Er verschijnen de laatste jaren nogal wat familiegeschiedenissen. Denk aan Het pauperparadijs van Suzanna Jansen, Geert Maks boeken over zijn eigen familie en over de nazaten van Jan Six, en Luuc Kooijmans verhaal over zijn ‘foute’ en ‘goede’ familieleden. Hoewel het nieuwe boek van H.L. Wesseling volgens de ondertitel ook een ‘familiegeschiedenis’ is, wijkt het toch sterk af van bovengenoemde werken.
Terwijl in veel boeken over families de hoofdpersonen centraal staan en de politieke, culturele en maatschappelijke ontwikkelingen het decor vormen, ligt hier de nadruk precies andersom. De beschreven figuren worden primair gebruikt om het grote verhaal te illustreren en te verlevendigen. En zoiets is de altijd trefzeker schrijvende Wesseling wel toevertrouwd. Hij schreef een buitengewoon leesbare en compacte cultuurgeschiedenis van Frankrijk vanaf de Franse Revolutie tot aan de Eerste Wereldoorlog.
De in Dordrecht geboren, in Parijs werkende schilder Ary Scheffer is nu vrijwel vergeten, maar was ooit de beroemdste en best betaalde kunstenaar van Frankrijk. Bovendien onderhield hij nauwe banden met de elite – zo was hij tekenleraar van de kinderen van de latere koning Louis Philippe – en speelde hij een rol in het politieke leven. In 1822 was hij samen met zijn twee broers betrokken bij een mislukte staatsgreep onder leiding van de beroemde markies Lafayette. En in juni 1848 hielp hij bij het bloedig neerslaan van de opstand van arbeiders die teleurgesteld waren in de revolutie van dat jaar.
Een dochter van een van zijn broers trouwde met Ernest Renan, volgens een tijdgenoot ‘het grootste licht van de negentiende eeuw’. Renan was een beroemd geleerde en succesvol auteur, die zich na een opleiding tot priester bekeerde tot de wetenschap. Met zijn La vie de Jésus leverde hij een belangrijke bijdrage aan de secularisering van Frankrijk. Een van zijn dochters trouwde met de Griekse hoogleraar Jean Psichari, die een van de eerste verdedigers van kapitein Alfred Dreyfus zou zijn. Hun zoon, Ernest Psichari, brak met het verlichte, progressieve milieu van zijn familie. Hij werd beroepsmilitair, bekeerde zich tot het katholicisme en verheerlijkte de oorlog als ‘een onzegbaar lied van bloed en schoonheid’. Hij sneuvelde drie weken na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.
Scheffer. Renan. Psichari. Een Franse cultuur- en familiegeschiedenis 1815-1914
H.L. Wesseling
346 p. Prometheus, € 29,99
Dit artikel is exclusief voor abonnees
