Alle artikelen
De Peloponnesische Oorlog
Thucydides
968 p. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 54,95
Vanwege zijn systematische en rationele aanpak geldt Thucydides als de grondlegger van de wetenschappelijke geschiedschrijving. Hij was legeraanvoerder in de Peloponnesische Oorlog in dienst van Athene. In 424 werd hij voor twintig jaar uit de stad verbannen, omdat hij er niet in was geslaagd het strategisch gelegen Amfipolis tegen de Spartanen te verdedigen. Tijdens zijn ballingschap verzamelde hij ooggetuigenverslagen, die de basis vormden voor zijn geschiedwerk.
Oedipus heerst (288 p. Klement, € 27,95) van Sophocles geldt als een van de grootste literaire meesterwerken aller tijden. De te vondeling gelegde koningszoon die het raadsel van de Sfinx oplost, weldadig over Thebe heerst, maar geleidelijk aan begint te beseffen dat hij op weg daarheen ongewild zijn vader doodde en met zijn moeder trouwde, heeft diepe sporen nagelaten in de westerse geschiedenis.
Een geschiedenis van de wereld in twaalf kaarten
Jerry Brotton
576 p. De Bezige Bij, € 39,99
Jerry Brotton is professor renaissancestudies aan de Queen Mary University in Londen en expert in de geschiedenis van de cartografie. In dit boek betoogt hij dat wereldkaarten geen zuiver wetenschappelijke objecten zijn. Elke kaart is een subjectieve constructie, die uiting geeft aan de ideologieën en machtsstructuren van de tijd waarin hij werd ontworpen. Zo zijn er kaarten met Jeruzalem in het middelpunt, of met een Afrika dat groter is dan Azië. En ook onze vertrouwde Mercator-kaart toont de wereld door de bril van een Vlaming in de zestiende eeuw.
In 1813 kwam de negendelige Atlas der Nederlanden tot stand. Honderden kaarten tonen ons landschap en onze geschiedenis. In Wandelingen der Nederlanden. Hedendaagse voetreizen door historisch Nederland (239 p. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 29,95) doorkruisen Joyce Roodnat en Kester Freriks ons land met deze kaarten als inspiratiebron.
De grachten van Amsterdam. 400 jaar bouwen, wonen, werken en leven
Koen Kleijn, Ernest Kurpershoek en Shinji Otani
464 p. THOTH, € 99,50
Een kolossaal boek. De complete grachtenwand van het UNESCO Werelderfgoed-gebied is erin afgebeeld in 180 fotostrips en meer dan 700 illustraties. Heel veel grachtenpanden worden voor het voetlicht gehaald, vanwege hun architectuur, hun bewoners, hun tuinen en hun bijzondere geschiedenis. Met inleidende bijdragen van specialisten als Boudewijn Bakker, Jan Evert Abrahamse, Kees Zandvliet, Ben Speet en Vincent van Rossem.
In De wereld aan de Amsterdamse grachten (208 p. Bas Lubberhuizen, € 19,95), onder redactie van Pieter Vlaardingerbroek, wordt uitgelegd dat de Amsterdamse grachtengordel een monument is van wereldformaat. Dankzij de vele handelsbetrekkingen in Europa en daarbuiten kwamen ook bouwstijlen, bouwmaterialen en gebruiksgoederen naar de stad. Desondanks is Amsterdam typisch Hollands: de invloeden van buiten zijn op geheel eigen wijze verwerkt tot nieuwe, eigen vormen.
Waarom de stoommachine geen Chinese uitvinding is. Hoe het Westen zo welvarend kon worden
Maarten van Rossem
112 p. Nieuw Amsterdam, € 12,95
Dit is weer een echte Van Rossem. In kort bestek en zeer helder geschreven legt hij een ingewikkelde historische kwestie uit: de Industriële Revolutie. Er zijn bibliotheken over volgeschreven, vooral over de vraag waarom die revolutie in Engeland plaatsvond. Volgens Van Rossem was dat omdat de Engelsen hun kolenmijnen droog moesten houden. Een manier vinden om dat efficiënt en goedkoop te doen – de stoommachine – was noodzaak. Die uitvinding was mogelijk dankzij de westerse militaire en wetenschappelijke revoluties. En passant maakt Van Rossem korte metten met ‘de politiek correcte, ecologisch verantwoorde, gemondialiseerde geschiedschrijving van de decennia sinds het einde van de Koude Oorlog’. In die visie heeft de hele wereld, en in het bijzonder China, op essentiële wijze bijgedragen aan de Industriële Revolutie. Niks van waar: West-Europa was uniek.
