Alle artikelen
Napoleon. De schaduw van de revolutie
Bart van Loo
495 p. De Bezige Bij, € 24,99
De Belgische Frankrijk-kenner Bart van Loo meldt in de inleiding van zijn zeer leesbare biografie dat Napoleon volgens de Amerikaanse computerwetenschapper Steven Skiena na Jezus de meest invloedrijke figuur is uit de wereldgeschiedenis. Hij probeert de vraag te beantwoorden hoe dat zo is gekomen. Hij laat zien dat we Napoleon alleen kunnen begrijpen als we hem koppelen aan de Franse Revolutie.
Ook Churchill zal wel voorkomen op de lijst van Skiena. Maar de Engelse jeugd denkt dat Churchill de hond is in advertenties van een bekende verzekeringsmaatschappij. Tijd om de Grootste Engelsman aller Tijden weer de plek te geven die hij verdient, dacht de conservatieve burgemeester van Londen Boris Johnson. Hij schreef de vermakelijke essayistische biografie De Churchill Factor. Hoe één man geschiedenis schreef (428 p. Spectrum, € 24,99).
Europa volgens Maarten van Rossem
Maarten van Rossem
112 p. Nieuw Amsterdam, € 12,95
Tegenwoordig schrijft Maarten van Rossem elk jaar een klein boek, waarin hij ons bijpraat over onderwerpen die hem fascineren. Zo zagen het licht: Waarom is de burger boos? (over populisme), Kapitalisme zonder remmen (over het neoliberalisme) en Waarom de stoommachine geen Chinese uitvinding is (over het bijzondere van het Westen). Zijn nieuwe boek handelt over de zegeningen van de Europese Unie. Hij laat allereerst zien dat de geschiedenis van de verschillende West-Europese landen na 1945 een in hoge mate identiek patroon kent: ook Nederland is niet bijzonder volgens Van Rossem, anders dan velen in ons land denken. Zijn conclusie is dat je veel beter in West-Europa kunt wonen dan in de Verenigde Staten: minder gewelddadig, minder onrechtvaardig en betere politieke systemen. Dit allemaal mede dankzij de zo verfoeide EU. Voor de fans: zijn volgende boek gaat over iets heel anders: de ondergang van het Romeinse Rijk.
De stamhouder. Een familiekroniek
Alexander Münninghoff
330 p. Prometheus-Bert Bakker, € 19,95
Deze familiegeschiedenis trok afgelopen maanden veel lezers. Dat is helemaal terecht. De journalist en Rusland-kenner Alexander Münninghoff presenteert in De Stamhouder een adembenemend, bizar en goed geschreven verhaal. Het gaat over zijn grootvader, zijn vader en hemzelf (de stamhouder). Zijn grootvader is een gewiekst zakenman, die uitgroeit tot een van de rijkste mensen van Letland. Twee dagen voordat de oorlog uitbreekt vlucht hij met zijn gezin naar Nederland. Tijdens de Duitse bezetting heeft hij weinig te klagen, de zaken gaan goed. Hij heeft banden met het verzet en de bezetter. De vader van Alexander gaat bij de SS en vecht aan het oostfront. Terug in Nederland – hij is de verliezer van de oorlog – gaat het van kwaad tot erger. Te midden van een heleboel familievetes en andere narigheid groeit Alexander op en probeert de geschiedenis van zijn familie te achterhalen en te begrijpen.
De oorlog verzameld. Het ontstaan van de collectie van het NIOD
Annemieke van Bockxmeer
444 p. De Bezige Bij, € 24,90
Een boek van meer dan vierhonderd pagina’s over de opbouw van een documentatiecentrum met de nadruk op de vorming van de collecties: dat moet wel heel erg saai zijn. Niet dus. Ik heb dit proefschrift van Annemieke van Bockxmeer, van 1989 tot 2012 verbonden aan het NIOD en verantwoordelijk voor de archieven, met veel plezier gelezen. Ze beschrijft waar het idee van een Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie vandaan kwam. Veel aandacht is er voor het verzamelen van bronnen: archieven, boeken, kranten en nog veel meer. Vaak moest het NIOD strijd leveren met andere organisaties die achter hetzelfde materiaal aan zaten. Naar welke onderwerpen ging in die eerste jaren de aandacht uit? Dat waren: het Duitse bezettingsbestuur, de NSB, het verzet en het lot van Nederlanders in gevangenissen en concentratiekampen. Nieuw voor mij: het NIOD had een tijdlang een filiaal in Den Haag.
