Alle artikelen
door Kees Ribbens. 382 p. Verloren, 30 euro.
Historiografie was lange tijd gelijk aan de geschiedenis van grote historici. Centraal stonden mannen als Robert Fruin, Leopold von Ranke of Fernand Braudel. Historische belangstelling is echter breder dan alleen de vakwetenschap, hoe neerbuigend historici soms ook spreken over geschiedenis buiten de academie. Onderzoek naar klompendans en oudeambachtenmarkt heeft onder hen nooit op veel instemming kunnen rekenen. Recent begint hierin aarzelend verandering te komen. Het proefschrift van de jonge historicus Kees Ribbens, over de alledaagse historische cultuur in Nederland tussen 1945 en 2000, is daarvan een exponent.
Een eigentijds verleden behandelt uiteenlopende onderwerpen als de geschiedschrijving door vrijetijdshistorici, de beoefening van genealogie, het historisch toerisme en geschiedenis op televisie. Ribbens wijdt een speciale casestudy aan de herdenkingscultuur in de Nederlandse provinciestad Zwolle, met als voorbeelden Zwolle als Hanzestad, de in Zwolle geboren en getogen staatsman Johan Rudolf Thorbecke, en uiteraard de onvermijdelijke Tweede Wereldoorlog. Het hoofdstuk over historisch toerisme behandelt een kwantitatieve inhoudsanalyse van het ANWB-blad De Kampioen. Wat betreft televisie gaat Ribbens in op Loe de Jongs veelbesproken serie De Bezetting, maar ook op het onvolprezen VPRO-radioprogramma Onvoltooid Verleden Tijd, en zelfs op historische dramaseries als Willy van Hemerts Dagboek van een herdershond.
De opbouw van het boek is helder, maar ook weinig verrassend. Ribbens begint met een uiteenzetting van enkele relevante theoretische benaderingswijzen, zoals de musealiseringsthese van de Duitse filosoof Hermann Lübbe. Door het snelle tempo van verandering hebben veel voorwerpen uit het dagelijks leven hun oorspronkelijke betekenis verloren. Zo zijn oude landbouwwerktuigen vervangen door nieuwe. Volgens Lübbe past het typisch bij onze cultuur om dergelijke voorwerpen, bijvoorbeeld een oude ploeg, in een museum onder te brengen, en zo onze verbondenheid met het verleden tot uitdrukking te brengen.
Witte mannen
Ribbens sluit elk hoofdstuk af met een uitgesponnen conclusie, waarin de belangrijkste bevindingen nog eens op een rij staan. Het oogt allemaal een beetje schools, maar dat is tegenwoordig blijkbaar onvermijdelijk in de aio-cultuur die aan onze universiteiten heerst. Ribbens’ boek is goed leesbaar geschreven, maar soms mis je als lezer een vleugje eigenzinnige tegendraadsheid, dat het brave karakter ervan mogelijk had kunnen doorbreken. Ook de conclusies zijn weinig schokkend, zoals aan het eind van het hoofdstuk over het historisch toerisme, waarin Ribbens enigszins moeizaam een open deur intrapt: `Het mag duidelijk zijn dat het verleden voor de toerist doorgaans niet iets is waarover deze kritisch reflecteert, maar veeleer een als vaststaand gegeven beschouwde situatie, een achtergrond die geacht wordt bij te dragen aan een aangename invulling van de toeristische activiteit.’
Ook minder geslaagd is dat de auteur zich in zijn algemene beeld vooral beperkt tot een studie van de beschikbare secundaire literatuur. Veel cijfers ontleent hij bijvoorbeeld aan Het gedeelde erfgoed, een bekend rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau uit 1997. Maar uit dit rapport wordt vooral duidelijk dat er nog veel moet worden onderzocht. Zo leven er talloze vermoedens over de achterban en achtergrond van de meer dan achthonderd historische verenigingen die Nederland rijk is; het ledenbestand zou sterk vergrijsd zijn en vooral uit witte mannen bestaan. Geen wetenschapper, ook Ribbens niet, neemt echter de moeite om bijvoorbeeld eens een enquête te houden onder historische verenigingen.
Ribbens heeft het afgelopen jaar zeer aan de weg getimmerd met enkele populaire publicaties, waarvan het met zijn collega’s Dorsman en Jonker geschreven Het zoet en het zuur het bekendst is geworden. Met zijn proefschrift heeft hij absoluut een nieuw studieveld opengelegd. Maar het was leuk geweest als het een onsje minder braaf had gekund.
Albert van der Zeijden is medewerker van het Centrum voor Volkscultuur.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
EEN EIGENTIJDS VERLEDEN. ALLEDAAGSE HISTORISCHE CULTUUR IN NEDERLAND, 1945-2000
door Kees Ribbens. 382 p. Verloren, 30 euro. Historiografie was lange tijd gelijk aan de geschiedenis van grote historici. Centraal stonden mannen als Robert Fruin, Leopold von Ranke of Fernand Braudel. Historische belangstelling is echter breder dan alleen de vakwetenschap, hoe neerbuigend historici soms ook spreken over geschiedenis buiten de academie. Onderzoek naar klompendans en...
