Alle artikelen
Verloopt de ontwikkeling van de technologie sneller dan ooit tevoren? Zijn we kortgeleden begonnen aan een geheel nieuw tijdperk van de wereldgeschiedenis? Zal internet eindelijk vrede op aarde brengen en zal de biotechnologie ons op afzienbare termijn eeuwige jeugd en schoonheid garanderen? Wie gelooft in deze koortsvisioenen van het technologisch optimisme doet er verstandig aan The Shock of the Old van David Edgerton te lezen.
Edgerton heeft zich tot taak gesteld de hijgerige toekomstgerichtheid van veel literatuur over technologische ontwikkelingen te bekritiseren. Hij gelooft helemaal niet dat de technologie zich nu ongekend veel sneller ontwikkelt dan ooit in het verleden. Hij geeft als voorbeeld de periode 1885-1910. In die kwarteeuw werden de auto, de radio, de film en het vliegtuig uitgevonden. Edgertons aandacht gaat echter vooral uit naar de ondergeschoven kinderen van de technologiegeschiedenis: oude technologie die veel langer werd gebruikt dan wij denken of soms nog steeds wordt toegepast, simpele technologie waarvan niemand wakker ligt en het onderhoud van bestaande technologie.
Tot ver in de vorige eeuw speelde paardentractie een essentiële rol in de industriële samenleving. In 1917 had het Engelse leger 591.000 paarden, 213.000 muildieren, 47.000 kamelen en 11.000 ossen in dienst. Het Amerikaanse leger had voor elke vier soldaten een paard nodig. Het modernste leger ter wereld, de Duitse Wehrmacht, begon in 1941 aan de aanval op de Sovjet-Unie met 625.000 paarden. Aan het eind van de oorlog gebruikte de Wehrmacht zelfs twee keer zoveel paarden. In de loop van de Tweede Wereldoorlog sneuvelden 1,5 miljoen paarden. Het wordt dus hoog tijd voor een monument voor Het Onbekende Paard.
Hoewel de wereld bezeten is van auto’s, spelen fietsen wereldwijd een aanzienlijk belangrijker rol in het transport van mensen dan auto’s. Jaarlijks worden er 100 miljoen fietsen geproduceerd en slechts 40 miljoen auto’s.
Complexe apparatuur gaat soms verrassend lang mee. Het wonderlijkste voorbeeld daarvan is de Amerikaanse B52-bommenwerper. Die werd gebouwd tussen 1952 en 1962. Een deel van die toestellen vliegt nog steeds. Tijdens de Golfoorlog van 1991 werd 30 procent van alle bommen door B52’s afgeworpen. Het is de bedoeling dat enkele B52’s dienst blijven doen tot 2040. Auto’s leven zelden zo lang, omdat die minder nauwkeurig worden geconstrueerd van minder slijtvast materiaal. Sommige auto-ontwerpen zijn echter opmerkelijk lang in productie gebleven. De Volkswagen Kever en de 2CV werden beide ontworpen in de jaren dertig. De 2CV werd tot 1990 in Portugal gebouwd en de laatste Kever liep pas in 2003 in Mexico van de band. Veel huishoudelijke apparatuur is nauwelijks veranderd sedert de jaren twintig.
In literatuur over de technologische samenleving wordt nooit enige aandacht besteed aan het onderhoudsprobleem. Omdat het kennelijk niemand interesseert, is er ook geen gericht onderzoek gedaan naar onderhoudskosten, zodat onderhoud onzichtbaar is in de economische statistiek. Vliegtuigen vergen zeer intensief onderhoud, en daarom zijn hun onderhoudskosten over de gehele levensduur even hoog als de nieuwprijs. Andere apparaten, bijvoorbeeld ijskasten en televisietoestellen, gaan echter decennia mee zonder noemenswaardig onderhoud. Veel moderne huishoudelijke apparaten worden niet meer gerepareerd als ze defect raken,omdat de reparatiekosten boven de nieuwprijs liggen. Uit onderzoek blijkt dat er een hele categorie huishoudelijke apparaten is die nooit gerepareerd hoeft te worden, omdat ze nimmer wordt gebruikt: fonduesets, elektrische messen, ijsmachines en bladblazers.
Ten slotte nog een opmerkelijk feit: een van de weinige praktische resultaten van de ruimtevaart zou de ontdekking van teflon zijn geweest, vervolgens gebruikt als anti-aanbaklaag in Tefal-pannen. Edgerton maakt duidelijk dat dit onzin is. Teflon werd ontdekt in 1938 en drie jaar later gepatenteerd. De eerste koekenpan met teflonbekleding werd in 1954 bedacht door de Fransman Marc Grégoire. Weer een mythe ontmaskerd!