Oorlogsdagboeken 1914-1918
Virginia Loveling
432 p. De Bezige Bij, € 29,99
Virginia Loveling, éminence grise van de Vlaamse literatuur, was 78 toen ze in 1914 begon aan haar omvangrijkste werk: een oorlogsdagboek. ‘29 juli: In ’t Oosten woedt de oorlog. België mobiliseert.’ Ze schrijft over de problemen tijdens de Eerste Wereldoorlog, de maatschappelijke ontwikkelingen, haar doodsangst, haar contacten met de Duitse bezetter en over haar vrees voor inbeslagneming van haar dagboek.
Loveling komt ook voor in Oorlogsdagen. Overleven in bezet Vlaanderen tijdens de Eerste Wereldoorlog (495 p. Manteau, € 24,95) door Peter Serrien. Deze jonge Vlaamse historicus publiceerde eerder Tranen over Mortsel, waarin hij de burgerslachtoffers van de Amerikaanse luchtaanval op Mortsel tijdens de Tweede Wereldoorlog een stem gaf. Hij richtte samen met andere jonge historici het Geheugen Collectief op, een bureau voor historisch onderzoek in Vlaanderen. Dit collectief verzamelde voor Oorlogsdagen meer dan dertig dagboeken, waarin informatie te vinden was over het dagelijks leven tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Mag ik mijn fiets terug? Mijmeringen van een grensganger
Kees Schaepman
159 p. Walburg Pers, € 19,95
Wij in Nederland oordelen te makkelijk over de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze waren niet allemaal fout en zij hebben ook veel te lijden gehad. Zo kan simpel dit boek samengevat worden. Kees Schaepman was verslaggever van buitenlandse conflicten voor Vrij Nederland en de VPRO. Hij bezocht tal van oorlogsgebieden, waarover hij ook in dit boek bericht. Na zijn pensionering verhuisde hij naar het Duitse Georgsdorf, een plaatsje dicht bij de Nederlandse grens. Hij onderzoekt hoe de bewoners van zijn dorp en omgeving de oorlog doormaakten.
Twee wereldoorlogen verijdelden de pogingen van Duitsland om een machtig politiek en economisch blok in Europa onder zijn leiding te verwezenlijken. Lukt de Duitse dominantie van Europa nu misschien wel dankzij de eurocrisis? Die vraag probeert docent Duitse cultuurgeschiedenis Dirk Rochtus te beantwoorden in Dominant Duitsland. Economische reus, politieke dwerg? (228 p. Walburg Pers, € 21,50).
Memoires 1982
Willem Oltmans
342 p. Papieren Tijger, € 25,00
We zijn aangekomen bij deel 33 van de memoires van journalist Willem Oltmans. Hij is door zijn kapitaal heen en moet woekeren om rond te komen, want veel betaald werk heeft hij niet meer. Hij zoekt ook andere bronnen van inkomsten. Zo probeert hij voor Philips op te treden als consultant in de Sovjet-Unie, waar hij inmiddels goede contacten heeft. Verder poogt hij leren paspoortetuis aan de man te brengen. Het levert allemaal niks op. Met geld bedelen bij bekenden heeft hij ook geen succes. Zijn vertrouwenspersoon mejuffrouw Büringh Boekhoudt schenkt hem 2000 gulden – ‘een aalmoes’ volgens Oltmans, net genoeg om zijn telefoonrekening te betalen. In de liefde zit het ook niet mee, zodat hij toch maar weer naar sauna’s gaat: ‘In mijn hoofd ontstond een klein burgeroorlogje van argumenten voor en tegen een nummer maken met deze of gene, terwijl ik van de daken schreeuw dat Eduard de droom van mijn leven is.’
Expo 58
Jonathan Coe
319 p. De Bezige Bij, € 19,90
De Engelse schrijver Jonathan Coe is een meester in het oproepen van tijdsbeelden. De jaren zeventig van de twintigste eeuw kwamen tot leven in De Rotters Club en het eerste decennium van deze eeuw in De afschuwelijke eenzaamheid van Maxwell Sim. In Expo 58 gaat het natuurlijk over de jaren vijftig. Het decor: de wereldtentoonstelling in Brussel, met het gigantische Atomium. Een wat saaie Engelse ambtenaar wordt naar de Belgische hoofdstad gestuurd om een oogje in het zeil te houden bij de Britannia, een bar die het hart vormt van het Engelse paviljoen. Een wereld gaat voor hem open. Hij beleeft vrolijke drinkgelagen en valt meteen voor zijn aantrekkelijke Vlaamse gastvrouw. Maar algauw is hij verstrikt in een serieuze spionageaffaire. Expo 58 is ook een roman over de Koude Oorlog.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
BOEKEN: Signalementen
De Peloponnesische OorlogThucydides968 p. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 54,95 Vanwege zijn systematische en rationele aanpak geldt Thucydides als de grondlegger van de wetenschappelijke geschiedschrijving. Hij was legeraanvoerder in de Peloponnesische Oorlog in dienst van Athene. In 424 werd hij voor twintig jaar uit de stad verbannen, omdat hij er niet in was geslaagd het strategisch...
