Veertig jaar na dato is Live Aid nog altijd legendarisch, zegt presentator en popkenner Leo Blokhuis. Op 13 juli 1985 traden wereldberoemde popsterren live op vanuit verschillende plaatsen ter wereld om geld in te zamelen voor hongerend Ethiopië. ‘Het programma was buitengewoon, met historische performances. Zoiets zal niet snel meer gebeuren.’
Met concerten van Londen tot Philadelphia en van Japan tot Australië was het zestien uur durende Live Aid het grootste benefietconcert ooit. Er traden wereldsterren op als Queen, David Bowie, Elton John, The Who, Tom Petty, Neil Young en Bob Dylan. Als twintiger zag Leo Blokhuis (1961) het evenement vanaf de bank bij zijn schoonouders. Met zijn vrienden had hij weken naar het moment toegeleefd, want het was voor het eerst dat er een hele dag livemuziek op de Nederlandse televisie te zien was. ’Het was een megahype: er gingen zelfs geruchten dat de nog levende Beatles zouden optreden.’
Waar kwam het idee voor Live Aid vandaan?
‘Initiatiefnemer Bob Geldof, zanger van de Boomtown Rats, zag op televisie dat een zuster in Ethiopië moest kiezen welke uitgehongerde kinderen ze kon helpen. Dat was voor de zanger een traumatische ervaring, hij was heel erg geraakt. Hij vond dat hij iets moest doen en hoopte een ton bij elkaar te harken door een plaatje te maken. Dat bedrag werd aanzienlijk hoger. Samen met Midge Ure en enkele tientallen bekende artiesten maakte Geldof in 1984 onder de naam Band Aid het nummer “Do They Know It’s Christmas”. Het succes van die plaat plantte het idee voor een groot benefietconcert in zijn hoofd, al volgde eerst nog de single “We are the World”.’
Waren er al eerder dit soort benefietconcerten?
‘Het eerste grote benefietconcert was The Concert for Bangladesh in 1971, georganiseerd door Beatle George Harrison en de Indiase sitarspeler Ravi Shankar. Daarmee werd een bedrag opgehaald voor de vluchtelingen die het land verlieten vanwege de bevrijdingsoorlog. In 1979 traden beroemde artiesten in New York op bij No Nukes, maar dat concert was meer een protestactie tegen kernenergie. Dus er waren wel grote benefietconcerten geweest, maar zo groot als Live Aid had niemand eerder bedacht.’
Was het de omvang die Live Aid zo uniek maakte?
‘Ja, maar het was ook een van de eerste concerten die live op televisie te zien was. Popmuziek was al groot, maar nog niet zo groot en “normaal” als nu. MTV begon pas in 1987 in Nederland uit te zenden. Toen kwam Live Aid: een hele dag livemuziek op meerdere plekken ter wereld. Het was niet alleen uniek voor de muziekwereld, maar ook voor de live-televisie. Men gebruikte nieuwe technieken om de uitzending mogelijk te maken.
Het unieke zat hem ook in de hoeveelheid wereldsterren die bij elkaar kwamen. Bij de opname van de singles van Band Aid bleek een van de uitdagingen om al die grote muzikanten met hun drukke agenda’s bij elkaar te krijgen. Het succes van de singles hielp mee om muzikanten over te halen op Live Aid te spelen; ze hadden er vertrouwen in dat dit soort samenwerkingen werkten. Maar een van de allergrootste uitdagingen was dat het benefietconcert op meerdere plekken ter wereld plaatsvond. Phil Collins vloog met de Concorde vanuit Londen om met Led Zeppelin mee te spelen in Philadelphia.’
Waarom was er een controverse rond het optreden van Bob Dylan?
‘Tijdens zijn optreden zei hij dat ook wel iets van de opbrengsten gebruikt kon worden om de Amerikaanse boeren te ondersteunen. Dat je dat op een benefietconcert voor Afrikaanse hongersnood roept, is natuurlijk raar. Geldof was laaiend. Het ging ook in tegen Dylans karakter; hij staat toch wel bekend als een gewetensvolle, integere artiest. Later in het jaar hebben Willie Nelson, John Mellencamp en Neil Young nog wel een benefietconcert voor Amerikaanse boeren opgezet: in Illinois vond de eerste editie van Farm Aid plaats.’
Latere pogingen om de succesformule te herhalen waren minder succesvol. Wat ging er mis bij het 20-jarige jubileum Live 8?
‘Het kon niet tippen aan het origineel, want het programma van 1985 was buitengewoon. Queen gaf toen een historische performance, Elton John en George Michael zongen een bijzonder duet. Zelf vond ik het optreden van U2 erg indrukwekkend. Dat was het moment dat de band zich liet zien als meer dan een ”kleine” Ierse rockband.
De mythische verhalen die rondgingen in aanloop naar het evenement zorgden bovendien voor een megagrote hype. Na het optreden kreeg het benefietconcert een cultstatus die nog steeds springlevend is, kijk maar naar de scène erover in de biografische film Bohemian Rapsody over Freddie Mercury. De eerste editie van Live Aid zette de toon, die liet de diepste indruk na. Bij een tweede editie als Live 8 voelde het toch meer als een herhaling van zetten.’
Live Aid kreeg ook veel kritiek. Waarom was dat?
‘Op het nummer “Do They Know It’s Christmas” klonk al kritiek: het zou suggereren dat Afrika een onontwikkeld land was waar ze geen kerst kenden. Daaruit volgde het idee van een hopeloos continent dat zijn eigen problemen niet zou kunnen oplossen. Dezelfde kritiek klonk tijdens Live Aid.’
‘Critici vonden ook dat de artiesten de aandacht te veel naar zich toetrokken: ze hielden er veel bekendheid aan over. Maar ik ben het daar niet mee eens. Dat die grote artiesten hun bereik gebruikten om zoveel mensen bij elkaar te brengen voor de hongersnood in Ethiopië, dáár ging het om. Uiteindelijk kwam er ook kritiek dat het opgebrachte geld niet op de juiste plekken belandde; het zou terecht zijn gekomen bij groepen die zich tegen Engeland en Margareth Thatcher verzetten.’
Moet er over tien jaar een vijftigjarig jubileumconcert komen?
‘Een nieuwe variant zou niet dezelfde indruk maken, ook al zou je weer zulke grote artiesten bij elkaar krijgen. Je zult altijd het idee houden dat ze Live Aid 85 proberen na te apen. We moeten het ons maar herinneren als iets dat niet snel meer zal gebeuren.’