Kristallnacht. Voorspel van de vernietiging 1938-1945
Martin Gilbert
269 p. Omniboek, € 19,99
Nadat Herschel Grynszpan een diplomaat van de Duitse ambassade in Parijs had neergeschoten vonden de nazileiders in Duitsland het tijd om de al langer gewenste gewelddadige massa-actie tegen de Joden ten uitvoer te brengen. Over deze actie in de nacht van 9 op 10 november 1938, Kristallnacht genoemd, schreef de vermaarde Engelse historicus en Churchill-biograaf Martin Gilbert in 2005 een studie, die nu is vertaald in de serie ‘Keerpunten in de geschiedenis’ van uitgeverij Omniboek.
De Duitse historicus en politicoloog Malte Herwig verdiepte zich in de ‘flakhelpersgeneratie’: mannen geboren aan het einde van de jaren twintig die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog onder de wapenen werden geroepen om als ‘Hitlers laatste helden’ de nederlaag van nazi-Duitsland nog wat uit te stellen. Sommigen gingen behoren tot de elite van het moderne Duitsland. Ze verzwegen hun lidmaatschap van de NSDAP. In De laatste lichting (303 p. Balans, € 19,95) beschrijft Herwig de gevolgen daarvan.
Vluchtcode vlinder
Margriet Brandsma
182 p. Conserve, € 17,99
Dit boek heeft de lange ondertitel: Hoe de DDR miljarden verdiende aan de verkoop van gevangenen. Een verhaal over liefde, verraad en mensenhandel gebaseerd op ware gebeurtenissen. Margriet Brandsma, jarenlang correspondent in Berlijn, concentreert zich op het verhaal van Rina en Michael Ogertschnig. Rina is Nederlandse, Michael een Oost-Duitser. Ze worden verliefd op elkaar. Michael besluit te vluchten uit de DDR via een mensensmokkelorganisatie, maar hij wordt opgepakt en belandt in de gevangenis. Via een Freikauf door de West-Duitse regering kan Michael na een paar jaar toch nog Rina in zijn armen sluiten.
Er verschenen meer boeken ter gelegenheid van de viering van de val van de Muur 25 jaar geleden. Journalist van Het Financieele Dagblad Jule Hinrichs beantwoordt in Het jaar dat de Muur viel (361 p. AUP, € 19,95) de vraag waarom het communisme in Oost-Europa instortte. Hij heeft terecht veel aandacht voor economische ontwikkelingen.
Berlijn. Biografie van een nieuwe stad
Peter Schneider
382 p. Atlas Contact, € 24,99
Ook dit boek verscheen 25 jaar na de val van de Muur. Peter Schneider is een bekend Duits schrijver en inwoner van Berlijn. Hij heeft het over de stad vóór en vooral na de val van de Muur en zoekt uit waarom Berlijn een van de populairste steden van de wereld is geworden. Natuurlijk besteedt hij ook veel aandacht aan het naziverleden. Eigenlijk lijkt Berlijn best veel op Amsterdam: jarenlang veel last van hondenpoep, een fanatieke kraakbeweging, grote invloed van groen links en tal van bouwprojecten die niet op tijd afkomen en de begroting ver overschrijden.
Nog een interessant ‘Muur-boek’ is Rode Liefde. Een Oost-Duitse familiegeschiedenis (272 p. Cossee, € 21,90) door Maxim Leo. Hij vertelt over zijn grootvader, een DDR-bobo, zijn ouders, die van hun geloof vallen en zijn eigen ervaringen.
Mo. De Morten Trilogie 2
Anna Levander
287 p. Q, € 15,00
Dit is geen historisch boek. Anna Levander is het pseudoniem van het journalistenduo Annet de Jong van De Telegraaf en Dominique van der Heyde van de NOS en Nieuwsuur. Ze verenigden zich om een thrillertrilogie te schrijven. Hoofdpersoon is Morten Mathijsen, een sluwe politicus, die met De Nieuwe Liberalen een eclatante verkiezingsoverwinning behaalt en een kabinet mag formeren. Voor de figuur van Morten hebben de schrijfsters, zeggen ze, veelvuldig geput uit de De Gaulle-biografie De man die nee zei van H.L. Wesseling (zie de recensie van een ander boek van Wesseling in dit nummer). Leuke taak voor de historische lezer: zoek de parallellen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
SIGNALEMENTEN Boeken
Napoleon. De schaduw van de revolutie Bart van Loo 495 p. De Bezige Bij, € 24,99 De Belgische Frankrijk-kenner Bart van Loo meldt in de inleiding van zijn zeer leesbare biografie dat Napoleon volgens de Amerikaanse computerwetenschapper Steven Skiena na Jezus de meest invloedrijke figuur is uit de wereldgeschiedenis. Hij probeert de vraag...
BOEKEN Vermächtnis: Die Kohl-Protokolle – Helmut Schmidt und der Scheisskrieg
Twee biografieën over de voormalige bondskanseliers Helmut Kohl en Helmut Schmidt werden beide een bestseller en leidden beide tot een breuk tussen de auteurs en hun onderzoeksobject. Heribert Schwan hield rond 2000 honderden uren interviews met Kohl. Op basis van die tapes schreef Schwan – als ghostwriter – drie delen memoires. Het laatste deel is...
