meer macht krijgen over de zorgverlening.
Van verschillende kanten is er angst om de greep op de ontwikkelingen kwijt te raken. Het zal ook wel even duren voordat gemeenten de uitvoering goed in de vingers hebben. Bezuinigingen waren altijd de aanleiding om voor decentralisatie te kiezen, ook nu. Gemeenten vrezen dat ze straks te weinig financiële middelen zullen hebben; in anticipatie op mogelijke tekorten willen ze hun budgetten veiligstellen. In het verleden was er ook altijd rumoer tijdens een overgangsperiode tussen decentralisatie en centralisatie. Ik zie niet veel nieuws onder de zon.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
LESSEN: ‘Bijstand decentraliseren? Dat is een eeuwige discussie’
Gemeenten worden per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen, en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een deel van deze taken hebben ze nu al, een deel nemen ze over van de rijksoverheid. Er wordt getwijfeld of de gemeenten wel klaar zijn voor hun nieuwe takenpakket, maar volgens hoogleraar, voormalig PvdA-senator en...
STELLING: Boycot van Rusland
Anton van Hooff: ‘De Romeinse satiricus Iuvenalis schreef in de eerste eeuw dat het Romeinse volk dat zich ooit bezighield met het imperium en legioenen zich nog maar om twee dingen druk maakte: brood en circusspelen (panem et circenses). Iuvenalis bekritiseerde de inzet van sportevenementen als substituut voor de werkelijkheid door de Romeinse...
COLUMN: Martin Sommer – Nederlands racisme
‘Vriend en Vijand’ – de Maand van de Geschiedenis had dit jaar geen beter thema kunnen kiezen. Dan doel ik uiteraard op Zwarte Piet. Want wat is hij nu: een kindervriend voorzien van pepernoten of een voormalige slaaf die ons inpepert dat die Surinamers met hun dikke lippen nog altijd dommerdjes zijn? ...
COLUMN: Annejet van der Zijl – Stuivertje wisselen
Het haalde zelfs het journaal: er zou zich roofkunst bevinden in de collectie van Paleis Het Loo. Sterker nog: ‘Juliana kocht roofservies’, zoals De Telegraaf kopte. Bij nadere beschouwing bleek het allemaal minder spectaculair. Het ging om zes ontbijtbordjes, die ooit – decennia voor Juliana ze kocht – ‘mogelijk’ deel hadden uitgemaakt van een collectie...
BOEKEN: Quelle histoire. Un récit de filiation & La France arabo-orientale
BOEKEN: ‘Het Wenen van Hitler’ van Brigitte Hamann
Wat maakte Hitler tot Hitler? Dat houdt historici al decennia bezig. Beroemde biografen als Kershaw en Fest kwamen er niet helemaal uit. Natuurlijk was er de wisselwerking tussen hem en het verongelijkte Duitse volk, waren er de droom en machtshonger van de politiek actieve Hitler. Maar waar kwam zijn ideologie van verachting en verheerlijking vandaan?...
SIGNALEMENTEN: Le grand cahier
Le grand cahier János Szász Vanaf 16 september in de filmtheaters ‘Moeder huilt, wij niet,’ schrijft een 13-jarige Hongaarse jongen in een leeg schrift als hij en zijn tweelingbroer door hun moeder naar hun oma op het platteland worden gebracht. Het is 1944, de oorlog woedt en hun moeder vindt het in...
FILM: Pride – Cultuurclash met happy ending
De Britse makers van de sociale komedie Pride hebben uit de grimmige Britse mijnstaking van 1984 een opbeurend verhaal gesleept. Dat lijkt een onmogelijkheid bij de één jaar (!) durende staking tegen de sluiting van ruim twintig kolenmijnen die geregeld uitliep op een veldslag tussen de politie en de stakers. Voor premier Margaret Thatcher draaide...
TENTOONSTELLING: WOI in Huis Doorn
Het wemelt in ons land van de herdenkingsplaatsen voor de Tweede Wereldoorlog, maar de Eerste kwam er tot nu toe bekaaid vanaf. De Nederlandse neutraliteit maakte de Grote Oorlog jarenlang minder urgent. De strijd had hier geen sporen nagelaten in het landschap of voorvaderen het leven gekost. De modder en de loopgraven waren – gelukkig...
‘Onder die schijnbare zelfverzekerdheid verborg Hitler een onzeker karakter’
De Duitse historicus Volker Ullrich (1943) schreef een tweedelige biografie van Adolf Hitler. Het eerste deel, Opkomst, verscheen in 2014. In zijn boek gaat Ullrich uitgebreid in op het persoonlijke leven van de dictator. ‘Hitlers monsterlijke kant valt niet te begrijpen zonder die andere, menselijke kant.’ U schrijft dat Hitler vermeed zijn bevelen schriftelijk vast...
Petronella Moens (1762-1843)
In 1798 ontpopte de blinde Petronella Moens zich tot de eerste vrouwelijke opinieleider van Nederland. Ze richtte een eigen blad op, waarin ze de revolutionaire gebeurtenissen van haar tijd van onverbloemd patriots commentaar voorzag. ‘Opnieuw, geliefde Landgenoten,’ schrijft Petronella Moens in het eerste nummer van haar weekblad De Vriendin van ’t Vaderland, ‘opnieuw treed ik...
Alida de Jong (1885-1943)
Alida de Jong moest vele horden nemen om hogerop te komen in de politiek. Ze was Joods en kwam uit een arbeidersmilieu. Toch schopte ze het in 1931 als een van de weinige vrouwen tot lid van de Tweede Kamer. Toen journalist en schrijver Meijer Sluyser nog een Joods jochie van elf jaar was, barstte...
