Alle artikelen
Nederlands geweld onafhankelijkheidsoorlog structureel
De grootste oorlog die Nederland ooit gevoerd heeft vond niet plaats in de jaren 1940-1945, maar daarna. Meer dan 200.000 militairen werden naar Indonesië gestuurd om het nationalisme van ‘de Republiek’ te beteugelen. Alles tevergeefs.
In 2005 sprak minister Ben Bot in Indonesië een aarzelend politiek excuus uit. Nederland voerde, zei hij, een oorlog ‘aan de verkeerde kant van de geschiedenis’. Gert Oostindie verwerkte die woorden in de ondertitel van zijn documentaire boek Soldaat in Indonesië, 1945-1950. Verder is hij spaarzaam met oordelen en laat vooral de getuigen spreken.
Vechtend tegen de bierkaai begingen de Nederlanders tal van excessen. Voor dit grove geweld heeft de publieke opinie van nu geen genade meer. Het boek van Oostindie past naadloos in die nuchtere aanpak en is tegelijk een nieuwe mijlpaal. De auteur onderzocht de getuigenissen van meer dan 1300 militairen in dag- en gedenkboeken, memoires en brieven.
Conclusie: oorlogsmisdaden zijn op veel grotere schaal voorgekomen dan ooit officieel is erkend. Alleen al uit zijn eigen bronnen komen zo’n 800 geweldsontsporingen naar voren, de helft met dodelijke slachtoffers. Naarmate de politieke grond verder onder de militairen wegzakte, groeide de neiging om zich – tegen de orders van hogerhand in – aan geweld te buiten te gaan.
De bierkaai is overal aanwezig. ‘Wat hebben ze nou weer bekokstoofd in Batavia en Den Haag. We zijn allemaal woest,’ schreef iemand na het staken van de eerste politionele actie (1947). Alle daders waren op hun eigen manier ook slachtoffer.
Doeko Bosscher is hoogleraar eigentijdse geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
BOEKEN: Soldaat in Indonesie, 1945-1950 – Gert Oostindie
Nederlands geweld onafhankelijkheidsoorlog structureel De grootste oorlog die Nederland ooit gevoerd heeft vond niet plaats in de jaren 1940-1945, maar daarna. Meer dan 200.000 militairen werden naar Indonesië gestuurd om het nationalisme van ‘de Republiek’ te beteugelen. Alles tevergeefs. In 2005 sprak minister Ben Bot in Indonesië een aarzelend politiek excuus uit....
Thomas Jefferson and the Tripoli Pirates
De Amerikaanse worsteling met het Midden-Oosten heeft een lange voorgeschiedenis. Vrijwel direct na de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring liepen Amerikaanse koopvaardijschepen in de val van Barbarijse piraten die de Middellandse Zee al eeuwenlang onveilig maakten. Grote mogendheden als Engeland, Frankrijk en Spanje bestreden dergelijke zeerovers met hun vloot of kochten ze simpelweg met jaarlijkse bedragen af. Maar...
BOEKEN: De hel van 1812 – Bart Funnekotter
Napoleons Nederlandse soldaten kansloos in Rusland In de Nederlandse geschiedschrijving kwam de ‘Franse tijd’ er lange tijd bekaaid vanaf. Dat lag voor een deel aan onverholen nationalisme, dat weinig eer kon behalen aan een periode waarin Nederland bezet was en de bevolking zich nauwelijks had verzet. Ook aan de Nederlanders die in 1812...
MIJN HELD: Thom Hoffman over Charlie Chaplin
Acteur, regisseur en fotograaf Thom Hoffman bewondert de Brit Charles Spencer (Charlie) Chaplin, ster van de stomme film. Waarom was Charlie Chaplin bijzonder? ‘Hij schreef, produceerde, regisseerde en speelde. Maar wat me vooral treft is, dat Chaplin ondanks zijn wereldwijde commerciële succes de grote onderwerpen van zijn tijd aansneed: armoede, werkloosheid, de keerzijde van het onstuimige...
‘Kissinger was een idealist’
Henry Kissinger, de beroemdste Amerikaanse diplomaat van de Koude Oorlog, is overleden. Historicus Niall Ferguson schreef een boek over Kissingers vroege leven.
Terrorisme in Nederland
In de jaren zeventig pleegden woedende Palestijnen volop aanslagen. Ze kozen hun doelwitten niet alleen in het Midden-Oosten, maar hun oog viel ook op Europa en zelfs op Nederland. Vier Syrische terroristen vergaderden op 4 september 1975 in kamer 59 van Hotel Neutraal op het Amsterdamse Damrak. Onderwerp van gesprek: de gijzeling die...
Annejet van der Zijl over een excentriek echtpaar
Hij verloor een oog door een zelfgeknutselde bom. Zij liet haar poedels verven, zodat ze beter bij het interieur van haar Cadillacs kleurden. Annejet van der Zijl stuitte op een vreemd stel. Een van grootste frustraties in het leven van een non-fictieschrijver is de hoeveelheid verhalen die je moet laten gáán. Research is...
De ontdekkers van Afrika
De inlanders waren vijandig, er heersten verschrikkelijke ziekten en het klimaat was moordend. Toch trokken Britse ontdekkingsreizigers vol goede moed Afrika in om de bevolking te ‘beschaven’. Twaalfduizend pond sterling. Het is een duizelingwekkend bedrag voor een journalistieke opdracht. Zeker voor het jaar 1874. Maar de steenrijke eigenaren van de Britse Daily Telegraph en de...
De Afrikaanse reizen van Alexine Tinne
De Universitaire Bibliotheek Leiden heeft vroege foto's verworven van fotopionier Alexine Tinne. Zij reisde halverwege de negentiende eeuw jarenlang in alle luxe door Afrika.
De Ottomaanse grootvizier
In de buurt van het Hongaarse Turbéki ligt het hart van sultan Süleyman de Prachtlievende begraven. Maar waar? Jaap Scholten gaat op onderzoek uit. Ik ben in een provinciestadje in het zuiden van Hongarije. In de lege pizzeria vraag ik aan het meisje of zij weet waar zich het hart van sultan Süleyman...
Suffragettes streden onverzettelijk voor het kiesrecht
Londen vernoemt een nieuwe metrolijn naar de suffragettes. Deze Engelse vrouwen deinsden aan het begin van de twintigste eeuw nergens voor terug in de strijd om het vrouwenkiesrecht.
Steffie van den Oord – De vrouw met de bijl
In 1946 schoot verzetsvrouw Atie Ridder-Visser de aannemer Felix Guljé alsnog dood wegens collaboratie. De moord werd nooit opgehelderd en Ridder had ook nooit spijt. Tot ze na 65 jaar de zoon van Guljé ontmoette. 1995 Tachtig was ze toen ze met het pistool in haar tasje de deur uit ging. In de...
