Voor Loe de Jong zag de wereld er nog eenvoudig uit toen hij in de jaren zestig en zeventig aan zijn magnum opus werkte: je had goeden en je had fouten. Fouten waren mensen als Aantjes die in zijn beleving kozen voor de Duitse zaak. Deze mensen dienden uit het publieke leven te worden verwijderd: het waren landverraders.
In 1978 werd ons nationale voetbalelftal in Argentinië bijna wereldkampioen. Vol huiver spreken de spelers nog altijd over de lugubere sfeer in het land waar parallel aan het voetbalfeest mensen en kinderen werden doodgemarteld in honderden concentratiekampen en gevangenissen. Het had niet veel gescheeld of we waren niet eens naar Argentinië gegaan. Het oordeel over het regime van Videla was onomstreden: fouter dan fout.
Aan het eind van de vorige eeuw probeerde Slobodan Milosevic de Balkan te knechten. Hij was zo fout dat de beschaafde wereld hem met bombastisch machtsvertoon het zwijgen oplegde. Dat er in de loop van de geschiedenis ooit nog iets goeds zal worden gezegd over Slobodan M. lijkt in het huidige klimaat uitgesloten.
Deze drie morele casusposities spelen de laatste maanden een opmerkelijke rol in de actualiteit. Het misdadige Servische regime wordt op onze vaderlandse bodem in een kruistocht tegen het kwaad voor de rechter gesleept, waarbij we rijkelijk worden getrakteerd op details over verkrachtingen en massagraven. De Argentijnse gruwelen komen weer in beeld doordat de dochter van een directe representant van het schrikbewind op het punt staat onze kroonprins te huwen. Aantjes, tenslotte, blijkt nu eerder slachtoffer dan dader.
Deze combinatie van actualiteiten doet een fors beroep op de morele elasticiteit van de Nederlander. Hoe kan hij tegelijkertijd gruwelen over de zaken die aan het licht komen bij het Joegoslavië-tribunaal en juichen voor een fascistische Argentijn die mogelijk het bordes beklimt om plaats te nemen tussen ons vorstenhuis? En als Aantjes plots weer in genade moet worden aangenomen, zijn dan degenen die zijn leven moedwillig hebben geknakt de slechten? Het dolt ons in de hoofden.
Voor een huwelijk met Maxima is een vereiste dat het oordeel over haar vader net zo fundamenteel wijzigt als dat over Aantjes. Zorreguieta kan hiertoe proberen onze sympathie te winnen door voor de natie door het stof te gaan in een exclusief interview met Paul Witteman, maar dat lijkt een te groot beroep te doen op zowel onze morele veerkracht als op die van de landbouwspecialist. Eerder zal men gaan inzien dat Zorreguieta het lot verdient van Milosevic, die zich voor de rechter zal moeten verantwoorden zodra hij zich op Nederlandse bodem begeeft.
Micha Kat is redactioneel medewerker van Historisch Nieuwsblad.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
