Alle artikelen
Meer dan vijftig jaar na de dood van de dictator rukt Stalins ‘rode leger’ nog steeds op – op de bodem van de Barentsz-zee welteverstaan. Miljoenen rode monsterkrabben marcheren van het noordelijkste puntje van Europa naar het zuiden. Ze zijn een erfenis van de Sovjetvloot.
Al in de jaren dertig van de vorige eeuw vatte Josef Stalin het plan op om monsterkrabben uit het Verre Oosten (bij Kamtsjatka) te transporteren naar de noordwestelijke stad Moermansk. Het was de bedoeling was dat ze de op het Kola-schiereiland gestationeerde onderzeese Sovjet-vloot van voedsel zouden voorzien. Monsterkrabben hadden een reputatie als lekkernij en kunnen twaalf kilo zwaar en 1,5 meter groot worden; één poot van een groot exemplaar bood dan ook genoeg eten voor één persoon.
Sovjet-onderzoekers deden hun best, maar de monsterkrabben stierven tijdens de lange reis of gedijden niet aan deze kant van de wereld. Pas in de jaren zestig lukte het door vooruitgang in de wetenschap en betere transportmogelijkheden ineens wél om het rode leger uit te zetten in de Barentsz-zee.
Jarenlang was de populatie stabiel. Na de Koude Oorlog, begin jaren negentig, sloegen vissers en milieuorganisaties aan de Noorse kant van de grens echter alarm. Sinds de jaren zeventig kwamen ze incidenteel een monster tegen, maar nu explodeerde de populatie in korte tijd tot rond de 15 miljoen exemplaren.
Het is een mysterie hoe dit kon gebeuren, maar een van de verklaringen was de teloorgang van de Sovjet-vloot in dit gebied. De krabben kregen ruim baan en ze eten alles wat ze op hun weg tegenkomen. ‘De zeebodem in de noordelijke Atlantische Oceaan begint op de Sahara te lijken,’ klaagt het Wereld Natuur Fonds in Noorwegen. Sinds enkele jaren wordt er daarom commercieel op de monsters gevist, maar dit voorkomt vooralsnog niet dat de beesten oprukken naar het zuiden.
De afgelopen tien jaar heeft de rode koningskrab, zoals de soort officieel heet, al 500 kilometer afgelegd. Als het leger in dit tempo doorloopt, komt het over een jaar of dertig aan bij de Nederlandse Noordzeekust. Verschillende onderzoekers menen echter dat de krabben het best gedijen in ijskoud water en uiteindelijk halt zullen houden.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Stalins rode leger marcheert zuidwaarts
Meer dan vijftig jaar na de dood van de dictator rukt Stalins ‘rode leger’ nog steeds op – op de bodem van de Barentsz-zee welteverstaan. Miljoenen rode monsterkrabben marcheren van het noordelijkste puntje van Europa naar het zuiden. Ze zijn een erfenis van de Sovjetvloot. Al in de jaren dertig van de vorige eeuw vatte...
Onderzoek naar kinderen van ‘foute ouders’ van start
Historica Ismee Tames is op 1 juni het onderzoek begonnen naar de geschiedenis van kinderen met ouders die ‘fout’ waren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tames is voor twee jaar aangesteld door het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD). ‘Het is een heel spannend onderwerp,’ zegt Tames. ‘Hoe ging de samenleving om met mensen die als landverraders...
Nederlandse ‘regentenmentaliteit’ hoort erbij
De regentenmentaliteit uit de tijd van de Republiek is het best te vergelijken met het verdelen van burgemeestersposten tegenwoordig, of de huidige voorzitterschappen van de Eerste en Tweede Kamer. ‘Het is niet iets waar we trots op zijn, maar het hoort er wel bij,’ stelt historicus Henk te Velde in de oratie die hij op...
