5 oktober 1962. In Engeland komt de eerste single uit van The Beatles, een obscuur bandje uit Liverpool. Love Me Do is het begin van een wereldwijde zegetocht die de wereld zal veranderen.
De weg naar eeuwige roem in de popmuziek is bezaaid met slachtoffers. Wie kent nog de namen van Jill and The Boulevards, Darien Angadi of Thomas Wallis and The Long Riders? Wat deze muzikanten gemeen hadden, was hun auditie bij het prestigieuze Engelse platenlabel EMI in 1962. Net zoals The Beatles, het toen nog obscure bandje uit Liverpool. Dat maakte in juni van dat jaar zijn opwachting aan de Londense Abbey Road, nummer 3.
Muzikaal gezien werd het een stroeve sessie, waarbij The Beatles onder meer een versie van de smartlap Bésame Mucho ten gehore brachten. Producer George Martin was niettemin onder de indruk van de ongekunstelde charme van Paul McCartney, John Lennon, Ringo Starr en George Harrison. Zodoende werd op 5 oktober 1962 in Engeland de eerste volwaardige Beatles-single uitgebracht. Love Me Do, met op de achterkant P.S. I Love You, vormde de opmaat tot een wereldwijde zegetocht die de pop- en mediacultuur blijvend zou veranderen.
René van Haarlem (52) maakte als prille tiener kennis met de muziek van de Fab Four. Zijn fascinatie voor The Beatles is gebleven. In 1963 werd hij lid van de Nederlandse Beatles-fanclub. Sinds 1979 is hij voorzitter. Een fanclub in letterlijke zin is zijn vereniging allang niet meer, benadrukt Van Haarlem in 2002. Beatles Unlimited doet op wetenschappelijke leest geschoeid onderzoek naar het ontstaan, de verspreiding en de invloed van het Beatles-repertoire. De Beatles-vorsers voelen meer verwantschap met de Bach-vereniging dan met de gillende handtekeningenjagers die in de regel met fanclubs worden geassocieerd.
Hoe maakte Nederland kennis met The Beatles?
‘De single Love Me Do verscheen aanvankelijk alleen in Engeland. Nederland ontdekte The Beatles pas anderhalf jaar later. Je moet je voorstellen dat er begin jaren zestig helemaal niets was in Nederland. Ja, Anneke Grönloh, Ciska Peters, Rob de Nijs en The Lords. De meeste Nederlandse artiesten jatten gewoon buitenlandse nummers en daar werd dan een Nederlandse versie van gemaakt. Platenwinkels waren slecht gesorteerd en importeren was erg duur.
Wat er verkrijgbaar was, was vooral Amerikaans georiënteerd. Wilde je nieuwe popmuziek uit Engeland horen, dan moest je afstemmen op Radio Luxemburg. Die zonden na tienen de meest recente Engelse hits uit. Daar zaten uiteraard ook The Beatles bij. Hun muziek klonk nog weer frisser dan die van andere Engelse groepen, en wat helemaal ongebruikelijk was voor die tijd: ze componeerden, zongen en speelden hun eigen nummers.’
Wanneer kreeg de Beatlemania vat op Nederland?
‘Na tournees in Engeland en Zweden was de Beatlemania in 1963 over de Engelse grenzen al volop aan de gang. Door de aandacht in de media wakkerde ook in Nederland tegen het einde van dat jaar de Beatlemania aan. Het had allemaal eerder kunnen gebeuren als Willem Duys The Beatles had gecontracteerd voor zijn Grand Gala du Disque Populair. Duys kreeg de groep vroeg in 1963 aangeboden, maar wees hem af. Hij zag meer in The Spotnicks uit Zweden. Natuurlijk is Duys daar later mee geconfronteerd, maar hij is er altijd wat schimmig over gebleven.’
Hoe belandde Blokker – een onbetekenend gehucht in Noord-Holland – op de Beatles-kaart?
‘Door de eerste televisiebeelden en krantenberichten van hysterisch gillende jongeren, die politiekordons doorbraken om bij hun helden te komen, wilde geen zaal The Beatles nog hebben. Dat was de reden waarom uiteindelijk veilinghal “Op Hoop van Zegen” in Blokker werd gebruikt voor twee optredens op zaterdag 6 juni 1964. Voor mij als Utrechts jochie was dat heel lastig.
Om te beginnen moest ik eigenlijk naar school. In die tijd had je nog gewoon les op zaterdagochtend. En dan was er de entree. Een kaartje kostte een tientje; dat was een hele klauw geld. Ik moest daar zeker twee weken voor krantenlopen. Ik had nog net genoeg geld om met de trein van Utrecht naar Purmerend te gaan. Daarvandaan ben ik meegelift op een melkwagen. In Hoorn lukte het me om de speciale trein uit Amsterdam in te snaaien. Eenmaal in Blokker ging het door een haag van politiemensen te voet naar de zaal. Daar begon het wachten, want The Beatles werden opgehouden door de rondvaart in Amsterdamse grachten, een idee van de platenmaatschappij om de single Long Tall Sally te promoten.
