Door vreemd personeelsbeleid van de KRO is de historische vraag weer eens opgevlamd hoe belangrijk de onverbiddelijke bestseller Mein Kampf is geweest en nog is. Directeur Ton Verlind van de katholieke omroep ontsloeg diskjockey Giel Beelen omdat deze Mein Kampf in de omroepgids Studio ‘het indrukwekkendste boek dat ik ken’ had genoemd. Hij had daaraan toegevoegd dat Mein Kampf ‘heel belangrijk is geweest voor de geschiedenis’, en dat het bovendien ‘wel interessant is een boek van een geestelijk gestoorde’ te lezen’. Tegenover de Volkskrant verklaarde Verlind in deze uitlatingen ‘shockeren om te shockeren’ te zien. Dan zijn ze bij de KRO wel erg snel geshockeerd. Dat de roomse zendgemachtigde blijkens andere uitspraken van Verlind toch al van Beelen af wilde, geeft zijn geheid antifascistische actie toch de smoezelige aura van een stok om de hond te slaan.
Bijval kreeg Beelen in de Volkskrant van journalist Herbert Blankesteijn, die eraan herinnerde in zijn column in Intermediair al eens te hebben opgemerkt dat Mein Kampf, de Bijbel en Das Kapital de boeken zijn die een mens moet hebben gelezen om de wereldgeschiedenis te kunnen begrijpen. Hij betreurt daarom het verbod op de verkoop van Mein Kampf. Hoewel ook ik dat verbod bespottelijk vind en bovendien zinloos – wie daaruit slechte ideeën opdoet, had ze al – moet ik ook om de stelling van Blankesteijn een beetje grijnzen.
Als Mein Kampf voor het ontstaan van het nazisme, de daaruit voortvloeiende wereldoorlog en de moord op zes miljoen joden van eminent belang is geweest, kan het niet anders of het boek heeft een geweldige, traceerbare invloed gehad op het denken van miljoenen mensen. De vraag is of dit waar is.
Vaststaat dat Mein Kampf bij zijn verschijnen halverwege de jaren twintig, op een aantal latere nazi-kopstukken zoals Heinrich Himmler grote indruk heeft gemaakt. Maar de verkoop steeg pas massaal nadat de nazi’s sinds 1930 grote verkiezingsoverwinningen behaalden. Toen de auteur, Adolf Hitler, eenmaal aan de macht was, kreeg Mein Kampf in Duitsland de status die het Rode Boekje van China’s Grote Roerganger Mao een paar decennia later behaalde: het was verdacht als het niet in je boekenkast stond. Wat niets zegt over de mate waarin het ook daadwerkelijk werd gelézen.
Om het ideeëngoed van de Führer te leren kennen, was het lezen van Mein Kampfook helemaal niet nodig. In elke (radio-)toespraak herhaalde de auteur eindeloos wat hij destijds in zijn boek had beweerd. Desondanks kon, met uitzondering van Himmler misschien, niemand zich voorstellen dat Hitler ook daadwerkelijk zou uitvoeren wat hij in Mein Kampf had beloofd. Het buitenland al zeker niet, des te meer niet omdat Hitler als enig auteur in de wereldgeschiedenis het verschijnen van vertalingen van zijn boek krachtig tegenwerkte. Toen hij van opgewonden particulier was opgeklommen tot absolute machthebber, werd hij bang slapende honden wakker te maken.
Kortom, ook zonder Mein Kampf te lezen, valt de Tweede Wereldoorlog goed te begrijpen.
Hoeveel heeft Giel Beelen eigenlijk van dit indrukwekkende boek gelezen? Blijkens zijn eigen woorden in de Volkskrant: een ‘stukje’.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