JOURNALISTEN IN NEDERLAND 1850-2000
door Piet Hagen. 600 p. De Arbeiderspers 2002. 36,30 euro Je blijft erin lezen, in Journalisten in Nederland. En dat wil wat zeggen, want het betreft een pil van 600 bladzijden. De eerste 150 zijn gewijd aan de globale historische ontwikkeling van een tiental genres, zoals reporters, opiniemakers, parlementair journalisten, correspondenten, interviewers, schrijvers, oorlogsjournalisten en...
BOEKEN: Nederlanders in Brazilië. De invloed van de Hollandse bezetting op het leven en de cultuur in Noord-Brazilië
door José Antonio Gonsalves de Mello; uit het Portugees vertaald door G.N. Visser en opnieuw bewerkt door B.N. Teensma. 288 p. Walburg Pers, 22,95 euro Eindelijk is het dan zover: een klassiek boek uit 1947 over het zeventiende-eeuwse Nederlands-Brazilië is in het Nederlands beschikbaar. Paradoxaal genoeg is in de tijd zelf geen kolonie...
EEN WELOVERWOGEN DOOD. EUTHANASIE IN NEDERLAND PUBLIEKE TRANEN. DE DRIJFVEREN VAN DE EMOTIECULTUUR VAN BUITENGAATS NAAR BINNENHOF. P.J.S. DE JONG, EEN BIOGRAFIE
EEN WELOVERWOGEN DOOD. EUTHANASIE IN NEDERLAND door James Kennedy. 248 p. Bert Bakker, 19,95 euroPUBLIEKE TRANEN. DE DRIJFVEREN VAN DE EMOTIECULTUUR door Henri Beunders. 304 p. Contact, 23,95 euroVAN BUITENGAATS NAAR BINNENHOF. P.J.S. DE JONG, EEN BIOGRAFIE door Jan Willem Brouwer en Johan van Merriënboer. 289 p. Sdu, 24,90 euro Ooit was Nederland een beheerst,...
Brieven maart 2002
Ford In het vorige nummer van Historisch Nieuwsblad (2002/1) staat, onder het kopje ‘Ford’, een artikel van Bas Broekhuizen over o.a. het auto-ongeluk dat prins Bernhard voor de oorlog heeft gehad. Broekhuizen dateert dat in 1936. Volgens mij is dit gebeurd terwijl prinses Juliana zwanger was van Beatrix. Aangezien deze op 31 januari 1938 geboren...
Commentaar: Spionageroman
Op 26 februari maakte Donald Rumsfeld, de Amerikaanse minister van Defensie, een eind aan het kortstondige bestaan van het Office of Strategic Influence, een kleine, maar volgens geruchten zeer ruim gefinancierde afdeling van het Pentagon. Dit orgaan was in de dagen na 11 september ingesteld om buitenlandse media te voorzien van informatie over de Amerikaanse...
Gezellig meisjesboek
Ik fietste met mijn zoontje langs het Anne Frankhuis en hij was geïmponeerd door de lange rij wachtenden. Dus vertelde ik hem over de oorlog, de onderduikers, de jodenvervolging. Een paar weken later kwam hij op de kwestie terug. Hoe lang was die oorlog nu al niet afgelopen? Werd het dan niet eens tijd om...
Verraad der klerken
Geen geschiedenis is zo interessant als de geschiedenis die je zelf meemaakt. En wij maken thans iets mee dat niet alleen fascinerend is, maar ook een braakliggend onderwerp voor historische studie. Ik bedoel de ontintellectualisering van Nederland. Dit proces is even ingrijpend als de ontzuiling, en heeft er wellicht iets mee te maken. Bovendien gebeurt...
Het hoge woord: De VOC is meer dan een juichgeschiedenis
De Verenigde Oost-Indische Compagnie heeft de Nederlanders in het verleden heel wat opgeleverd. Vierhonderd jaar later vieren we dat van Amsterdam tot Meliskerke. Maar wat vieren we eigenlijk? Het is natuurlijk een teken des tijds dat de belangrijkste historische herdenking dit jaar de oprichting van een multinational betreft. Wie denkt dat dat alleen maar toeval...
Voornamen in Nederland
Chayenne, Naomi, Lisa of Tim; de huidige Nederlandse voornamen verdwijnen even snel als ze gekomen zijn. Maar tot de jaren zestig worden kinderen gewoon vernoemd naar opa, en draagt de helft van de bevolking dezelfde tien namen. ‘Je kon precies voorspellen hoe kinderen uit een huwelijk gingen heten.’ ‘Op 10 augustus 1941 werd tot onze...
Raad van State voorzag WAO-debacle al in 1963
Sinds de invoering van de Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) op 1 juli 1967 is het aantal mensen dat er gebruik van maakt compleet uit de hand gelopen. Om het WAO-debacle te doorgronden, moeten we terug naar 1963. Toen al maakte de Raad van State gehakt van het wetsvoorstel. `Beter dan enig ander weet Uwer...
50 jaar geleden: J.L. Heldring over de pacifistische rede van Juliana voor het Amerikaanse Congres
Op 1 april 1952, tijdens de heetste periode in de Koude Oorlog, spreekt koningin Juliana het Amerikaanse Congres toe over wereldvrede. De Nederlandse regering is in rep en roer en vreest de invloed van de religieus-pacifistische Greet Hofmans. J.L Heldring is in New York en maakt het staatsbezoek van nabij mee. Dinsdag 1 april 1952....
