Alle artikelen
Na een jaar vol onrust en geweld in de Arabische wereld hopen sommigen dat dictaturen plaats zullen maken voor democratieën. Anderen voorspellen dat de ‘Arabische Lente’ net zo zal eindigen als de Iraanse Revolutie van 1979: in een islamitische dictatuur. Volgens historicus Mark Thiessen hangt het verloop van de revoluties in grote mate af van de snelheid van de veranderingen in de komende maanden. Thiessen publiceerde in 2009 An Island of Stability. The Islamic Revolution of Iran and the Dutch Opinion, over Nederlandse reacties op de Iraanse Revolutie, waarin de sjah plaats moest maken voor ayatollah Khomeini.
‘De uitgangssituatie in Egypte was goed vergelijkbaar met de toestand in Iran aan de vooravond van de revolutie daar. Beide landen hadden een autoritaire heerser met een groot veiligheidsapparaat, die werd gesteund door het Westen. En in beide landen bestond een georganiseerde islamitische oppositie. Bovendien was ayatollah Khomeini, de leider van de revolutie in Iran, geïnspireerd door de streng islamitische geestelijke Hassan al-Bannah. Die heeft ook de Moslimbroederschap opgericht, die nu in Egypte veel stemmen krijgt.
Volgens Khomeini’s interpretatie zijn islam en democratie niet met elkaar te rijmen omdat alle legitieme wetgeving afkomstig is van God, of van hen die perfect op de hoogte zijn van het religieuze recht: van mensen als Khomeini zelf dus, en niet van het volk.
De Moslimbroederschap heeft zich een andere, gematigder kant op ontwikkeld. Hun versie van de islam zou wel samen kunnen gaan met democratie. Of dat ook gaat gebeuren is afhankelijk van de bereidheid van het Egyptische leger op tijd de macht aan gekozen volksvertegenwoordigers over te dragen, zodat de opstand niet radicaliseert.
Dat de Iraanse Revolutie zo radicaal afliep, kwam doordat het lang duurde voordat de sjah enigszins toegaf aan de eisen van de opstandelingen. Daardoor waren mensen op den duur niet meer tevreden te stellen met concessies, zelfs niet toen de sjah uiteindelijk bereid was af te treden. In zo’n situatie krijgt de partij die radicale veranderingen belooft veel aanhang. In Iran waren dat Khomeini en de zijnen.
In Egypte is de opstand kort en krachtig geweest, en het geweld is redelijk beperkt gebleven. In Tunesië is het zelfs nog makkelijker gegaan. En in beide landen wordt nu gewerkt aan de opbouw van een democratie. Vooral in Tunesië lijkt het stapje voor stapje de goede kant op te gaan. In Egypte demonstreert momenteel weer een groep ontevredenen, die vinden dat de veranderingen sneller moeten gaan. Maar die groep lijkt klein. Bovendien hoor ik daar niemand pleiten voor een islamitische staat.
In Libië is de situatie een stuk onoverzichtelijker. Daar is nog sprake van de fog of war. Een groot verschil met de revolutie in Iran is dat de NAVO in Libië heeft ingegrepen om Khadaffi te helpen verjagen.
Tijdens de revolutie in Iran zag het Westen de veranderingen helemaal niet aankomen. Dat is bijvoorbeeld zichtbaar aan de reacties van het ambassadepersoneel op de onrust van toen. Vrijwel niemand hield rekening met een islamitische omwenteling. Zoiets was ook niet eerder gebeurd.
Ook speelde een rol dat de sjah een bondgenoot was van het Westen. Dat was tijdens de Koude Oorlog een belangrijke reden om hem te steunen. De geopolitieke situatie is momenteel anders. Bovendien worden nu argumenten over mensenrechten gebruikt om ingrijpen te rechtvaardigen. Dat is nieuw: ik heb nergens gelezen dat de sjah in het kader van de mensenrechten werd aangespoord om af te treden.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Lessen uit het verleden: ‘Moslimbroederschap gematigder dan Khomeini’
Na een jaar vol onrust en geweld in de Arabische wereld hopen sommigen dat dictaturen plaats zullen maken voor democratieën. Anderen voorspellen dat de ‘Arabische Lente’ net zo zal eindigen als de Iraanse Revolutie van 1979: in een islamitische dictatuur. Volgens historicus Mark Thiessen hangt het verloop van de revoluties in grote mate af van...
Volksheld Tetsuwan Atom is terug
Toen Japans eerste grote mangaheld, Tetsuwan Atom, het levenslicht zag, was het 1951. Atom – in het buitenland bekend als Astroboy of Mighty Atom – is een robot in de gestalte van een kind, wiens ijzeren vuist wordt aangedreven door atoomkracht. Hij kan ermee vliegen en iedere tegenstander verslaan.Toentertijd kende de wereld atoomenergie alleen in...
