Alle artikelen
Sommige episoden uit de geschiedenis, zoals de kruistochten en de trans-Atlantische slavenhandel, werden pas achteraf gezien als ‘zwarte bladzijden’. Soms is meteen duidelijk dat het mis is.
Al bij het begin van de eerste zogenoemde ‘politionele actie’ in Indonesië, in juli 1947, drukte De Groene Amsterdammer een ‘zwarte bladzijde’ af, en anderhalf jaar later publiceerde hetzelfde weekblad een brief van een Nederlandse militair waaruit duidelijk bleek dat er stelselmatig oorlogsmisdaden werden gepleegd. De methodes van de militaire inlichtingendienst vergeleek deze allesbehalve linkse officier met die van ‘de Gestapo, Sicherheitsdienst, SS of welke andere schofterige Duitse organisatie je er maar voor in de plaats wil stellen’, terwijl hij zelfs van mening was dat het Duitse bezettingsregime in zijn totaliteit ‘correct en beheerst’ was geweest ‘in vergelijking met wat hier gebeurt’.
Toch heeft het heel lang geduurd eer tot het grote publiek begon door te dringen hoe gruwelijk de koloniale oorlog van 1945 tot 1949 was geweest. De Nederlandse overheid voelde er niets voor om het eigen falen toe te geven, en de meeste veteranen hadden er ook geen behoefte aan op te rakelen wat er toen was gebeurd. En hoewel historici uitgebreid onderzoek hebben gedaan naar de politieke en militaire ontwikkelingen, is nooit systematisch uitgezocht in welke mate Nederland zich te buiten is gegaan aan ‘extreem geweld’, dat wil zeggen geweld tegen gevangengenomen vijanden en ongewapende burgers.
Er werd stelselmatig gemarteld
De Nederlands-Zwitserse historicus Rémy Limpach heeft als eerste diepgravend onderzoek naar de Nederlandse oorlogsmisdaden gedaan, en hoewel zijn conclusies al ruim voor het verschijnen van de Nederlandstalige versie van zijn boek gepubliceerd werden, vormt De brandende kampongs van generaal Spoor verbijsterende lectuur. Overtuigend laat Limpach zien dat er stelselmatig werd gemarteld, dat tienduizenden Indonesiërs zonder vorm van proces werden doodgeschoten, en dat verkrachtingen en het in de brand steken van dorpen aan de orde van de dag waren.
Bovendien gebeurde dit niet alleen door de commandotroepen van de beruchte kapitein Westerling of eenheden van het KNIL, maar kwam het bij alle onderdelen voor. Vernietigend is ook zijn oordeel over de commandant van de strijdkrachten, de vioolspelende en intellectueel begaafde generaal Spoor, en gouverneur-generaal Van Mook. Hoewel martelingen waren verboden, deden ze niets om die te voorkomen, werd er op grote schaal terreur uitgeoefend en werden klokkenluiders aangepakt.
Ook probeert Limpach te verklaren hoe het zo uit de hand kon lopen, waarbij gebrek aan realiteitszin van regering en legerleiding, en de erfenis van de koloniale overheersing de belangrijkste factoren zijn. Kortom, een inktzwarte bladzijde, die nu eindelijk gedetailleerd beschreven is.
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
De brandende kampongs van generaal Spoor – Rémy Limpach
Sommige episoden uit de geschiedenis, zoals de kruistochten en de trans-Atlantische slavenhandel, werden pas achteraf gezien als ‘zwarte bladzijden’. Soms is meteen duidelijk dat het mis is. Al bij het begin van de eerste zogenoemde ‘politionele actie’ in Indonesië, in juli 1947, drukte De Groene Amsterdammer een ‘zwarte bladzijde’ af, en anderhalf...
FILMRECENSIE A Quiet Passion
‘Ik wil alleen mijn familie. Die is niet perfect, maar veel beter dan alles wat ik kan en wil krijgen.’ Zo familieziek hoor je het niet vaak. Zeker niet in films, want daarin moeten personages zich vaak juist bevrijden van hun familie. Dichteres Emily Dickinson (1830-1886) was dan ook een buitenbeentje. De prachtfilm...
