Gezien

Tentoonstelling

door Marieke Prins

Royalty met cultuur
Er ligt een kristallen dwarsfluit op de tentoonstelling Lodewijk Napoleon, aan het hof van onze eerste koning (1806-1810). Het was een cadeau van Lodewijk voor zijn vroegere muziekleraar. Er vlakbij staat een kist met aquarelbenodigdheden, ingelegd met parelmoer, van Lodewijks vrouw Hortense de Beauharnais. Ernaast liggen twee schilderijtjes van haar hand. Van Lodewijk, die schreef en componeerde, ligt er een roman: Marie, ou les Hollandoises. Hortense en Lodewijk waren cultuurminnaars, artistes zelfs. De stijl van hun hof had een grote invloed op die van de hogere kringen in Nederland en bood kansen aan Franse en Nederlandse ondernemers.

Dit is de belangrijkste boodschap van de tentoonstelling, omdat die is opgebouwd rond de prachtige meubels en voorwerpen die Lodewijk naliet. Andere wapenfeiten, zoals de Nederlandse versie van de Code Napoléon en de godsdienstvrijheid, komen slechts kort aan de orde. Er zijn tientallen meubels in empirestijl, secretaires, bankjes, fauteuils en een hemelbed, van mahoniehout met koperbeslag, versierd met klasssieke en Egyptische motieven. Er zijn ook kroonluchters, kandelaars, en vergulde couverts. Boven, in de tweede zaal, zijn ridderordes te bewonderen, in wit en blauw email, soms ingelegd met diamanten. Ondernemers in Nederland mochten wat Lodewijk betrof ook profiteren van al het werk voor zijn hof. Zo verplichtte hij ontvangers van ridderordes om een bijpassend pak te laten maken en een keten te bestellen bij Ciorvino & Gebroeders Truffino in Amsterdam, voor 300 dukaten.

Hortense, Lodewijks vrouw en stiefdochter van zijn broer Napoleon, was een soort filmster avant la lettre. Chique Hollandse dames kopieerden haar japonnen, met een hoge taille en een diep decolleté, vaak crèmekleurig of wit en bestikt met parels of vol borduursels. Een aantal is te zien op de expositie. Er hangen ook heel wat portretten van Hortense. Ze had grote blauwe ogen en snoezige krulletjes langs het voorhoofd. Net als haar man componeerde ze, en er is op de tentoonstellingen een aantal van haar liederen te horen. Een sopraan op een filmpje zingt haar smachtende Jeunes rêves d’amour.

Lodewijk Napoleon, aan het hof van onze eerste koning (1806-1810). Paleis het Loo, Nationaal Museum Apeldoorn, Koninklijk Park 1, Apeldoorn. Tot en met 21 januari 2007. Open: di-zo 10-17 uur. Info: 055-57 72 400 of www.paleishetloo.nl.

Websites

door Guido van Hengel

Politieke encyclopedie
Hoeveel kabinetten heeft Dries van Agt ook alweer geleid? In welk jaar werd het CDA opgericht? Hoe lang zit SGP-voorman Bas van der Vlies al in de kamer? Op de website van het parlement is met een zoekmachine alles te achterhalen. Zo staan alle wapenfeiten van ARP-oprichter Abraham Kuyper in een overzichtelijk rijtje en kun je de vrolijke anekdotes over VVD-coryfee Hans Wiegel nog eens nalezen. Deze site is niet alleen handig om iets van te leren, maar vooral ook om politieke data en feiten op te zoeken.
www.parlement.com/personen

Abraham Travels
Alle mogelijkheden van internet voor musea worden benut bij de ‘virtuele tentoonstelling’ die het Joods Historisch Museum aanbiedt op zijn website. Door middel van een doorkliksysteem kan de bezoeker meereizen met Abraham Mossel en drie vrienden, die eind negentiende eeuw een voettocht van Amsterdam naar Palestina maakten. Onderweg zien zij de veranderingen in het pasgestichte Duitsland en de armoede op de Balkan. Het verhaal van deze Esperanto-sprekende, vegetarische idealisten is op een bijzondere wijze tot leven gebracht. Met animaties en uitklappende infokaders, prentbriefkaarten en ooggetuigenverslagen geeft het een mooi tijdsbeeld. Het doel van de makers om de bezoekers deze wereldreis te laten herbeleven is heel aardig gelukt.
www.jhm.nl

