Alle artikelen
Een onbekende historische foto. Is het verhaal erachter te vertellen? Deze keer een poging van Elsbeth Etty, redactrice van NRC Handelsblad en schrijver Simon Vinkenoog.
‘Broeders en zusters in den Here, ik ga u voor in gebed.’ Simon Vinkenoog weet het zeker: de man op de verhoging – directeur van een verpleegstersorganisatie – is aan het biddende. Ook Elsbeth Etty kan zich daar in vinden. Maar waar bidt hij voor, en waarom kijken anderen zo verveeld of zelfs slinks om zich heen?
Etty situeert het tafereel in een middelgroot levensmiddelenbedrijf: ‘Dat zie je aan de haarkapjes van de meisjes, het is duidelijk dat ze etenswaren fabriceren of verwerken.’ Zij plaatst het tafereel in de jaren vijftig, af te zien aan het plastic tafelkleedje, de koffiemolen aan de muur en de haardracht van de vrouwen. Vinkenoog denkt aan eind jaren veertig, begin jaren vijftig.
Zowel Vinkenoog als Etty bespeuren een plechtige bijeenkomst. Etty: ‘Als je goed kijkt, zie je dat er één stoel, precies de stoel waar de dahlia’s voor staan, leeg is. Met het meisje dat daar altijd zat, is het niet goed afgelopen. Kon haar baas zijn nu zo zedig gevouwen handen niet thuis houden of heeft wellicht iemand anders onder het personeel zich aan haar vergrepen?’ Even dacht Etty nog dat er een dode te betreuren was, maar sommige vrouwen kijken voor een zo droevige gebeurtenis te sceptisch, zelfs verontwaardigd. Bovendien huilt helemaal niemand. Nee, de directeur bidt waarschijnlijk voor de zielenheil van het gevallen meisje en haar ongeboren kind.
Volgens Vinkenoog heeft het tafereel met de missie te maken. Hij imiteert de directeur die ‘zijn meisjes’ heenzendt: ‘Straks gaan jullie op pad om lief en leed te delen met allen die de welstand ontberen waaraan wij zo gewend zijn geraakt, en zo de taak van de waarlijke Christen op zich te nemen, alvorens te worden uitgezonden naar Borneo, Suriname of China. God zij met jullie. Amen.’ Vinkenoogs tweede vermoeden schildert de meisjes heel wat minder vroom af. Weer klinken de woorden van de directeur, nu donderend en dreigend: ‘Wie is de schuldige? Wie van ons is het? Durven we elkaar aan te kijken, slaan we onze ogen neer, als de ander kijkt? Laat de schuldige opstaan! Wie uwer zonder zonden is, werpe de eerste steen!’ Welke beschamende daad hier gepleegd is, laat Vinkenoog graag aan de fantasie van de lezer over.
Etty denkt het raadsel opgelost te hebben: ‘De directeur heeft zojuist bekend gemaakt dat het bedrijf geheel of gedeeltelijk gaat sluiten. Bij het personeel wint lijdzaamheid het nog van verontwaardiging. Tien à vijftien jaar later zou de schim achter het buffet de potsierlijke directeur niet hebben laten uitbidden en zijn gezag met een effectief zetje in zijn rug aan het wankelen hebben gebracht.’
Uitleg:
Het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) werd in de Tweede Wereldoorlog genazificeerd. De vakbonden organiseerde in fabrieken en bedrijven verplichte bijeenkomsten waarop voormannen van het NVV het woord voerden. De werkneemsters op de foto luisteren zichtbaar verveeld naar een toespraak van voorzitter en NSB-voorman H.J. Woudenberg.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Beeldgeheim
Een onbekende historische foto. Is het verhaal erachter te vertellen? Deze keer een poging van Elsbeth Etty, redactrice van NRC Handelsblad en schrijver Simon Vinkenoog. ‘Broeders en zusters in den Here, ik ga u voor in gebed.’ Simon Vinkenoog weet het zeker: de man op de verhoging – directeur van een verpleegstersorganisatie – is aan...
Brieven
‘Ik weet geen raad met deze recensie’, schrijft de historicus P.W. Klein in zijn bespreking van Op zoek naar de blauwe ruiter, Sophie van Leer door Marcel Poorthuis en Theo Salemink (Historisch Nieuwsblad 2000/7). Bijna zou ik deze woorden kunnen herhalen en het daarbij laten. Maar de recensie bevat te veel elementen die niet onbesproken...
