Afgezien van de vreemde titel is Het land van Beatrix een bijzonder verdienstelijk boek. Zoals de ondertitel duidelijk maakt, is het de eerste serieuze en coherente geschiedenis van Nederland in de afgelopen ruim drie decennia. Het was bepaald een bewogen tijd, waarin het vaderland in relatief hoog tempo van wanhoop naar overmoed koerste en weer terug. Beatrix begon haar regeerperiode op een moment dat de Nederlandse economie in een diepe crisis verkeerde, volgens Wansink een crisis die dieper was dan in andere Europese landen. Nadat de politieke restanten en overtuigingen van de jaren zeventig waren opgeruimd, werd de crisis vanaf het Akkoord van Wassenaar bestreden door de succesvolste ‘politiek ondernemer’ van de afgelopen dertig jaar, Ruud Lubbers. Lubbers was zo succesvol dat zelfs talloze niet-CDA-stemmers bereid waren op hem te stemmen. Vanaf de late jaren tachtig begon de Nederlandse economie weer te groeien, om vervolgens onverwacht dynamisch door te groeien tot 2001. Wansink is bepaald niet onder de indruk van die groei, die volgens hem voornamelijk te danken was aan exuberante en dus onverantwoordelijke kredietverlening. Het hele macro-economische beleid kan zijn goedkeuring niet wegdragen. De sociale uitkeringen bleven te hoog (veel hoger dan elders!), de collectieve sector te groot en de uit de rails gelopen WAO werd te laat aangepakt, zodat de overheid te weinig geld had voor investeringen in de publieke dienstverlening en innovatie. In de jaren tachtig en negentig was bovendien sprake van een zeer omvangrijke immigratie. De integratie van de immigranten werd een mislukking. De politieke elite keek daarbij de andere kant op. De EU werkte in die jaren aan het europroject, waar Nederlandse deskundigen weinig voor voelden, maar dat toch onvermijdelijk werd. De kiezers maakten zich ondertussen los uit traditionele instituties en werden winkelende kiezers in de ‘toeschouwersdemocratie’. Wel waren die kiezers volgens Wansink kritisch en goed geïnformeerd. Zo werd het politieke toneel in gereedheid gebracht voor wat ook in dit boek een ‘volksopstand’ wordt genoemd, het verbijsterende succes van Pim Fortuyn en zijn ijverige navolgers. De politieke elite had daar wat van moeten leren; zij had de democratie moeten democratiseren en de natie opnieuw moeten uitvinden. Ze deed echter niets; de Nederlandse politieke elite heeft de afgelopen decennia pijnlijk en opzichtig gefaald. Dit alles wordt helder en informatief uit de doeken gedaan. Desondanks kon ik al lezende een permanent gevoel van lichte ergernis niet onderdrukken. Het is evident dat Wansink een sombere pleitbezorger is van het wereldbeeld van wat we bij gebrek aan beter maar de ‘rechtse kerk’ moeten noemen. Geen land waar de hele samenleving er zo abominabel aan toe is, ten gevolge van het gebroddel van een incompetente elite, als juist Nederland. De vraag is echter of dit duistere beeld ook juist is. De sterke groei van de jaren negentig was deels ongetwijfeld het gevolg van te ruime kredietverstrekking, maar had nog tal van andere oorzaken. Het is niet zo dat onze collectieve uitgaven rond 2000 exorbitant hoog waren; Nederland was op dit punt in de EU een middenmoter. Dat geldt evenzeer voor de sociale zekerheid (zie SCP-rapport Nederland in Europa). De immigratie was omvangrijk, maar dat de integratie geheel mislukt is, is onjuist. Die integratie maakt vorderingen, al gaat het wellicht niet zo snel als gewenst. Nog voor de hysterische verdachtmakingen van Fortuyn had Paars II op 1 januari 2001 gezorgd voor een nieuwe, veel strengere Vreemdelingenwet. Wansink belooft ons Nederland in de context van Europa en de wereld te plaatsen, maar laat dit na als Nederland gunstig uit de vergelijking zou komen. Dat Fortuyn een ‘volksopstand’ zou hebben geleid is onzin. De partij van deze luie, ijdele opportunist kreeg 16 procent van de stemmen – dat is geen volksopstand. Zo krijgen we het zonderlinge beeld dat een van de welvarendste, best bestuurde, veiligste en meest sociale landen ter wereld, namelijk Nederland, wordt afgeschilderd als een duistere put van ellende, een land zonder toekomst, waar de elites gruwelijk hebben gefaald. Ik raad Wansink en de lezers van dit stukje aan The Social Progress Index te raadplegen, een initiatief van Harvard University. Daarin is Nederland het op drie na prettigste en beste land ter wereld. Website: Waarom koos Wansink de troonswisseling in 1980 als startpunt van het boek? Lees een interview met hem op historischnieuwsblad.nl/links. Het land van Beatrix. De eerste geschiedenis van hedendaags Nederland 1980-2013 Hans Wansink 280 p. Prometheus Bert Bakker, € 19,95