Mathieu segers biedt andere kijk op Europa 

In zijn laatste boek wilde Mathieu Segers onderbelichte aspecten van de Europese eenwording belichten en nieuwe methodologische wegen bewandelen. Daarin is hij gedeeltelijk geslaagd. 

Boeken over de geschiedenis van de Europese integratie gaan meestal over zaken als handelsovereenkomsten, industriebeleid, moeizame conferenties en een eindeloze bureaucratische hordenloop. Tel daarbij op dat de meeste founding fathers van het verenigd Europa niet de meest charismatische politici waren en dan is het niet vreemd dat boeken erover vaak nogal droge kost zijn. Mijnbouw, staalproductie, landbouwsubsidies, invoerrechten, monetaire politiek – weinig mensen krijgen hier rode oortjes van. Op zich wijst dit natuurlijk op de triomf van het Europese project, want vrede en welvaart vormen immers minder opwindende lectuur dan de verhalen over oorlog en crises waarin de Europese geschiedenis van vóór 1945 grossierde.  

Maar het laatste, postuum verschenen boek van Mathieu Segers (1978-2023), de veel te jong gestorven hoogleraar Europese geschiedenis uit Maastricht, opent met het nachtelijke gesprek dat de Russisch-Joods-Britse filosoof Isaiah Berlin eind 1945 in Leningrad voerde met de beroemde dichteres Anna Achmatova. Voor de onder de stalinistische dictatuur zuchtende Achmatova was Berlin een ‘gast uit de toekomst’, iemand met wie ze over de Europese cultuur, de liefde voor de waarheid en morele integriteit kon praten. Dit gesprek is voor Segers het uitgangspunt voor een verkenning van de ideeën die na de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog leefden onder sommige Europese intellectuelen en kunstenaars. Na de Tweede Wereldoorlog vloeiden die samen met concrete plannen en een nieuwe geopolitieke werkelijkheid, wat uiteindelijk resulteerde in de Europese integratie. 

Ook aan die meer aardse factoren besteedt Segers aandacht. Hij schrijft tevens over politici, militairen, economen, bureaucraten en kerkelijke leiders. Naast dichtbundels en filosofische studies heeft hij ook ambtelijke rapporten, archiefstukken en conferentieverslagen geraadpleegd. Europa en het idee uit de toekomst is een ambitieus boek, waarin hij onderbelichte aspecten van de Europese eenwording wilde belichten, maar ook nieuwe methodologische wegen wilde bewandelen. Hiermee heeft Segers een waardevolle bijdrage geleverd aan de historiografie van de Europese integratie, maar het boek is minder geschikt als inleiding. Aangezien hij veel van de context bekend veronderstelt en de meeste hoofdrolspelers niet echt duidelijk portretteert, zal het voor veel lezers een flinke kluif zijn. En wie vooral geïnteresseerd is in de ideeënhistorische kant van het verhaal, vindt in dit boek ook veel belangrijke denkers en inzichten niet terug.