Alle artikelen
Het nieuwe boek van Geert Mak, Wisselwachter, draait om Harry Hopkins, een belangrijke medewerker van president Franklin D. Roosevelt. Hopkins had ‘de geslepenheid van een paardengokker’ en verkeerde graag in elitaire kringen. Maar als het erop aankwam zette hij zich in voor de publieke zaak, want dat gold in het toenmalige Amerika als het hoogste doel.
Jarenlang heeft Geert Mak aan dit dikke boek over de VS gewerkt, maar qua timing had het niet op een toepasselijker moment kunnen verschijnen. Hierbij moet wel worden aangetekend dat het Amerika dat de auteur schildert veel weg heeft van een fotonegatief van de VS anno 2025. Mak schrijft uitgebreid over president Franklin D. Roosevelt en diens New Deal. Nadat hij in maart 1933 was geïnaugureerd als de 32ste president van de VS, kwam Roosevelt in de eerste honderd dagen van zijn bewind met een stortvloed aan maatregelen om de desastreuze economische en maatschappelijke crisis aan te pakken. De situatie was zo beroerd dat een volksopstand niet denkbeeldig was, maar hij wist met maatregelen de ergste nood te lenigen en het vertrouwen van de bevolking te herstellen.
Het verschil met de eerste maanden van de 47ste president had niet groter kunnen zijn. Terwijl de VS tot diens aantreden helemaal niet in crisis verkeerden, neemt Donald Trump vooral maatregelen om de economie te fnuiken, de rechtsstaat te slopen en de relatie met Europa op te blazen. Ook rekruteert Trump zijn medewerkers uit hondstrouwe volgelingen zonder expertise en miljardairs die alleen denken aan hun eigen belangen, terwijl Roosevelt zich wist te omringen met capabele mensen. Een van hen was Harry Hopkins (1890-1946).
Hopkins is de centrale figuur in dit boek, de ‘wisselwachter’ uit de titel. Hij gaf in de jaren van de New Deal leiding aan federale organisaties die de crisis moesten bestrijden en zou tijdens de Tweede Wereldoorlog Roosevelts belangrijkste adviseur en afgezant worden, die onder meer de band met de Britse premier Winston Churchill onderhield en kort na de Duitse inval in de Sovjet-Unie met Jozef Stalin sprak. Hij kreeg onder meer de leiding over het Lend-Lease-programma, dat Groot-Brittannië, de Sovjet-Unie en andere bondgenoten voorzag van voedsel, olie en oorlogsmaterieel. Ook was Hopkins aanwezig tijdens de grote geallieerde conferenties in Teheran en Jalta.
Geert Mak toont een fotonegatief van de huidige VS
In de jaren dertig zag Roosevelt hem als zijn opvolger. Door de slechte gezondheid van Hopkins en omdat Roosevelt nog een derde termijn aanbleef kwam het er niet van, maar dat neemt niet weg dat Hopkins achter de schermen forse invloed uitoefende op de loop van de geschiedenis. Hij regelde dat op cruciale momenten wissels werden omgezet en was een van de mensen die ervoor zorgden dat de VS het isolationisme vaarwel zegden en deelnamen aan de Tweede Wereldoorlog.
Hopkins was van eenvoudige komaf. Zijn vader had een winkel in paardentuig in Grinnell, Iowa, en na de middelbare school trok Hopkins naar New York, waar hij maatschappelijk werker werd en carrière maakte binnen organisaties die zich bezighielden met armenzorg en kinderbescherming. In 1931 werd hij directeur van een nieuwe organisatie ter bestrijding van de gevolgen van de crisis die was opgericht door de gouverneur van New York, Franklin D. Roosevelt.
Nadat Roosevelt zijn intrek had genomen in het Witte Huis werd Hopkins niet alleen een van zijn belangrijkste medewerkers, maar ook een goede vriend. Mak: ‘Hoe verschillend hun afkomst ook was, ze beschikten over een onoverwinnelijk zelfvertrouwen, een grote moed en een goed humeur. Ze hielden van het goede leven, ze zwommen graag rond in de wereld van de elite, tegelijk bleven ze nauw betrokken bij de problemen van de doorsnee-Amerikaan.’ Roosevelt genoot van het gezelschap van Hopkins, want volgens een zoon van de gehandicapte en hardwerkende president had deze ‘een vleugje frivoliteit nodig, wat vonken, wat slap geouwehoer’.
