Alle artikelen
Geschiedschrijving ligt in de frontlinie van de cultuuroorlogen. De conservatieve Britse socioloog Frank Furedi kiest in The War Against the Past duidelijk partij.
Furedi maakt de kachel aan met wetenschappers en activisten die zich overgeven aan ‘presentisme’. Die proberen het verleden volgens hem niet in zichzelf te begrijpen, maar koloniseren de geschiedenis voor hun eigen opvattingen. Hij geeft daarvan volop voorbeelden. Van academici die vinden dat de Oudheid niet meer kan vanwege de ‘toxische masculiniteit’ die toen hoogtij zou vieren, tot docenten en studenten die zich niet meer willen verdiepen in ‘foute’ witte mannen zoals Mozart, Puccini, Dickens en Shakespeare. Maar ook van klimaatactivisten die vinden dat de Maya’s goed bezig waren met hun ‘duurzame landbouw’.
Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Zelfs de Franse revolutionairen, de Chinese communisten en de stalinisten hebben het verleden niet zo sterk naar hun eigen moraal proberen te vormen, betoogt Furedi, die eerder onder meer schreef over onderwijs, opvoeding en identiteit. Zijn eigen ideeën hebben een flinke evolutie doorgemaakt. Hij begon als trotskist, evolueerde in een brexiteer en leidt nu een conservatieve denktank in Brussel.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Af en toe vliegt hij uit de bocht en windt hij zich op over evidente gekken, maar zijn boek bevat toch een interessant overzicht van de veranderende opvattingen over het verleden. Zowel linkse als rechtse ideologen hebben altijd geprobeerd vroegere gebeurtenissen in hun eigen straatje te passen. Maar met als uitgangspunt dat je van het verleden kon leren en erop kon voortbouwen. Begin twintigste eeuw veranderde dat en raakten denkers uit beide richtingen ervan overtuigd dat een breuk met vroeger nodig was. Er moest een Nieuwe Mens ontstaan.
De kloof met het verleden voltrok zich in vier fasen: progressieven moesten er weinig van hebben omdat ze zich op de toekomst richtten. Daarna begon het verleden als een obstakel voor vernieuwing te gelden. Vervolgens werd ‘traditie’ een negatief begrip. Ten slotte werd het verleden als gevaarlijk beschouwd; vroeger onrecht zou tot latere misstanden hebben geleid. Sommige activisten koesteren inmiddels wraakgevoelens en willen alles wat aan vroeger herinnert afbreken.
Nu traditionele identiteiten zijn onttroond, is er een zoektocht naar nieuwe ontstaan. En dat blijkt nog niet zo makkelijk. Furedi’s grootste zorg is wat deze ontwikkeling voor jongeren betekent. Ze kunnen zich niet meer vastklampen aan oude vormen en gedachten. De overdracht van verhalen van de ene generatie op de andere stokt of het zijn verhalen vol beschuldigingen en schuldbesef geworden. Hij werpt daarom een boeiende vraag op: hebben jongeren tegenwoordig misschien minder belangstelling voor het vak geschiedenis omdat het zo vaak wordt overgoten met een moraliserend sausje?
The War Against the Past. Why the West Must Fight for Its History
Frank Furedi
272 p. Polity Press, € 21,04
Een bittere oorlog tegen het verleden
Geschiedschrijving ligt in de frontlinie van de cultuuroorlogen. De conservatieve Frank Furedi kiest in 'The War Against the Past' partij.
Operation Dragoon: ‘vergeten’ D-Day die de bevrijding versnelde
In augustus 1944 landden 350.000 geallieerde militairen op de stranden van Zuid-Frankrijk. Meer dan een derde van hen was van Afrikaanse afkomst, maar tijdens de opmars naar Parijs werden velen gewisseld voor witte verzetsstrijders. Waarom? Volgens een anekdote zou Adolf Hitler 15 augustus 1944 ‘de somberste dag uit zijn leven’ hebben genoemd. Hoewel een schriftelijke...
