Home Lessen uit het verleden: Kritiek op ritueel slachten soms antisemitisch

Lessen uit het verleden: Kritiek op ritueel slachten soms antisemitisch

  • Gepubliceerd op: 30 maart 2011
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd

Fractievoorzitter Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren wil ritueel slachten verbieden. Net als moslims voelen sommige Joden in Nederland zich hierdoor in een hoek gedrukt. Evelien Gans, onderzoeker moderne Joodse geschiedenis aan het NIOD, legt uit waarom kritiek op ritueel slachten voor Joden een gevoelig punt is.

‘Discussies over ritueel slachten waren er al eind negentiende eeuw. Soms, maar lang niet altijd, speelde antisemitisme een rol. Vaker was er sprake van stereotiepe denkbeelden over ritueel slachten als een primitief, barbaars gebruik. Dierenbeschermers hadden het over praktijken “der oude en wilde volken”, die niet zouden thuishoren in een beschaafde samenleving.

De nazi’s maakten hiervan een instrument voor hun antisemitische propaganda. Op 1 april 1933 werd in Duitsland, als een van de eerste anti-Joodse maatregelen, het ritueel slachten verboden. De nazifilm Der Ewige Jude bevat beelden uit het Joodse slachthuis waar je onpasselijk van wordt – dat was ook de bedoeling. Trots zegt de commentaarstem dat dankzij het slachtverbod “de Joodse geest en het Joodse bloed nooit meer het Duitse Volk zullen bederven”. Ook in Nederland werd na de Duitse inval in 1940 het ritueel slachten verboden.

Direct na de oorlog probeerde de dierenbescherming het verbod te handhaven. De overheid hief het toch op, maar het aantal slachthuizen waar ritueel mocht worden geslacht werd beperkt tot dertien. Het feit dat maar weinig Joden de oorlog hadden overleefd werd tegen ze gebruikt. Joodse slagers in kleine gemeenten waren de dupe.

Tussen 1949 en 1950 ontstond een nieuw conflict, nadat Nederland een handelverdrag met Israël had gesloten over de export van onder meer koosjer vlees. De dierenbescherming protesteerde en werd gesteund door het ministerie van Volksgezondheid. Ambtenaren kwamen met het argument dat de Joden er tijdens de bezetting wel akkoord mee waren gegaan dieren bij de slacht te verdoven. Zij vonden dat “wat toen koosjer was, zulks thans ook moet zijn en dat door Joden uit overdreven orthodoxie meer verlangd wordt dan noodzakelijk”.

Opperrabbijn Justus Tal wees er echter op dat de Joden tijdens de bezetting geen andere keus hadden. “In zulk een noodsituatie waarin het leven ervan afhangt hebben wij het recht ‘ja’ te zeggen,” schreef Tal. En ook: “Wie wil de handelwijze der Duitsers overnemen uit zogenaamd medeleven met de dieren?” Uiteindelijk koos landbouwminister Mansholt voor de overeenkomst met Israël, vanwege het economische belang.

Midden jaren tachtig laaide de discussie opnieuw op. De hoofdinspecteur van de dierenbescherming in Hilversum schreef in een rapport dat het voor Joden in noodsituaties geoorloofd was niet-koosjer vlees te eten. Een verbod op ritueel slachten zou zo’n noodsituatie creëren, dus was er niets aan de hand. “Joden konden in de concentratiekampen ook geen koosjer vlees eten.” Zo werd de Shoah weer tegen de Joden gebruikt.

Je moet nooit te snel “antisemitisme” roepen, en ik wil Marianne Thieme daar zeker niet van betichten. Ik zie in Nederland wel de tendens terugkeren om ritueel slachten als primitief en achterlijk te beschouwen. Zo noemde De Telegraaf de Bijbel “een boek dat druipt van het bloed; de wreed geslachte lammetjes vallen zowat van de pagina’s af”. En Thieme schreef in het Reformatorisch Dagblad dat rabbijn Evers zou pleiten voor “het bloedige ritueel van de halssnede”. De stereotiepe connectie tussen Joden en bloed is zo oud als de wereld. Terwijl koosjer eten aanraking met bloed juist voorkomt.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer