Alle artikelen
Fik Meijer heeft het zo ver geschopt dat hij zijn nieuwste boek met een gerust hart een onvolledige titel kan geven: De Middellandse Zee. Pas begin zevende eeuw werd de binnenzee tussen Europa, Afrika en Azië voor het eerst Mare Mediterraneum, Middellandse Zee, genoemd. Maar over de periode daarna gaat het boek juist niet.
Meijer (1942) was hoogleraar oude geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft over de Oudheid. Zijn nieuwste boek beschrijft de periode dat de Middellandse Zee de Grote Zee heette, vervolgens Mare Nostrum, ‘onze zee’, werd en daarna even weer de Grote Zee genoemd werd. Al met al vijftienhonderd jaar, waarbij Meijer ook nog teruggrijpt op vele millennia voor Christus.
Als 19-jarige student ging Fik Meijer op vakantie naar Ibiza. Hij dook een amfoor op, die hij keurig bij het plaatselijke museum afleverde. Daar belandde het ding in een hoekje in de kelder: een teleurstelling. Ondertussen was Meijer bevangen geraakt door de amforenkoorts. Hij maakte zich schuldig aan schatgraverij en verkocht de amforen stiekem zelf. Geleidelijk drong tot hem door welke schade hij daarmee toebracht aan de archeologische kennis.
In de volgende jaren ontwikkelde hij zich tot onderwaterarcheoloog. Boeiend vertelt Meijer over de opgraving van een Romeins scheepswrak bij het eilandje Yassi Ada voor de kust van Turkije, waar hij in 1974 aan deelnam en die ruw werd afgebroken door de Turkse invasie op Cyprus. Door zijn persoonlijke aanpak weet Meijer de lezer mee te slepen met vragen die de meesten van ons zich niet dagelijks zullen stellen. Je begrijpt ineens waarom het spannend is om uit te zoeken wat de datering van een lading is, waar het schip vandaan kwam, waar het naartoe op weg moest zijn en waarom het ten onder is gegaan.
Ook mooi is het verhaal over de reconstructie van een tireme. Zo’n oorlogsgalei uit de zesde eeuw voor Christus werd gereconstrueerd om te onderzoeken of het echt mogelijk was dat een dergelijk schip door drie rijen roeiers boven elkaar werd voortbewogen. Helemaal zeker is dat nog steeds niet, maar Meijer was betrokken bij de reconstructie van een oorlogsgalei door John Morrison en John Coates in 1987. De proefneming slaagde niet, omdat de heren de zitruimte voor de roeiers wat te nauw hadden berekend, maar ze toonden in ieder geval aan dat een drielaagsroeischip mogelijk was. Toen Meijer het schip in 1995 voor Sail naar Nederland wilde halen, bleek het echter al door paalwormen en andere micro-organismen aangetast. De Griekse marine had er slecht voor gezorgd.
De Romeinen zijn de enigen geweest die de Middellandse Zee als binnenzee konden beschouwen. Toch hadden ze het niet zo op scheepvaartverkeer. Wie kon kiezen, maakte voor de veiligheid vaak liever de moeizame tocht over land. Alleen de apostel Paulus was een waaghals, die merendeels wel over water reisde en drie scheepsbreuken overleefde. Voor zijn broodwinning was hij tentenmaker, en Meijer legt uit dat dit ook betekende dat hij zeilen kon verstellen, zodat hij zijn reizen al werkende kon betalen.
Het boek van Fik Meijer is thematisch van opzet, maar niet systematisch. De lezer moet zich bij de hand laten nemen. Het beschrijft wat er in schepen over zee werd vervoerd en tussen welke havens die schepen zich bewogen. Veel hoofdstukken gaan over de handel in wijn, olie, graan en een goedje dat garum heette, vissaus die vreselijk stonk, maar ondertussen wel als een lekkernij werd beschouwd. Het boek behandelt ook kunsthandel en kunstroof, het toerisme. Kortom, alles wat Fik Meijer graag kwijt wil, en dat is heel veel.
Fik Meijer, De Middellandse Zee. Een persoonlijke geschiedenis 447 p. Athenaeum–Polak & Van Gennep, € 19,95 (gebonden 29,95)
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Handelaar in amforen
Fik Meijer heeft het zo ver geschopt dat hij zijn nieuwste boek met een gerust hart een onvolledige titel kan geven: De Middellandse Zee. Pas begin zevende eeuw werd de binnenzee tussen Europa, Afrika en Azië voor het eerst Mare Mediterraneum, Middellandse Zee, genoemd. Maar over de periode daarna gaat het boek juist niet. Meijer...
