Alle artikelen

Zelden heeft een studie zoveel stof doen opwaaien als De ijsbreker van de Russische historicus Viktor Suvorov. In dat boek beweerde Suvorov dat Hitler met zijn aanval op de Sovjet-Unie, die op 22 juni 1941 begon en de geschiedenis in is gegaan als Operatie Barbarossa, Stalin maar net voor was geweest.

Hoewel het communisme al op het punt stond ineen te storten (het boek verscheen in 1989), veroorzaakte Suvorovs stelling grote commotie. Het communisme was al ontmaskerd als een moorddadige ideologie die miljoenen Russen het leven had gekost. En nu zou de Sovjet-Unie ook nog als agressor zijn opgetreden in de Tweede Wereldoorlog? De gedachte was nauwelijks te verdragen voor lieden die tenminste íéts goeds in het ‘socialistische’ land wilden blijven zien.

Marius Broekmeyer behoorde in 1989 niet tot die linkse lieden, maar was als slavist en kenner van de Russische geschiedenis aanvankelijk evenmin overtuigd van Suvorovs bewering. In 1999 ontkende hij in zijn goed ontvangen studie Stalin, de Russen en hun oorlog na lang wikken en wegen nog dat Stalin een ‘preventieve’ aanval had gepland. Maar in zijn nieuwste boek is Broekmeyer om. Hij heeft alle recente – vooral Duitse en Russische – literatuur doorgenomen en is er nu van overtuigd dat Stalin wel degelijk het plan had ‘bondgenoot’ Hitler aan te vallen.

Broekmeyer ziet vooral in de maand mei voldoende aanwijzingen om die stelling kracht bij te zetten. Op 5 mei 1941 zou Stalin een redevoering hebben gehouden waarin hij sprak over een revolutionaire oorlog die het kapitalisme zou moeten breken. Tien dagen later (op 15 mei) zou de generale staf van het leger een aanvalsplan hebben uitgewerkt. In die tijd begon de Sovjet-propaganda ook een campagne om de geesten rijp te maken voor een aanvalsoorlog. En ten slotte werden grote delen van het Rode Leger kort voor het uitbreken van de oorlog aan de westgrens samengetrokken.

Broekmeyer schrijft dit alles zeer zorgvuldig op. Omdat hard bewijs voor Stalins intenties ontbreekt, is een ondubbelzinnig oordeel onmogelijk. Maar hij maakt nog eens heel duidelijk dat Stalin een even kwaadaardige figuur was als Hitler – zo niet kwaadaardiger.