De Stelling

We hebben meer behoefte aan een canon van de wereldgeschiedenis

Anton van Hooff:

‘Als selectie uit de Nederlandse geschiedenis vind ik de Canon niet slecht. Het is een goede mengeling van politiek en cultuur. In het verleden bestond dit soort canons uit een opsomming van de grote politieke figuren, dus dit is wel een verbetering. Ik vind het bijvoorbeeld een mooi idee om naast Karel de Grote ook de eerste tekst in de Nederlandse taal op te nemen.
Mijn bezwaar tegen de Canon is dat hij wel heel erg “eigen erf” is. Het had meer voor de hand gelegen om de Nederlandse geschiedenis in het verlengde van de wereldgeschiedenis te presenteren. Zo kun je de eerste Nederlandse tekst vastknopen aan de ontwikkeling van lokale talen en culturen in het Europa van de Middeleeuwen.
Het idee achter de Canon is ook erg restauratief. Terwijl Nederlanders steeds meer wereldburgers worden, zie je dat men sinds Fortuyn in een kramp is geschoten. Men wil de eigen identiteit formuleren, maar dat lukt natuurlijk nooit. Het enige wat alle Nederlanders gemeen hebben, is dat ze min of meer dezelfde taal spreken. Iedere poging om de Nederlandse identiteit daar bovenuit te tillen leidt al snel tot zelfverheerlijking. Opname in de basisstof van een inburgeringscursus zou ik daarom kwalijk vinden.’

Ruth Oldenziel:

‘Ons beroep van historicus is direct verbonden aan negentiende-eeuwse ideeën over natievorming. Alle geschiedenis die we kennen is natie-georiënteerd. Wij historici zijn daardoor slecht geëquipeerd om een echte “wereldgeschiedenis” te kunnen vertellen. Onze concepten zijn ontoereikend. Het gaat altijd weer over geopolitieke zaken, zoals de verhouding tussen Nederland en Amerika.
Maar je zou bijvoorbeeld bij het kinderwetje van Van Houten kunnen laten zien in hoeverre dit een reactie was op het industrieel kapitalisme van Amerika tot Japan. Op die manier zou je óók een wereldgeschiedenis kunnen vertellen. Net als met de slavernij de hele internationale ontwikkeling laten zien, niet alleen wie als eerste en laatste land de slavernij afschafte. Maar dat is waarschijnlijk nog een stap te ver voor onze wetenschap. Internationale geschiedenis staat nog in de kinderschoenen.
De “vensters” van Van Oostrom bieden overigens voldoende aanknopingspunten voor de aanzet tot een “wereldgeschiedenis”. De selectie vind ik niet slecht. Veel hangt echter af van de uitvoering in het onderwijs. Ik heb daar geen al te hoge pet van op; leraren willen alles “opleuken” door fragmentatie en opdeling. Wordt De Stijl behandeld, dan zal men willen tonen hoe modern “wij” waren. Niet hoe deze beweging deel uitmaakte van een internationale modernistische beweging.’

James Kennedy:

‘Een canon van de wereldgeschiedenis is in de eerste plaats een hele moeilijke onderneming. Je zou historici van over de hele wereld bij elkaar moeten halen. Indien dit al lukt, dan zal de uitkomst – in de vorm van vijftig lessen – een zeer algemeen en willekeurig karakter krijgen. Ik zou er daarom geen voorstander van zijn.
Dat betekent niet dat in de Canon meer wereldgeschiedenis meegenomen had kunnen worden. Dat gebeurt nu een beetje. Zo wordt over de Eerste Wereldoorlog eerst verteld over de landen die in oorlog zijn, en dan dat Nederland daarbuiten blijft. Dat had vaker gekund. Ik had bijvoorbeeld graag een vergelijking gezien tussen het dekolonisatieproces in Nederland en dat van landen als Frankrijk en Engeland.
Wat de keuze op zich betreft, vind ik het een waardige poging. Het valt me wel op – als ik dan echt iets moet noemen – dat Nederland als een soort ‘cultuurnatie’ wordt gepresenteerd. Ik zou voor meer sociaal-politieke geschiedenis hebben gekozen en voor meer aandacht voor de ontwikkeling van religie sinds 1650. Maar dat is een puur persoonlijke voorkeur voor de invulling, het zijn slechts bijvragen. Hoe Nederland zich tot de rest van Europa verhield, dat is de kernvraag waarop ik systematisch een antwoord had willen krijgen.’