De Canon online
Op www.entoen.nu kunnen bezoekers op alle vijftig ‘venstertjes’ klikken, die bepaalde fasen en personen uit de Nederlandse geschiedenis representeren. Het lijkt erop dat zowel de ouderwetse leraar die met het krijtje voor zijn bord wil vertellen als de moderne schoolhervormer tevreden is gesteld. Dat de Canon voor die mensen in het onderwijs bedoeld is, blijkt vooral uit de opzet. De plaatjes zijn op het eerste gezicht eenvoudig, maar roepen toch vragen op. Zo staat er achter het ‘venstertje’ van Hugo de Groot een boekenkist. Prikkelend voor kinderen, en meteen raak. Wat deed hij in die boekenkist?
Als bezoekers willen reageren of aanvullen, kan dat op de site. Of daar de komende maanden een bloeiende discussie over het verleden zal losbreken, is een kwestie van afwachten. Maar het begin is er.
www.entoen.nu

Fietsen
Alles over de lange geschiedenis van dit oerhollandse vervoermiddel.
www.fietsgeschiedenis.nl

FILM

Kruistocht met iPod

door Peter Hoppenbrouwers

Maakten we in The Navigator (Vincent Ward, 1988) al eens mee dat middeleeuwse mensen via een visioen opdoken in Auckland, Nieuw-Zeeland, in Kruistocht in spijkerbroek komt een Rotterdamse jongen met behulp van een door zijn moeder gebouwde tijdmachine in de Duitse middeleeuwen terecht. In beide gevallen leidt dit tot hilarische (of hilarisch bedoelde) anachronismen die antwoord geven op de intrigerende vraag hoe middeleeuwers zouden reageren op auto’s, treinen en onderzeeboten (The Navigator), of op polshorloges, iPods en Marsrepen (Kruistocht).

Op dit punt – en eigenlijk in alles – wint The Navigator het glansrijk van Kruistocht in spijkerbroek, vooral omdat Ward er veel beter dan Sombogaart in slaagt om de essentie van de middeleeuwse religieuze mentaliteit bloot te leggen en buitengewoon aangrijpend te verbeelden.

Toch is Kruistocht bepaald geen slechte film. Er zit een goed uitgewerkt plot in, het einde is even spannend als verrassend en er wordt overtuigend geacteerd. De film is een behoorlijk geüpdatete versie van het gelijknamige boek van Thea Beckman uit 1973. De gevierde kinderboekenschrijfster baseerde haar historische jeugdroman op wat zich in 1212 afspeelde in Duitsland en Italië. Onder aanvoering van een charismatische jongeling, Nicolaus van Keulen, begaf een ongeregelde menigte zich vanuit het Rijnland naar Italië, in de overtuiging dat de wateren van de Middellandse Zee daar zouden wijken om dit ‘leger van de Heer’ doorgang te verlenen naar het Heilige Land. De weinigen die inderdaad Genua bereikten, mochten dit wonder niet aanschouwen, waarna sommigen in zee gingen met louche handelaren die hen op de slavenmarkt van Alexandrië zouden hebben verkocht.

Meer is niet bekend over deze gebeurtenissen, die trouwens allesbehalve uniek waren. Vanaf het begin van de kruistochten trokken regelmatig van dit soort uit de hand gelopen processies oostwaarts – en meestal liep dat slecht af. De aanduiding ‘kinderkruistocht’ is trouwens misleidend, omdat zeker niet uitsluitend kinderen deelnamen. Wat ze met elkaar gemeen hebben, is hun spontane, volkse, niet (professioneel) militaire oorsprong en karakter. Kruistocht in spijkerbroek (boek en film) is in het traditionele beeld van een heuse kinderkruistocht blijven steken, maar wat kan dat schelen? Ouders, dit is verantwoord jeugdvermaak.

Peter Hoppenbrouwers is hoogleraar middeleeuwse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Kruistocht in spijkerbroek van Ben Sombogaart gaat op 15 november in première.