Een smakelijk verhaal, maar niet origineel
Auteurs die hun boeken voorzien van overvloedige notenapparaten en uitvoerige bibliografieën wordt nogal eens verweten dat ze trachten te imponeren. Blijkbaar moeten die ‘omgevallen boekenkasten’ het ego van de auteur schragen. Met evenveel reden valt het omgekeerde te beweren, namelijk dat uitgebreide literatuurverwijzingen een teken van bescheidenheid zijn. De auteur geeft zo aan dat hij...
Een echte Panhuysen
Afrika heeft geen deel aan de geschiedenis, schreef de Duitse filosoof Friedrich Hegel aan het begin van de negentiende eeuw. In 1899 legde de schrijver Joseph Conrad uit waarom dat zo was. ‘Uitroeien, die beesten,’ liet hij de geheimzinnige meneer Kurtz zeggen over zijn zwarte fellow-Afrikanen in dé roman over het imperialisme, Heart of Darkness....
Boeken: Signalementen
Geschiedenis van Vlaanderen. De canon van het Vlaams verledenGerben Graddesz Hellinga 208 p. Walburg Pers, € 29,95 De canonhype is nog lang niet voorbij. De zeer productieve schrijver Gerben Graddesz Hellinga brengt in dit naslagwerk alle belangrijke personen, zaken en gebeurtenissen uit de geschiedenis van Vlaanderen samen. Voorbijkomen: Karel de Grote, Karel V, Margaretha van...
Annejet van der Zijls Bernhard
Ik heb met veel interesse en plezier Annejet van der Zijls boek over Bernhard gelezen. Ik heb mij altijd afgevraagd hoe Bernhard met zijn gedrag weg kon komen. Sterker nog, hij werd er om geprezen: zo groot zijn en dan toch zo’n kwajongensachtig gedrag behouden. Nog in 1971 verscheen een serie van vier postzegels...
Historisch Museum STAM Gent
De huidige perikelen rond het Nationaal Historisch Museum zouden nog bijna leiden tot een algeheel wantrouwen tegen dit soort instituten. Deze sentimenten blijken ongegrond, al moet je daarvoor wel naar het buitenland reizen. De laatste jaren zijn we in Nederland niet verwent met historische musea nieuwe stijl, maar in het Ruhrgebied en in Gent heeft...
Was Napoleon geobsedeerd door Maria?
Napoleon werd geboren op 15 augustus 1769. Volgens allerlei legenden, die waarschijnlijk door hemzelf tijdens zijn verblijf op sint Helena de wereld in werden gestuurd, zou zijn moeder van hem bevallen zijn op een tapijt waarop een van de helden van Homerus ‘llias waren afgebeeld. In werkelijkheid werd hij geboren op het katholieke feest van...
“Zorg dat oom Anton trotsch kan zijn”
[b]Drie neven van Anton Mussert gaven gehoor aan zijn oproep om met de Duitsers naar het Oostfront te gaan en tegen de Russen te vechten. Eén sneuvelde al snel. Twee anderen overleefden het, maar betaalden een hoge prijs. Zo blijkt uit stukken in het Nationaal Archief.[/b] Op 7 mei 1946 maakte een vuurpeloton een...
Jolande Withuis
In het behoedzame woordenspel waarmee Nederland al decennia tracht de sociale problemen te verhullen en te beheersen die het gevolg zijn van de massale immigratie van moslims, is de afgelopen maanden een nieuwe mantra geïntroduceerd. Het eerst hoorde ik de gebedsspreuk uit de mond van Femke Halsema, uitgesproken met de heilige verontwaardiging waarin deze politica...
Maarten van Rossem
De Europese Unie is op dit moment niet populair. Zowel de populistische vijanden van de Unie als de pragmatische verdedigers van de bestaande institutionele arrangementen moeten niets hebben van verdere integratie, laat staan van de geleidelijke vorming van een echte federale Europese staat. Het hoofdargument daartegen, dat er nu eenmaal geen gezamenlijke Europese taal, geschiedenis...
De Stelling
Anton van Hooff:‘De Nederlandstalige populair-wetenschappelijke geschiedschrijving is er de laatste jaren onmiskenbaar op vooruitgegaan. Het boek van de Vlaming David van Reybrouck over Congo, dat onlangs met de Libris Geschiedenis Prijs werd bekroond, is een uitstekend voorbeeld van deze trend. Annejet van der Zijls biografie van Bernhard een ander. Het valt daarbij wel op dat...
Kamer van honderd kon werkdruk niet aan
Het kabinet-Rutte wil de Tweede Kamer inkrimpen tot honderd leden. Volgens Anne Bos, onderzoeker aan het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit, zou dat een stap terug in de tijd betekenen. ‘De Tweede Kamer is in 1956 juist uitgebreid van de oorspronkelijke honderd naar 150 leden. Al in 1950 lag er een voorstel...
