Alle artikelen
In de Sint-Catharinakathedraal in Utrecht schittert deze winter een unieke achttiende-eeuwse Napolitaanse kerststal. Museum Catharijneconvent plaatste de figuren in een moderne setting, zoals de koning van Napels dat eeuwen geleden ook deed.
De traditie van het uitbeelden van het kerstverhaal gaat terug tot de Middeleeuwen. Volgens Merith Smals, die vanuit Museum Catharijneconvent meewerkte aan de kerststal, was het Franciscus van Assisi die in 1223 de eerste ‘levende’ kerststal opzette, met mensen en echte dieren. ‘Hij wilde daarmee het Bijbelse verhaal van Jezus’ geboorte dichter bij de mensen brengen’, legt Smals uit.
Zijn idee sloeg aan en verspreidde zich vanuit kerken naar koninklijke hoven. In de eeuwen die volgden plaatsen mensen steeds vaker kerststallen met kleine poppetjes in hun eigen huiskamer.
Kerststal verbeeldt het Napolitaanse straatleven
In de achttiende eeuw bereikte de kerststal zijn artistieke hoogtepunt in het koninkrijk Napels. Daar besloot de koning om het verhaal van de kerststal in een moderne, Napolitaanse setting te plaatsen. ‘De Napolitaanse kerststal kenmerkt zich door haar overdaad. Je ziet zowel het hemelse als het aardse: een heilige familie met engelen, maar ook marktlieden, muzikanten en zelfs zwervers’, vertelt Smals.
Honderden figuren vertellen het verhaal van de achttiende-eeuwse stad. ‘Napels was een bruisende internationale havenstad. Dat zag je terug in de figuren: handelaren uit Armenië, Georgië, Turkije en Noord-Afrika mengden zich met de lokale bevolking.’ Zelfs olifanten maakten soms deel uit van het achttiende-eeuwse kersttafereel. ‘De koning van Napels gebruikte dit soort kerststallen om zijn rijkdom en het vakmanschap van Napolitanen te etaleren.’
Van Bethlehem naar Utrecht
De kerststal in het Catharijneconvent maakt een bijzondere vertaalslag: Bethlehem wordt van Napels naar het historische Utrecht verplaatst. De kribbe staat niet in een stal, maar onder de Dom. ‘We wilden de Napolitaanse traditie een herkenbare, lokale draai geven’, zegt Smals. ‘Zodat bezoekers zich kunnen herkennen in de kerststal en het voelt alsof ze er zelf onderdeel van zijn.’
‘Uiteindelijk hebben we gekozen voor een decor met herkenbare Utrechtse gebouwen, zoals de Winkel van Sinkel.’ Maar wie goed kijkt, ziet Napolitaanse elementen terug aan de Utrechtse gracht. Zo speelt er een tarantella-band in een herberg en is er Napolitaanse mozzarella terug te vinden op de markt van de kerststal.
De figuren komen uit privécollecties die in de loop der jaren aan het museum zijn gedoneerd. ‘Onze Napolitaanse kerststal begon in 1932 met een donatie van ongeveer zestig figuren van een Rotterdamse familie, en een aantal jaar geleden kregen we de kans om er nog eens honderden bij te kopen uit Antwerpen.’
Nederland wordt steeds minder gelovig. Toch spreekt de kerststal zowel religieuze als niet-religieuze bezoekers aan, ziet Smals. ‘Tradities zoals de kerststal blijven belangrijk. Ze verbinden, geven betekenis en roepen nostalgische gevoelens op. Juist dat kerstgevoel – samenkomen, je verwonderen en genieten van schoonheid – spreekt iedereen aan, ongeacht achtergrond of overtuiging.’
De kerststal is een venster op het verleden
Museum Catharijneconvent plaatste een grote Napolitaanse kerststal in een moderne setting, zoals de koning van Napels dat eeuwen geleden ook deed.
Jan van Leiden predikte het einde der tijden
Een nieuwe podcast belicht het spraakmakende leven van eindtijdprediker Jan van Leiden, de leider van de wederdopers die zichzelf tot koning kroonde.
Hoe namen de eerste telefoonbezitters de telefoon op?
Veel jongeren hebben bel-angst, blijkt regelmatig uit onderzoek. Ze vinden het moeilijk een goed telefoongesprek te voeren. Toen de telefoon net in gebruik kwam, worstelden mensen ook met hun belgedrag.
De vloek van de tweede termijn
Philip Dröge waarschuwt dat Trump te maken kan krijgen met de 'second term curse'. 'We gaan zien of Trump zo geniaal is als hij zelf zegt.'
Demonstreren is voor de Fransen traditie
Er is geen Europees volk dat zo vaak de straat op gaat als de Fransen. Ze krijgen het staken en demonstreren met de paplepel ingegoten, vertelt historicus Niek Pas.
‘Schilderij van soevereiniteitsoverdracht hoort in een museum’
Van de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië werd in 1949 een imposant schilderij gemaakt, maar 75 jaar na dato is er nauwelijks iemand die het kent.
Via Appia: de koningin der wegen
De Via Appia is uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed. Hoe was het om tweeduizend jaar geleden over die weg te reizen?
‘Het idee van een vijfde colonne is altijd misbruikt’
Bij waarschuwingen voor een hybride oorlog met Rusland gaat het soms over een ‘vijfde colonne’. De omstreden uitdrukking stamt uit de Spaanse Burgeroorlog.
Merkel bood terecht geen excuses aan
Waarom riepen Duitse bladen zo hard om excuses van Angela Merkel, vraagt columnist Beatrice de Graaf zich af.
De kantoortuin kwam overwaaien uit Duitsland
In de jaren zeventig betekende de opkomst van de kantoortuin een revolutie in werkend Nederland. Maar de democratisering van het kantoor hield niet lang stand.
‘Man, vrouw, wit en zwart gingen samen naar de kroeg’
We borrelen er lustig op los tijdens de feestdagen. In Zestig miljoen jaar borrelen beschrijft schrijver Jeroen Derks de lange geschiedenis van ons alcoholgebruik.
Eindigt een oorlog altijd aan de onderhandelingstafel?
De afgelopen eeuwen eindigden de meeste conflicten aan de onderhandelingstafel, maar door de groeiende complexiteit van oorlogen wordt dat steeds zeldzamer, vertelt diplomaat en schrijver Benjamin Duerr. Toen Rusland eind 2024 zijn aanvallen op Oekraïne intensiveerde, was dat volgens experts een teken dat onderhandelingen dichterbij kwamen. Het is een tegenstrijdig patroon dat je in het...