BOEKEN Ariane de Ranitz – Louis Raemaekers ‘met pen en potlood als wapen’
Tot mijn schande had ik nooit gehoord van Louis Raemaekers (1869-1956). Geheel toevallig kwam ik kortgeleden in aanraking met zijn werk en opmerkelijke carrière. Raemaekers kan met recht beschouwd worden als Nederlands beroemdste en invloedrijkste tekenaar van politieke prenten, al geef ik toe dat ‘beroemd’ en ‘invloedrijk’ rekbare begrippen zijn. Raemaekers werd geboren in Roermond...
BOEKEN Marc Dierikx – Anthony Fokker. Een vervlogen leven
‘Kennis is veel. Karakter is meer,’ zo stond op de muur van het biologielokaal van Anthony Fokker (1890-1939) in Haarlem geschreven. Een toepasselijke spreuk, want van studieboeken moest Fokker niet veel hebben. Na lezing van de biografie die luchtvaarthistoricus Marc Dierikx publiceerde, voel je de opwinding die zich van de jonge Fokker meester moet hebben...
BOEKEN Henri Wesseling – La grande nation
Henk Wesseling is van de levende Nederlandse historici een van de weinigen, misschien wel de enige, van internationale allure. Om precies te zijn van Franse allure. Zijn boeken zijn in het Frans vertaald. Hijzelf is zeker honderd keer in Parijs geweest, hij heeft daar naar eigen zeggen in alle driesterrenrestaurants gegeten. Hij verkeerde op vriendschappelijke...
BOEKEN Michael Pye – Aan de rand van de wereld
Historici willen weten hoe in het verleden de wereld eruitzag, hoe mensen leefden en dachten, en hoe de samenleving die wij kennen feitelijk is ontstaan. Die kennis willen ze niet alleen voor zichzelf vergaren, maar ze willen die ook mededelen aan een publiek. Grofweg zijn hierbij twee benaderingen mogelijk: de analytische en de verhalende. Historici...
SIGNALEMENTEN FILM Walesa – Man of Hope
Polen haten of houden van Lech Walesa. Een tussenweg lijkt niet mogelijk voor de voormalige elektricien op de scheepswerf in Gdansk, die wereldberoemd werd als leider van de vakbond Solidariteit. Hij en de Poolse paus Johannes Paulus II hadden een beslissend aandeel in de ondergang van het communistische regime in Polen. De 88-jarige Poolse filmveteraan...
FILM Loin des hommes
‘Voor de Fransen waren we Arabieren, voor de Arabieren waren we Fransen,’ zegt de leraar Daru over zijn familie in Loin des hommes. Daru is in Algerije uit Spaanse ouders geboren. De film speelt in 1954 en is gebaseerd op het verhaal De gast (1957) van Albert Camus. Daru leidt op...
TENTOONSTELLING Rijksmuseum van Oudheden Carthago
‘Ik krijg er helemaal kippenvel van!’ Een bezoekster van de tentoonstelling Carthago is onder de indruk van drie eenvoudige stukken aardewerk. Het zijn urnen uit het Carthaagse grafveld Tophet. Omdat onder de doden opmerkelijk veel kinderen waren, zijn sommige archeologen overtuigd dat hier sprake was van mensenoffers. Anderen houden het erop dat de natuurlijke kindersterfte...
‘In de Verlichting ging cultuur de markt op’
De Verlichting veranderde Europa onherkenbaar. Op 6 maart organiseert Historisch Nieuwsblad een collegedag over deze belangrijke periode. Vier kenners spreken over de filosofie, wetenschap en de mentaliteit van de achttiende eeuw: ‘De Verlichting was meer dan een verzameling ideeën.’ Een van de sprekers is Inger Leemans, hoogleraar Cultuurgeschiedenis aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zij...
INTERVIEW Willem Melching over WOI
‘De Eerste Wereldoorlog was een gevecht om de macht, niemand had het morele gelijk aan zijn zijde. De Tweede Wereldoorlog was een ideologische strijd. De Eerste lijkt amoreel, en daardoor tragischer,’ vindt Willem Melching, als historicus verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. In mei is Melching reisleider van de Eerste Wereldoorlog-tour van Historisch Nieuwsblad. ...
Annie Romein: ‘Reve is een op hol geslagen beroemdheid’
Historicus Annie Romein-Verschoor had geen hoge dunk van Gerard Reve. Zo blijkt uit een brief die zij schreef aan de seksuoloog dr. Herman Musaph. Romein schreef Musaph naar aanleiding van een optreden van Gerard Reve in het VPRO-televisieprogramma Vrije Geluiden. De ‘romantische, decadente burgerschrijver’, aldus Reve zelf, las daarin een stuk voor uit zijn laatste...