Volgens een topdiplomaat had Hopkins ‘de puurheid van Franciscus van Assisi, gecombineerd met de geslepenheid van een paardengokker’. Hij genoot van de macht en invloed die hij had, maar werkte vooral achter de schermen en was niet uit op zelfverrijking. Tijdens de oorlog werkte hij vanuit een logeerkamer in het Witte Huis en beschikte hij naar verluidt over slechts twee kostuums. Eind 1937 was wegens maagkanker twee derde van zijn maag verwijderd en in de jaren daarna was zijn gezondheid vaak zorgelijk. Vermoedelijk hield hij zich met drugs op de been, maar in januari 1946 overleed hij op 55-jarige leeftijd.
Mak beschrijft het professionele en privéleven van Hopkins uitgebreid, maar Wisselwachter is meer dan een biografie van deze bij het grote publiek onbekende ambtenaar en presidentiële adviseur. Ook de levens van Roosevelt en diens vrouw Eleanor komen aan bod, net als de sociaal-economische en politieke ontwikkelingen in de VS. Het boek is tot op zekere hoogte een ode aan een Amerika dat niet meer lijkt te bestaan, ‘een land waar het dienen van de publieke zaak nog gold als hoogste doel. Een land waar, dwars door al het harde onrecht, een democratische belofte gloorde. Een land dat, ondanks alle verschillen tussen de mensen, de kracht en eenheid kon opbrengen om die te verdedigen, tot in het verre Europa toe.’
Een kwestie van uitvoering. De gemeente Amsterdam onder Duitse bezetting
Geert Mak
640 p. Atlas Contact, € 36,99
Geert Mak schrijft een ode aan een Amerika dat niet meer bestaat
Het nieuwe boek van Geert Mak, Wisselwachter, draait om Harry Hopkins, een belangrijke medewerker van president Franklin D. Roosevelt.
Jan Terlouw over zijn historische held: Charles Darwin
Jan Terlouw is op 93-jarige leeftijd overleden. In 2016 vertelde hij in een interview over zijn historische held Charles Darwin.
Eerste Groningse boer in de Tweede Kamer ergert zich aan Haags gedoe
Door de invoering van het districtenstelsel kwam de Groninger Jan Freerks Zijlker in 1849 in de Tweede Kamer. Zijn confrontaties met andere Kamerleden, vaak Hollandse juristen, leidden wederzijds tot een cultuurschok. Een van hen omschreef hem als een ‘lange, gebruinde, door zijn sterk dialect onverstaanbare landman’. Op de vroege ochtend van 8 februari 1849 nam...
Trump begrijpt niet echt wat oorlog is
Nadat de HSS Iowa duizenden kilometers had gevaren, duizenden tonnen munitie had afgeschoten, en misschien wel nucleaire kernkoppen had meegetorst, mocht het schip in 2012 eindelijk voorgoed aanmeren. Het ligt nu in de haven van Los Angeles, voor iedereen te bezoeken als museum. En dat kan ik u van harte aanraden. Een tochtje door dit...
Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’
President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...
Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’
Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...
Franco liet Hitler in de steek
Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen. Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...
India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte
De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...
Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen
In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...
‘De Top 40-hitlijsten van Radio Veronica waren heilig’
Pophistoricus Leo Weijers (1959) is van jongs af aan gefascineerd door Radio Veronica. Als een ode aan de verdwenen zeezender schreef hij er een boek over. ‘Veronica was een bron van inspiratie voor latere radiomakers.’ Op 15 oktober 1959 werd de Vrije Radio Omroep Nederland (VRON) tijdens een vergadering van vrije radiohandelaren opgericht. De pioniers...
Papoea’s werd niets gevraagd
De documentaire 'The Promise' blikt met archiefbeelden en interviews terug op het lot van de Papoea’s als speelbal van geopolitieke krachten.