Het voorprogramma probeerde de show ellenlang te rekken, maar wij wilden helemaal geen Don Mercedes, Karin Kent, The Torero’s en al die andere gasten. De show werd zelfs onderbroken om iedereen tot kalmte te manen, maar dat hielp niets. Toen eindelijk The Beatles kwamen, was het voorbij voor je het wist. Ze speelden acht songs, die door de hele zaal in een roes werden meegezongen. De stemmen van de jongens hoorde je amper. Het optreden was nog niet afgelopen of iedereen werd weer afgevoerd naar de gereedstaande trein.’
Een onthutste Wim Kan, die net als andere prominenten uit de Nederlandse showbizz bij de optredens in Blokker aanwezig was, noemde de show `erger dan de Franse Revolutie’. Hadden The Beatles daadwerkelijk zo’n revolutionaire impact?
‘Dankzij The Beatles werd er heel veel mogelijk. Nederland was in die jaren nog erg calvinistisch. Er was geen vrijheid om als jongere zelf keuzes te maken of zelfs maar je eigen kleren te kiezen. The Beatles doorbraken dat. Er kwam ook de vrijheid om zelf muziek te maken. Elke stad zag in één keer een geweldige explosie van bandjes. Dat was voor degenen die muziek maakten ook een goede manier om aan vrouwtjes te komen. Natuurlijk braken ook al snel groepen door als The Stones, The Kinks, The Who en The Hollies, maar met The Beatles is het allemaal begonnen. Daarom zullen ze altijd een speciaal plekje houden.’
Was de invloed van The Beatles werkelijk zo verontrustend als de media in die dagen wilden doen geloven?
‘Het was allemaal eigenlijk tamelijk onschuldig. Onder invloed van The Beatles ben ik zelf in een beatbandje gaan drummen. Er waren in Utrecht allerlei clubjes en een aantal daarvan hoorde gewoon bij de Kerk. Het was natuurlijk een nogal doorzichtige manier van de kerken om de jongeren binnen te houden, maar dat was ons om het even. Het ging ons om het dansen en de muziek. De grote kunst was vooral om mensen binnen te smokkelen die er niet thuishoorden.
Zelfs als je naar een popfestival als ”A Flight to the Lowlands” van een paar jaar later kijkt, dan valt nu vooral de knulligheid en de netheid van het toenmalige publiek op. Het is tegenwoordig moeilijk voorstelbaar, maar in de Irenehal van de Utrechtse Jaarbeurs was een podium van buizen in elkaar gezet en daar stonden dan bands als Pink Floyd te spelen. Als je ziet hoe strak zulke optredens tegenwoordig worden georganiseerd, is het allemaal amper te geloven. Voorzieningen waren er niet, of het zou het standje van de NVSH met condooms moeten zijn, en de paar kerkelijke organisaties die voor geestelijke opvang moesten zorgen voor het geval je er psychisch niet meer tegen kon.’
The Beatles zijn in 1970 ter ziele gegaan. Waarom is de fanclub blijven bestaan?
‘Er is destijds wel een verzoek van het Engelse Beatles-management geweest om de club op te heffen. Negenenveertig fanclubs hebben aan dat verzoek voldaan. Alleen de Amerikaanse, Franse, Japanse en Nederlandse clubs zijn doorgegaan. Om te beginnen hadden we de stille hoop dat de band weer bij elkaar zou komen. Geruchten over uiteengaan van The Beatles deden al de ronde sinds 1966, toen ze stopten met live-optredens. Ook bij een band als The Stones was er een periode waarbij de leden soloplaten maakten, maar zij gingen daarna als band gewoon weer verder. Er zijn zeker momenten geweest dat The Beatles weer bij elkaar hadden kunnen komen, maar dat was niet langer van toepassing toen John Lennon in 1980 werd doodgeschoten.
Een andere reden om de fanclub niet op te heffen was dat er steeds meer interessante informatie naar buiten kwam. Er is bij The Beatles altijd veel muzikaal materiaal tussen de gordijnen blijven hangen. Pas gaandeweg hebben we ons met dat nooit uitgebrachte materiaal een beeld kunnen vormen van hoe nummers zijn gegroeid.’
Voelen de leden van Beatles Unlimited zich veertig jaar na verschijnen van de eerste single geen laatsten der Mohikanen?
‘We hebben vrij veel jonge aanwas. Dat geeft wel aan dat The Beatles bepaald geen eendagsvlieg waren. Maar zelf denk ik dat het verhaal af is als de generatie wegvalt die met The Beatles is opgegroeid.’