De Verstandige Kock
Onlangs kwam ik in het bezit van een exemplaar van hét Nederlandse kookboek uit de Gouden Eeuw: De verstandige kock of sorghvuldige huyshoudster (1683). Het geeft een prachtig beeld van wat er in de zeventiende eeuw in de keukens van welgestelden gebraden, gestoofd, gebakken, gekonfijt en gekookt werd. Ingrediënten uit het seizoen, van kop tot...
Craig Harline over Jacobs vlucht
De Nederlanden stonden bekend om hun verdraagzaamheid, maar tegelijkertijd hadden inwoners met een afwijkende religie het moeilijk. Dat schrijft de Amerikaanse historicus Craig Harline in zijn nieuwe boek Jacobs vlucht. Hierin beschrijft hij de levens van drie generaties van de familie Rolandus, die door hun geloofsovertuigingen op de vlucht moesten. Deze indrukwekkende familiegeschiedenis schetst een...
Peter Frankopan over De Zijderoutes
Onze wereld is continu aan verandering onderhevig en dat was in het verleden niet anders, meent de Engelse historicus Peter Frankopan, directeur van het Oxford Centre for Byzantine Research. Frankopan stelt dat de hele wereld in beweging is, maar wij in Europa niet verder kijken dan onze eigen achtertuin. In zijn boek De Zijderoutes neemt...
Willem van Oranje moest zichzelf opnieuw uitvinden
Willem van Oranje was de favoriete hoveling van de oude Spaanse keizer, Karel V. Toch ontpopte uitgerekend hij zich tot leider van de Opstand in de Lage Landen.
De vrouwen van Willem van Oranje
Het liefdesleven van Willem van Oranje (1533-1584) was net zo vol en druk als de rest van zijn bestaan. Hij trouwde maar liefst vier keer. Anna van Egmond (1533-1558) Afkomst Rijke erfdochter. Dankzij haar enorme bruidsschat kon Willem van Oranje zich een van de invloedrijkste edelen van de Nederlanden noemen. Ze was de moeder van...
De soldaten van Willem van Oranje waren onbetrouwbaar
Het Kremlin rekruteert huurlingen uit Jemen om in Oekraïne te vechten. Willem van Oranje kon tijdens de Tachtigjarige Oorlog nooit volledig op zijn huurlingenlegers vertrouwen.
Fidel Castro belichaamt de revolutie
Zestig jaar geleden viel Fidel Castro met een rebellenleger Cuba binnen. In 1959 werd hij er dictator. Voor Cubanen belichaamt Fidel de revolutie. Tien minuten slechts duurde de toespraak van Fidel Castro in april van dit jaar op het congres van de Cubaanse Communistische Partij. Vroeger sprak hij zonder inspanning uren achtereen; nu kostte het...
Nostalgie naar de Koude Oorlog
Rond 2016 was er nog sprake van nostalgie naar de periode van de Koude Oorlog. Volkomen onterecht, meende Martin Bossenbroek. Zeven grote kwesties zorgden volgens hem voor hoogoplopende spanningen en diepe verdeeldheid. Een romantisch beeld van Nederland tijdens de Koude Oorlog: het leek waarachtig wel een trend. In 2011 kwam Duco Hellema in Historisch Nieuwsblad met de...
Abraham Lincoln: de grootste Amerikaanse president ooit
Abraham Lincoln verdedigde met verve de eenheid van het land in de Burgeroorlog en schafte de slavernij af. Weinigen hadden bij zijn aantreden in 1861 verwacht dat deze politiek onervaren, eenvoudige kolonistenzoon uit het Wilde Westen zoveel voor elkaar zou krijgen. Maar juist in de wildernis had Lincoln geleerd de handen uit de mouwen te...
Kultuurkamer: kunst in WO2
Tijdens de bezetting mochten Nederlandse kunstenaars hun vak alleen uitoefenen als ze lid waren van de Kultuurkamer. Ze meldden zich dan ook massaal aan. Dat Joodse collega’s werden buitengesloten, namen ze op de koop toe.