Maarten van Rossem
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Het paard en de fondueset
Verloopt de ontwikkeling van de technologie sneller dan ooit tevoren? Zijn we kortgeleden begonnen aan een geheel nieuw tijdperk van de wereldgeschiedenis? Zal internet eindelijk vrede op aarde brengen en zal de biotechnologie ons op afzienbare termijn eeuwige jeugd en schoonheid garanderen? Wie gelooft in deze koortsvisioenen van het technologisch optimisme doet er verstandig aan...
Een museum voor ons allemaal
Het schijnt er nu toch van te komen – althans, de wil ertoe is uitgesproken door volksvertegenwoordiging en regering. Over plan en geld moet nog stevig worden gediscussieerd. De lobby voor een nationaal-historisch museum (kan dat niet gewoon Nederlands Historisch Museum heten?) zegt het ijzer te moeten smeden, want het is nu heet. De belangstelling...
Fascistische praktijken
Historici zijn over het algemeen niet gelukkig met het lichtzinnig gebruik van de nazi-analogie. Zij vinden dat het geen pas heeft elke gewelddadige dictator met Hitler te vergelijken en bij elke politieke misstand aan het fascisme te refereren. Eind november vorig jaar vroeg Diane McWhorter zich in het internetmagazine Slate af of deze weigering om...
De Canon en de tijdvakken
Maria van der Hoeven is de meest onzichtbare minister in kabinet-Balkenende IV. Na haar jaren op Onderwijs is ze geparkeerd op het ministerie van Economische Zaken, dat sinds haar aantreden nog meer aan belang schijnt te hebben ingeboet. En je kunt bepaald niet zeggen dat de economie er florissant bij staat. Het is een beetje...
De toekomst van Obama
De verkiezing van Barack Obama was op zichzelf al een revolutionaire gebeurtenis. Wie voor 2008 zou hebben voorspeld dat in 2008 een zwarte kandidaat zou worden gekozen, zou voor gek zijn versleten. Vergelijking met Roosevelt De voorspeller zou nog veel meewariger zijn bekeken als hij ook zou hebben voorzien dat de twee meest...
1873
‘Diegenen onder ons die de jaren van de depressie hebben meegemaakt, kunnen haast niet begrijpen hoe die orthodoxe principes van een geheel vrije markt, die zo duidelijk in diskrediet waren gebracht, toch weer konden overheersen tijdens een periode van wereldwijde depressie eind jaren tachtig, begin jaren negentig, waar men zich ook nu weer geen raad...
Een eind aan het neo-liberalisme
Meestal is pas na enige tijd duidelijk of een gebeurtenis ook een historische gebeurtenis van formaat zal worden. Pas nadat de Eerste Wereldoorlog was uitgebroken en vervolgens enige tijd had geduurd, kon worden geconcludeerd dat de moord op de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger en zijn vrouw, op 28 juni 1914, een historische gebeurtenis van enorm belang was...
Nederland bestaat!
Vanaf 12 oktober aanstaande zendt de VPRO een ambitieuze, achtdelige documentaire over de geschiedenis van Nederland uit onder de titel Het Verleden van Nederland. Op de omvangrijke website van de serie is al een beknopte beschrijving te lezen van de inhoud van de acht delen. Daarbij wordt wel steeds nadrukkelijk vermeld dat die onder voorbehoud...
Een lekker fopspeen
Een mens voelt zich betrekkelijk veilig en comfortabel in een kudde van niet veel meer dan zo’n 150 andere mensendieren. Die kan hij kennen, die kunnen hem kennen. Buiten de beslotenheid van die kudde waait de straffe wind van het vreemde en bedreigende. Heel veel verder dan de indianenstammen die hun pijlen richten op een...
De grote kladderadatsch
‘De Noordpool ijsvrij!’ ‘Nog nooit eerder is in de winter zo’n groot stuk van de Perito Moreno-gletsjer in Argentinië afgebroken!’ ‘In 2100 zullen in Nederland temperaturen van 40 graden geen uitzondering zijn!’ Het zijn allemaal records. Het schijnt allemaal voor het eerst in de geschiedenis te gebeuren. Dagelijks wordt de mensheid opgeschrikt door noodlotstijdingen. De...
Fort Hazepoot
Omstandigheden brachten mij naar Lingsfort in Limburg. Daar wandelde ik op een zonnige ochtend een bos in, op zoek naar de restanten van een fort. Al na zo’n tweehonderd meter zag ik aan mijn rechterhand twee verrassend steile heuvels, van elkaar gescheiden door een diepe insnijding. Als ik niet beter had geweten, had ik misschien...
Emotie in de etalage
Ik ben een sentimentele dwaas. Van het minste of geringste schiet ik vol. Als een sporter zielsgelukkig met een gouden plak op de hoogste tree van het erepodium staat en het Wilhelmus wordt gespeeld, krijg ik een brok in mijn keel, ook al ben ik republikein. De overlijdensadvertentie voor Hugo Claus: ik hield het niet...