Gezag is gezag
De omgang van gereformeerd Nederland met de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië in de periode 1945-’49 was een reeks gemiste kansen. Dit blijkt uit Gezag is gezag. Kanttekeningen bij de houding van gereformeerden in de Indonesische kwestie, het proefschrift van oud-burgemeester van Zwartsluis, Dalfsen en Hardenberg Herman Smit. De gereformeerden, in de politiek vertegenwoordigd door de Antirevolutionaire...
Robert Darnton ontdekt spectaculair boek
De Amerikaanse cultuurhistoricus Robert Darnton heeft in een Franse bibliotheek een zeer zeldzaam boek ontdekt. Het boek, getiteld Les Bohemiens, is een werk van de in vergetelheid geraakte markies De Pelleport, die het schreef tijdens de Franse Revolutie toen hij gevangenzat in de Bastille. De vondst is zo spectaculair dat uitgeverij Bert Bakker het...
Artis was voorloper Rijksmuseum
Nationalisme lag ten grondslag aan het oprichten van de Amsterdamse dierentuin Artis. In haar boek Science & culture. For members only. The Amsterdam Zoo Artis in the nineteenth century legt de Amerikaanse historica Donna C. Mehos uit dat de oprichting van Artis moet worden gezien in het licht van het opkomende nationalisme in de negentiende...
Jolande Withuis wint Furoreprijs
De Eureka Furore Boekenprijs 2006 is toegekend aan sociologe Jolande Withuis. Zij krijgt het Eurekabeeldje en het bijbehorende geldbedrag van 7500 euro voor haar boek Na het kamp. Vriendschap en politieke strijd, over de verwerking van kampervaringen van slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. De prijs is een initiatief van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek,...
Chinezen waren minder vruchtbaar
In tegenstelling tot wat recente studies beweren, deed de bevolking van China voor de communistische revolutie niet aan bewuste geboortebeperking. Dit concludeert historisch demograaf Theo Engelen in zijn rede op 15 juni bij het aanvaarden van de leerstoel Historische Demografie.De vruchtbaarheid van de Chinese bevolking was voor 1949 relatief laag, maar Engelen wijst erop dat...
Meer Nederlandse bedrijven betrokken bij slavernij
Alle banken, verzekeringsmaatschappijen en handelshuizen met wortels in de achttiende eeuw hebben met slavernij te maken gehad. Dat zegt Gert Oostindie, hoogleraar geschiedenis en directeur van het Koninklijk Instituut voor Land-, Taal en Volkenkunde. Onlangs maakte de ABN Amro bekend dat voorlopers van de Algemene Bank Nederland (ABN) betrokken waren bij het transport en de...
Kerk hield segregatie in stand
Afro-Amerikaanse kerkgenootschappen hebben lange tijd bijgedragen aan de rassensegregatie in de Verenigde Staten. Daarnaast ontmoedigden zwarte kerkelijk leiders de protesten tegen discriminatie, om problemen met de blanke bevolking te voorkomen. Dit blijkt uit de oratie die de Britse historicus Adam Fairclough op dinsdag 25 april uitsprak bij het aanvaarden van de leerstoel Amerikaanse geschiedenis aan...
Theater
De Greet-Hofmansaffaire blijft tot de verbeelding spreken. Dit jaar worden twee toneelstukken opgevoerd die erdoor zijn geïnspireerd: Juliana’s Derde Weg van theatergroep De Kern en Juliana van Egmond Theater. Zoals te verwachten was, hebben de schrijvers-regisseurs van de stukken, Jan Joop Jansen en Ger Thijs, een eigenzinnige interpretatie aan de feiten gegeven. Hoe bekijk je...
De stelling
Chávez is een zegen voor Latijns-Amerika Ruth Oldenziel: ‘Ik kan niet beoordelen of Chávez een goed bestuurder is. Maar in deze tijd, waarin het neoliberale denken zo overheerst en van “het einde van de geschiedenis” wordt gesproken, is het belangrijk dat er een tegengeluid bestaat. Dan komt er in elk geval weer discussie.Bovendien vecht Chávez...