Poetin en Xi staan zij aan zij tijdens de herdenking van WO2. Stalin voerde destijds een sluwe strategie in Azië
Sovjetleider Jozef Stalin probeerde tijdens de Tweede Wereldoorlog Duitsland en Japan tegen elkaar uit te spelen. Zijn Rode Leger voerde slechts twee operaties in Azië uit, maar het effect daarvan was nog decennia voelbaar. In de jaren dertig brak Jozef Stalin zich het hoofd over het lot van de Sovjet-Unie. In 1933 greep Adolf Hitler...
‘Vietnamese bootvluchtelingen zwijgen over hun trauma’s’
Vijftig jaar geleden ontvluchtten veel Zuid-Vietnamezen hun land, omdat de communisten er de macht hadden gegrepen. Ook schrijver Lam Ngo besloot op jonge leeftijd op zoek te gaan naar nieuwe kansen in een ander land. In zijn boek Verdreven naar de zee heeft hij verhalen van achttien Vietnamese bootvluchtelingen bijeengebracht. Ook schreef hij over zijn...
Geen paus? Dan geen eten. Zo dwongen middeleeuwers de kardinalen in conclaaf tot een keuze
Woensdag 7 mei beginnen de kardinalen in Rome aan een conclaaf om een opvolger voor paus Franciscus te kiezen. In de Middeleeuwen ontstond het gebruik om een nieuwe paus tijdens een conclaaf aan te wijzen. Het was de bedoeling de wereldlijke machten zo buiten de verkiezing te houden. Maar dat lukte niet altijd. Keizers, koningen...
Atoombommen op Japan als daverend slotakkoord
In Regen van verwoesting schetst de Britse historicus Richard Overy de Amerikaanse bommenstrategie in Japan.
Berthe Hoola van Nooten was een weduwe met tekentalent
Berthe Hoola van Nooten maakte prachtige tekeningen van de Indische natuur. Nu is er een biografie van de tekenares.
De tien van Den Haag: ambtenaren in oorlogstijd
Tien topambtenaren bleven tijdens de oorlog op hun post en werkten samen met de Duitse bezetter. Dat is hun achteraf zeer kwalijk genomen. Stephan Steinmetz nuanceert de kritiek. In 2020 bood premier Rutte tijdens de Nationale Holocaust Herdenking namens de Nederlandse regering excuses aan voor de houding van overheidsinstanties ten tijde van de Jodenvervolging. Als...
Russen vechten met prullen uit mijn kindertijd
Philip Dröge laat zijn licht schijnen over de Russische tanks. 'De granaten die voor ons waren bedoeld, hebben de Oekraïners op hun dak gekregen.'
Historici zijn het niet eens over de 94ste penis van Bayeux
Zes jaar geleden telde professor George Garnett 93 penissen op het wereldberoemde tapijt van Bayeux, maar aan dat aantal kan er hoogstwaarschijnlijk een worden toegevoegd. Historici discussiëren namelijk over een zwart object dat tussen de benen van een man in de hoek van het tapijt bungelt. Wat eerder werd gezien als zwaardschede, zou toch een...
Zelfs na zijn jeugd in nazistisch Berlijn bleef een Joodse onderduiker in Duitsland geloven
Wat Ron Brandsteder of Mies Bouwman voor Nederland waren, was de presentator van de spelshow Dalli Dalli voor Duitsland. Hans Rosenthal was een vertrouwd gezicht op de zaterdagavond. Ondanks zijn tragische jeugd als Joodse jongen in nazistisch Berlijn, hield hij vertrouwen in het Duitse volk. ‘Er waren drie vrouwen die hem niet verraden hebben. Daarom...
Was nazi-regisseur Leni Riefenstahl zo onschuldig als ze zich voordeed?
Ze werd wereldberoemd als regisseur van nazipropagandafilms. Maar over haar betekenis bestaat onenigheid. Was Leni Riefenstahl een geniale filmmaker, een feministisch icoon, een opportunist of de machtigste vrouw van het Derde Rijk? Het was 12 september 1939, anderhalve week na de Duitse invasie van Polen. In het Poolse stadje Końskie hielden Wehrmacht-soldaten een dertigtal mannen...
