Brieven: Dachau en de varkens

In ‘Brieven’kunnen lezers hun mening geven over artikelen die in Historisch Nieuwsblad verschenen zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om brieven in te korten.

Het artikel van F. R. Ankersmit ‘Dachau en de varkens’ in Historisch Nieuwsblad 2000/10 is afschuwelijk. De vergelijking tussen de holocaust en de bio-industrie raakt kant noch wal. Ben ik de enige die beseft dat het in het eerste geval om onschuldige mensen ging die om hun geloof of ras gruwelijk werden gemarteld en vergast? Dat was het doel van de shoah. Dat Robert Long en Ankersmit het lot van de varkens gelijkstellen aan wat in de kampen gebeurde is pijnlijk. Dat u dit als redactie zomaar plaatst maakt dat ik me erg ongemakkelijk voel.
A. van Wieringen, Almere

Toen ik ‘Dachau en de varkens’ las was ik blij verrast dat het onderwerp serieus wordt genomen. De metafoor die auteur Ankersmit consequent tracht door te voeren vind ik goed gevonden. Wat mij echter verbaast is de rol die hij de boeren toebedeelt. Ze gaan hun ‘maffiose gang’ zonder tegenstand omdat wij nog steeds vinden dat cultuur bij de boer begint waardoor hij ‘een meerwaarde heeft in onze collectieve psychologie’.
        Als ik denk aan de positie van de boeren, dan denk ik veel eerder – om in de vergelijking te blijven – aan de joden die in de vernietigingskampen gedwongen werden hun lotgenoten te helpen vernietigen. De boeren zitten in een vergelijkbare positie: met handen en voeten gebonden aan de regelgeving van de overheid enerzijds en de wurgcontracten van agro-industrie anderzijds, lijkt er maar één mogelijkheid te zijn om te blijven bestaan: schaalvergroting en intensivering, inclusief de geschetste uitwassen.
        Niet vermeld wordt de consument. Ten onrechte. De schaamte die hij zou moeten voelen bij het eten van zijn karbonade zou niet louter het gebeuren in de bio-industrie (dat zich overigens in alle openheid afspeelt) moeten betreffen, maar ook het schijntje dat hij voor zijn voedselpakket betaalt. De gewetensvolle consument kan de bio-industrie overigens gemakkelijk omzeilen als hij de producten rechtstreeks betrekt bij de boer. Ik woon in Groningen tussen de boeren en ik weet dat een groot deel van de ouderen hun ziel in lijdzaamheid bezitten: het zal mijn tijd wel duren.
        Sommige jonge boeren zijn veel strijdbaarder en hebben zich georganiseerd in een vakbond die het opneemt tegen de agro-industrie en soms tegen de overheid, zoals toen de minister 25 procent van de varkensboeren zonder vergoeding wilde laten verdwijnen. Terecht vond de rechter dat je niet zomaar iemands bezit kan afnemen. Maar zoals Ankersmit opmerkt vormen boeren een steeds kleiner percentage van het electoraat.
        Zo kan de moderne staat samen met de moderne industrie de boerenstand wurgen, waarbij de consument profiteert en wegkijkt. Niet alleen hier, maar ook in de derde wereld!!!
Help Varkens in Nood en steun Robert Long. Zeker! Maar graag een andere rolverdeling in dit drama.
Ruurd Abma, Westeremden

Op school hebben we een spotprent uit de Tweede Wereldoorlog met vier varkens en de opdracht ‘zoek het vijfde zwijn!’ Deze prent kwam me in gedachten bij het artikel van F.R. Ankersmit ‘Dachau en de varkens’. Als je de spotprent goed vouwde verscheen het portret van Hitler.
        Normaal gesproken vergelijk je mensen niet zo één-twee-drie met varkens. Maar voor het Historisch Nieuwsblad blijkt dit geen probleem te zijn als het gaat om joden. Als een hoogleraar als Ankersmit het wil schrijven, staat het wel verantwoord!
        Cabaretiers worden ervoor betaald om zich ongenuanceerd uit te laten. Dat Long dus de bio-industrie met concentratiekampen vergelijkt en de varkensfokkers met concentratiekampbewakers is nog tot daar aan toe. Het is echter te dol voor woorden als een hoogleraar, betaald om genuanceerde uitspraken te doen, een poging doet om deze botte domheden te onderbouwen. Het klinkt als een sprookje: ‘Er was eens een tijd, hier ver vandaan, waar de historici bij de studie der geschiedenis nog op zoek waren naar de gebeurtenissen en de feiten… Maar in die tijd leefde er ook een boze tovenaar. Hij sprak allerlei bezweringen uit en toverde de mensen een rad voor ogen, zodat ze liever niet meer zouden zoeken naar de werkelijkheid, maar liever in sprookjes zouden geloven.’
        Tegenwoordig mag iedereen ‘zijn verhaal’ vertellen. Alles wordt zo met alles vergelijkbaar. Het is echt verbijsterend dat een hoogleraar als Ankersmit zich weet te verlagen tot het vergelijken van wat mensen elkaar hebben aangedaan met dierenmishandeling, hoe erg ook.
A. Janse, Amersfoort

In het artikel van Ankersmit treft het me dat hij in feite dingen van een ander ‘leent’. Allereerst heeft hij de vergelijking met de concentratiekampen geleend van Robert Long. Maar dat niet alleen. Woorden als ‘concentratiekampen’ en ‘concentratiekampbewakers’ zijn ‘geleend’ uit de Tweede Wereldoorlog. De woorden zijn van hun oorspronkelijke inhoud ontdaan en vervolgens naar het heden overgebracht. Het zijn anachronismen: begrippen die niet meer passen in de huidige tijd. Is het gebruik van een anachronisme normaal gesproken al een fout die een historicus niet zou mogen maken, het vergelijken van het lijden van joden met de varkens van nu gaat nog wel even wat verder.
        Werden de varkens hier vervolgd, werden ze opgeroepen zich te melden, werden ze stelselmatig uit de maatschappij geïsoleerd en stonden overal bordjes ‘verboden voor varkens’? Werden complete varkensfamilies weggevoerd waarbij ook de biggetjes niet werden ontzien? Dragen de spaarzame varkens die door onder te duiken aan hun vervolgers wisten te ontkomen het doorgestane leed hun leven lang met zich mee?
        Waartoe zouden we het leed van de joden ‘ontmenselijken’ door het te vergelijken met dat van de varkens van nu? Je zult de holocaust zelf hebben meegemaakt om vervolgens te moeten lezen dat je lot wordt vergeleken met dat van varkens! Het lijkt me een belediging voor de joden.
        Ook spuwt de schrijver zijn gal over de boeren. In dat stuk staat weer een anachronisme: de boeren als adel en hun vee als hun rechteloze horigen, een anachronisme dat overigens minder kwaad aanricht dan het eerder genoemde omdat de Middeleeuwse horigen intussen al overleden zijn en de overlevenden van de concentratiekampen niet.
W. Janse-Reijmes, Amersfoort