BOEKEN: Grynszpan en de Kristallnacht
Op 7 november 1938, om halftien ’s morgens, diende een 17-jarige Duitse jongen van 1,57 meter lang zich aan bij de Duitse ambassade in Parijs. Hij vroeg om een ontmoeting met een secretaris; hij had belangrijke documenten bij zich, die alleen overhandigd konden worden met een persoonlijke uitleg. Herschel Grynszpan werd naar de kamer van...
BOEKEN: Rome en Constantinopel
Wie verneemt dat keizer Constantijn op 8 november 324 de stad Constantinopel stichtte, zal waarschijnlijk algauw aan een soort Lelystad of Almere denken: een compleet nieuwe stad op ongerept land. Maar het is beter om Zoetermeer of Nieuwegein voor ogen te houden. Zoals daar al een dorp lag – of zelfs twee (Jutphaas en Vreeswijk)...
BOEKEN: Geschiedenis van de Wadden
‘Onze cultuur lijdt schade, indien de geschiedschrijving voor een wijder publiek in handen raakt van een esthetiserende gevoelshistorie, die uit een literaire behoefte voortkomt, met literaire middelen werkt, en op literaire effecten gericht is.’ Aldus luidt de vrij lange titel van het derde hoofdstuk van het uitvoerige essay De taak der cultuurgeschiedenis, dat Johan...
BOEKEN: Franse cultuurhistorici nog springlevend
De zogeheten histoire des mentalités, ofwel cultuurgeschiedenis op z’n Frans, was een generatie geleden wereldberoemd. Hoewel je het in dit tijdperk van global history en Angelsaksische dominantie in Kleio’s koninkrijk niet zou verwachten, blijken en blijven Franse historici bijzonder gehecht aan hun eigen – inmiddels klassieke – geschiedenisopvattingen. Recent verschenen titels als Une histoire du...
FILM: Signalementen
The Butler Lee Daniels Te zien vanaf 5 december Goed idee om naar de geschiedenis van de zwarte burgerrechten te kijken door de ogen van een zwarte man die de ontwikkelingen ruim dertig jaar gadesloeg vanaf een bijzondere plek, namelijk het Witte Huis. Die man, Eugene Allen, was de zoon van...
FILM: Long Walk to Freedom over Nelson Mandela
Vier jaar geleden maakte regisseur Clint Eastwood met de speelfilm Invictus van Nelson Mandela een ondraaglijke heilige. Morgan Freeman speelt hem als een man die nooit aan zichzelf, maar altijd aan zijn volk denkt, geen zwakheden heeft en uitsluitend in wijze oneliners spreekt. De makers van Mandela. Long Walk to Freedom hebben gelukkig iets minder...
TENTOONSTELLING: Verzetsmuseum Junior
De oorlog van Jan, Henk, Eva en Nelly Verzetsmuseum Junior leert en vermaakt moeiteloos Twee jaar geleden ging ik met mijn dochter naar het Verzetsmuseum. Het kreeg indertijd een 9 in onze museumtest en was in mijn beleving heel toegankelijk. We liepen alleen meteen op tegen een uiteenzetting over de verzuiling, en dat...
‘De expansie was een marginaal verschijnsel’
Wat is de reden dat de uitbreiding naar de Oost en de West juist tijdens de Opstand plaatsvond? ‘De Opstand had er niet veel mee te maken. Aan het eind van de zestiende eeuw was Nederland al een belangrijke handelsnatie binnen Europa. De expertise die nodig was voor verre zeereizen is toen opgebouwd, men voer...
Leve de politiek
Iedereen heeft een hekel aan de politiek. Zelfs politici zeggen vaak een hekel aan hun beroep te hebben. Ze zouden liever iets anders doen, maar offeren zich op in het algemeen belang. In vrijwel alles dat over de politiek gezegd en geschreven wordt, klinkt afkeer en kritiek door. Het meest spraakmakende fenomeen van de...
Kan een revolutie twee eeuwen duren?
De geschiedenis is vol van revoluties: zo was er de Agrarische Revolutie, zo’n 12.000 jaar geleden – toen de mens van jager-verzamelaar landbouwer werd; de Wetenschappelijke Revolutie, van 1500 tot 1700 – toen het experiment, nieuwe instrumenten en de wiskunde zorgden voor een snelle groei van de natuurwetenschappelijke kennis; de Militaire Revolutie, ook van 1500...
‘Alles beweegt en verandert er’
De Wadden zijn nu een geliefd recreatiegebied, maar veel langer zag men ze als een onherbergzaam oord waar je overgeleverd was aan de wil van de natuur. In De Wadden. Een geschiedenis laat OVT-presentator en neerlandicus Mathijs Deen het gebied en zijn bewoners zien vanaf het ontstaan – meer dan tienduizend jaar geleden –...
