Home MIJN HELD: Suzanna Jansen over haar betbetovergrootouders

MIJN HELD: Suzanna Jansen over haar betbetovergrootouders

  • Gepubliceerd op: 26 mei 2016
  • Laatste update 04 apr 2023
  • Auteur:
    Alies Pegtel
  • 3 minuten leestijd
MIJN HELD: Suzanna Jansen over haar betbetovergrootouders

Suzanna Jansen eerde haar betbetovergrootouders Cato Braxhoofden en Teunis Gijben, met haar boek Het pauperparadijs. Binnenkort figureren haar voorouders in een gelijknamige toneelvoorstelling. Die gaat op 18 juni in première in Veenhuizen.

Waarom zijn uw betbetovergrootouders uw historische helden?

‘Cato Braxhoofden en Teunis Gijben staan voor alle anonieme burgers die zich hebben moeten redden onder erbarmelijke omstandigheden. Ik dicht ze postuum allemaal een heldenstatus toe, de honderdduizenden naamlozen die in bittere armoede leefden.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

‘Maar dit familieverhaal klopte niet. Het diende om haar ware geschiedenis te verhullen, want hierover schaamde ze zich’

Hoe kwam het dat u uw voorouders uit de vergetelheid haalde?

‘Door toeval stuitte ik op een bidprentje van mijn overgrootmoeder. Mijn moeder vertelde me dat ze was onterfd omdat ze als protestants meisje was getrouwd met een katholieke jongen, en dat ze daarom tot armoede was vervallen. Maar dit familieverhaal klopte niet. Het diende om haar ware geschiedenis te verhullen, want hierover schaamde ze zich.’

Wat was het echte verhaal?

‘Dat mijn overgrootmoeder in een armengesticht in Veenhuizen werd geboren. In 1823 liet Johannes van den Bosch in het Drentse veengebied nabij Assen drie gestichten bouwen waar hij armoedzaaiers een heropvoeding gaf. Nederland in de na-napoleontische periode was straatarm, de economie lag op zijn gat. Van den Bosch had hooggestemde idealen: hij wilde paupers met tucht en discipline opvoeden tot nette burgers.’

En, werkten de heropvoedingsgestichten?

‘In de praktijk ontnam het strikte regime in de paupergestichten de bewoners alle initiatief om zelf beslissingen te nemen. Veenhuizen had zo’n slechte naam dat mensen het probeerden te verbergen als ze daarvandaan kwamen. De buitenwereld veroordeelde je meteen, het leverde een stigma op.’

‘Nog altijd denken we: eigen schuld, dikke bult’

In het boek, maar ook in het theaterspektakel worden parallellen getrokken met het heden.

‘De voorstelling vertelt over Cato en Teunis, over de weeskinderen die vanaf 1826 uit het hele land onder dwang naar Veenhuizen werden gestuurd, en al die anderen die in de gestichten leefden. Door het te spelen op de binnenplaats waar zij daadwerkelijk hebben rondgelopen, geven we ze alsnog een stem. Maar het is een uiterst actueel stuk. Nog altijd zijn we geneigd “eigen schuld, dikke bult” te denken bij mensen die het zelf niet redden, nog altijd is er schaamte bij wie de pech heeft arm te zijn.’

Het spektakel heeft dus ook geen happy end?

‘Het stuk geeft stof tot nadenken, over toen en over nu. Maar hoe het afloopt verklap ik niet.’

Alies Pegtel is historicus en journalist.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 6 - 2016

Nieuwste berichten

Bendeleden in Wilmington
Bendeleden in Wilmington
Artikel

Frederik van Eeden duldde racisme in Amerika

De idealist Frederik van Eeden begon in 1909 een nieuwe landbouwkolonie in de Amerikaanse staat North Carolina. Daarbij kreeg hij hulp van de schatrijke white supremacist Hugh MacRae, die betrokken was bij een racistische staatsgreep. Waarom ging Van Eeden toch met hem in zee?  In 1909 gaat arts, psychiater, schrijver en idealist Frederik van Eeden...

Lees meer
Canadese Week op een Amsterdamse school
Canadese Week op een Amsterdamse school
Artikel

Waarom het experiment om iedereen Engels te leren mislukte

Nederland moest vooruit in Europa. Daarom moest iedereen Engels leren, vond de Arnhemse PvdA-voorman Herman Koch. Het kwam in zijn stad in 1958 tot een experiment op lagere scholen – dat al snel vastliep. ‘Good morning, meneer!’, ‘Good morning, children!’ De begroeting tussen de kinderen van de derde klas van de openbare lagere school aan...

Lees meer
Zicht op Maastricht, 1581.
Zicht op Maastricht, 1581.
Nieuws

Politieke grenzen zorgden voor andere bouwstijl

Huizen in Maassteden als Maastricht, Sittard, Roermond en Venlo vertoonden tussen 1200 en 1600 opvallende verschillen. Die vielen in belangrijke mate samen met de politieke grenzen, zo betoogt Birgit Dukers in haar proefschrift Bouwen langs de Maas, waarop ze onlangs promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. De huidige provincie Limburg was in de late Middeleeuwen...

Lees meer
Tussen de kermiswagens. Schilderij door Otto Eerelman, circa 1900-1918.
Tussen de kermiswagens. Schilderij door Otto Eerelman, circa 1900-1918.
Beeldessay

Woonwagenbewoners hebben liever een huis op wielen

Tienduizenden mensen willen niet in een huis, maar in een woonwagen leven. Dat leidt al eeuwen tot discriminatie en tot strijd met de overheid, die hun vrijheid steevast probeert in te perken.   In Nederland hebben ook altijd mensen gewoond zonder vaste verblijfplaats. In de Middeleeuwen waren dit reizende handelaren of mensen met een specialistisch beroep....

Lees meer