Audiovisueel: Seks op z’n Frans
In de Franse filmwereld woedt een nieuwe seksuele revolutie. De uitbreng van enkele speelfilms roept herinneringen op aan het rumoer dat het onderwerp seks ooit veroorzaakte. Of laat men vooral meer zien om de inhoudelijke leegheid te camoufleren? Niet zonder trots dragen de Fransen het stempel een gepassioneerd volk te zijn met een preoccupatie voor...
De wedergeboorte van Zuid-Afrika
In Zuid-Afrika verdeelt het verleden het land tot op het bot. Tegelijkertijd is kennis en aanvaarding van het verleden nodig om de noodlottige verdeeldheid te overwinnen. Samen met een Duitse collega, Jörn Rüsen, maakte ik in augustus en september van dit jaar een reis van drie weken langs een aantal Zuid-Afrikaanse universiteiten. We gaven er...
‘Pragmatische no-nonsense politiek, dat was ons gezicht’
Historisch Nieuwsblad sprak in 2000 met Ruud Lubbers, over het toen twintigjarig bestaan van het CDA. ‘Joop den Uyl en kabinetsformateur Jaap Burger probeerden de ARP, CHU en KVP uiteen te drijven. In real life gebeurde precies het tegenovergestelde. We kwamen nader tot elkaar.’ Direct na de rampzalige verkiezingsuitslag van 1967 – voor het eerst...
De nieuwe Weinreb-affaire
Ook na het verscheiden van zijn fanatieke pleitbezorgster Renate Rubinstein en zijn onvermoeibare aanklager Willem Frederik Hermans brengt Friedrich Weinreb nog immer de gemoederen in beweging. Weinreb was geen verrader, werd onlangs beweerd. Regina Grüter, auteur van een bekroond boek over de Weinreb- affaire, mengt zich opnieuw in het debat. Historisch Nieuwsblad was op het...
Op zoek naar de twintigste eeuw
Vlak voor de Tweede Wereldoorlog vlucht de familie Klein van het eens zo kosmopolitische Wenen naar het benepen stadje Gouda. Het gezin zweeft tussen wanhoop en verbijstering, tussen angst en vreugde, tussen vertrouwen en wederzijds respect. Dit is de laatste aflevering van P.W. Kleins zoektocht naar het verleden van de families Roet en Klein. Mijn...
Propaganda en censuur via Radio Moskou
De Tweede Kamer debatteert over Russische inmenging in de Nederlandse politiek. Ruim zestig jaar lang, van 1930 tot 1994, probeerde het Kremlin Nederlanders te beïnvloeden via Radio Moskou.
Niet langer zwijgen over Franco
Vijfentwintig jaar stierf de Spaanse dictator Franco. Vanwege de lieve vrede hebben franquisten nooit verantwoording hoeven afleggen. Slachtoffers van de dictatuur en historici vinden het hoog tijd voor een openhartige discussie. Een gesprek met een voormalige communist en een voormalige minister onder het Franco-regime. ‘Nog altijd slaag ik er niet in het gebrek aan spijtgevoelens...
Geschiedenis@internet
Internet wordt groter en groter en het aanbod van historische sites groeit mee. Maar het web wordt er niet overzichtelijker op. Hoe vind je in die brij van informatie wat je nodig hebt? En welke sites zijn een goed startpunt voor de historisch geïnteresseerde surfer? Historisch Nieuwsblad zet de zaken op een rij en biedt...
Beeldgeheim
Een onbekende foto. Is het verhaal erachter te vertellen? Deze keer een poging van Manuela Kemp, RTL4-presentatrice van De heren van Amstel live en Cisca Dresselhuys, hoofdredactrice van Opzij. ‘Het is een herfstige, grijze dag in de jaren twintig van de vorige eeuw, ergens in Noord-Holland’, vermoedt Manuela Kemp. ‘De twee vrouwen – de rechter...
Spielberg
De filmproducent zegt: ‘Ik voel mij verwant met alle overlevenden’. Sterker nog: ‘Ik voel mij verbonden met het concept van de holocaustoverlevende, al heb ik er relatief weinig ontmoet.’ De filmproducent vertelt over een op video opgenomen relaas van een Poolse oud- kampbewoonster. Hij verstond er geen woord van, maar was geroerd door de kracht...