Het spook van de opera
De Brusselse Muntschouwburg brengt in coproductie met de Parijse Opéra Comique een nieuwe uitvoering van de opera La Muette de Portici van Daniel Auber en Eugène Scribe. In april 2012 vindt in Parijs de première plaats, maar de opera is nog niet geprogrammeerd in Brussel. Dat wekt in België bevreemding. ‘De Stomme van Portici’ speelt...
Van wie is de grond?
Sinds mensenheugenis wonen in een aantal dorpen in het binnenland van Suriname indianen en marrons – nakomelingen van weggelopen slaven. De grond die zij bewonen is niet officieel hun eigendom. Dat leidt al decennialang tot discussie over de vraag van wie de grond dan wel is. Terwijl de dorpsbewoners zich beroepen op gewoonterecht, kan het...
Historicus David Starkey beledigt alles en iedereen
Tijdens de zomerrellen in Engeland besloot BBC’s Newsnight extra olie op de vlammen te gooien. De redactie van het actualiteitenprogramma nodigde historicus David Starkey uit om licht op de gebeurtenissen te doen schijnen. Men heeft het geweten. Starkey haalde de krantenkoppen door te beweren dat de blanke jeugd uit de onderklasse ‘zwart’ was geworden. Het...
‘Binnen de kortste keren stortte alles in elkaar’
Het was rond 1960 toen Clasina Ribbius, leerling aan het Tielse gymnasium, haar tas te ver van haar schoolbank neerzette. Lerares Nederlands juffrouw Wenskink berispte haar, waarop Clasina haar excuses aanbood: ‘Sorry juf, het spijt me.’ Onacceptabel, vond juf Wentink, en ze riep Clasina na de les bij zich voor een uitbrander. Of ze nooit...
De Sicherheitsdienst had vrij spel
Zelfs als je de geschiedenis van de Duitse bezetting van Nederland probeert te beschrijven op een wijze die niet moralistisch is, blijft één gegeven als een graat in je keel steken: het percentage Joden dat werd weggevoerd en vermoord lag hier veel hoger dan in andere West-Europese landen. Waar in België ongeveer 40 procent van...
Lezersforum: 46 procent vindt Nederlandse vredesmissies zinvol
‘Aan de zijlijn staan roepen is geen optie als je echt een rechtvaardiger wereld wilt bewerkstelligen,’ schrijft J. Kwakman. Met 121 andere lezers heeft hij gereageerd op de stelling van deze maand, die luidt: ‘De Nederlandse bijdrage aan vredesmissies is zinvol, blijkt uit het verleden.’ De meningen zijn verdeeld. Terwijl 46 procent vredesmissies van belang...
In beeld: de Contrareformatie
Terwijl het protestantisme zich in de zestiende eeuw als een olievlek verspreidde, verkeerde de katholieke kerk in een diepe identiteitscrisis. Hervorming was noodzakelijk, want het kerkelijk systeem was door en door corrupt. Tijdens het Concilie van Trente werd de nieuwe koers vastgelegd. De katholieke kerk herrees als een feniks uit zijn as. Zelden duurde een...
Centrumdenken
In mijn twee artikelen over Stalin en Napoleon op deze site heb ik geprobeerd de relatie aan te tonen tussen hun geboortedatum en het centrum van hun cultuur/religie. Stalin had als geboortedatum 6 december, hetgeen hem linkt aan de patroonheilige van Rusland en Georgië; de heilige Nicolaas. Bij Napoleon ging het om 15 augustus; Maria-ten-hemel-opneming....
In beeld: Het succes van de Hanze
Boetes die hun uitwerking missen, harde afspraken die een wassen neus blijken, uiterst trage besluitvorming, gebrek aan een sterke leider en tegengestelde regionale belangen. De Europese landen hebben momenteel de grootste moeite een eensgezind economisch beleid te vormen. 700 jaar geleden kampte de Hanze met dezelfde hindernissen. Toch bleek het verbond in staat om eeuwenlang...
‘Wij hebben ons eigen My Lai onder het vloerkleed geveegd’
In september heeft de rechtbank in Den Haag de staat schuldig verklaard aan het bloedbad dat Nederlandse militairen in 1947 aanrichtten in het Indonesische dorp Rawagede. Nederland moet schadevergoeding betalen aan de nabestaanden van de slachtoffers. Terecht? Ja, vindt 55 procent van de 147 lezers die op deze vraag hebben gereageerd. Nee, vindt 34 procent....
