Home Dossiers Oudheid

Oudheid

  • 29 artikelen
Oudheid

In de vruchtbare sikkel, waar ongeveer 10.000 jaar geleden de landbouw werd uitgevonden, ontstond de Sumerische beschaving (ca. 4500 v.Chr.). Deze wordt als de eerste beschaving ter wereld gezien. In 3300 v.Chr. werd hier het schrift uitgevonden, en er ontstonden de eerste stadstaten. Sargon van Akkad was rond 2300 v.Chr. de eerste persoon in de geschiedenis die een rijk wist op te bouwen. Hierna volgden de rijken elkaar op.

De Perzische vorst Cyrus de Grote (zesde eeuw v.Chr.) was de eerste die het hele gebied onder een rijk wist te verenigen. Cyrus’ opvolgers probeerden tevergeefs Griekenland te veroveren. Griekenland en de Griekse steden in Ionië hadden in die tijd al een ontwikkelde samenleving, waar de grondslagen werden gelegd voor de wetenschap en filosofie. Ook op het gebied van literatuur, politiek, theater, wiskunde, architectuur en krijgskunst was Griekenland bijzonder creatief. Daarom wordt Griekenland wel de wieg van de Westerse beschaving genoemd. Het bestond uit stadstaten die elkaar voortdurend bevochten. Alleen een grote externe dreiging, zoals die van Perzië in de tijd van Cyrus en Xerxes uitging, kon de onderlinge tegenstellingen tijdelijk naar de achtergrond dringen. De Grieken, in het bijzonder de Atheners, stichtten koloniën in het hele Middellandse Zeegebied, bijvoorbeeld in Alexandrië en in Zuid-Italië en ook Marseille is ontstaan als Griekse kolonie. Bovendien stichtten de Grieken koloniën rondom de Zwarte Zee.

Berichten

Graf van Cleopatra is nooit gevonden
Graf van Cleopatra is nooit gevonden
Artikel

Graf van Cleopatra is nooit gevonden

Het is het droeve lot van de historische Cleopatra dat ze telkens opnieuw moet opboksen tegen haar postume imago van bloedmooie oosterse mannenverslindster. Dit is het resultaat van een tweeduizend jaar oude politieke karaktermoord. In werkelijkheid was ze een intellectueel, en een uitstekend staatsvrouw, van wie het graf nooit is gevonden.

Lees meer
Claudius Galenus: wonderdokter van de keizers
Claudius Galenus: wonderdokter van de keizers
Artikel

Claudius Galenus: wonderdokter van de keizers

Hij lapte gewonde gladiatoren op, genas wanhopige patiënten en maakte indruk aan het keizerlijk hof. Claudius Galenus was de beroemdste arts uit het Romeinse Rijk en bleef eeuwenlang dé geneeskundige autoriteit. In het medische wereldje van Rome maakte een nieuwkomer furore, tot ergernis van zijn concurrenten. Het waren de jaren 160 n.Chr. en Claudius Galenus…

Lees meer
Alexander de Grote blijft omstreden
Alexander de Grote blijft omstreden
Artikel

Alexander de Grote blijft omstreden

In de Noord-Macedonische hoofdstad Skopje zijn plaquettes vernield die uitleggen dat Alexander de Grote deel uitmaakte van de ‛hellenistische geschiedenis’. De vernielingen zijn de zoveelste episode in een slepende ruzie tussen Griekenland en zijn noordelijke buurland over de naam Macedonië en het historische ‛bezit’ van Alexander de Grote (356-323 v.Chr.). De grote veroveraar…

Lees meer
‘In Pompeï vielen de puzzelstukjes in elkaar’
‘In Pompeï vielen de puzzelstukjes in elkaar’
Interview

‘In Pompeï vielen de puzzelstukjes in elkaar’

In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand archeoloog Saskia Stevens. ‘Ook in Pompeï moest…

Lees meer

Philippus II van Macedonië wist de Griekse stadstaten aan zich te onderwerpen en zijn zoon Alexander de Grote startte een veroveringstocht die pas aan de westoever van de Indus, in het huidige Pakistan, tot staan kwam. Deze veroveringen hadden naast veel slachtpartijen ook een ongekende culturele uitwisseling tot gevolg. De periode die hierop volgt wordt het hellenisme genoemd. Na Alexanders dood (323 v. Chr) viel zijn rijk uiteen in elkaar bestrijdende diadochenrijken, rijken die ontstonden onder leiding van zogenaamde diadochen.

In het westen van het Middellandse Zeegebied was Rome als grote mogendheid opgekomen. De Romeinse republiek werd geregeerd door een kleine, machtige elite. Zij had Italië veroverd en in drie oorlogen Carthago verslagen en het Carthaags grondgebied veroverd. In 146 v.Chr. versloegen de Romeinen Macedonië en annexeerden ze Griekenland. In de tweede eeuw voor Christus brak in het Romeinse Rijk een periode van burgeroorlogen aan, die ongeveer honderd jaar zou duren. Aanvankelijk was dit vooral een sociaal conflict. Julius Caesar, die pretendeerde voor de belangen van het volk op te komen, wist het Romeinse Rijk uit te breiden met Gallië en versloeg zijn Romeinse tegenstanders. Hij liet zich tot dictator voor het leven benoemen, maar werd op 15 maart in het jaar 44 v.Chr. door een aantal senatoren vermoord. Dit was een gangbare manier om tegenstanders van de Senaat te elimineren. Een nieuwe burgeroorlog volgde.

Caesars adoptiefzoon Augustus werd de eerste keizer. In 117 bereikte het rijk onder Trajanus zijn grootste omvang. In de derde eeuw begon het rijk onder invallen van de Germanen en interne instabiliteit te verzwakken. Onder Diocletianus werd een administratieve splitsing van het rijk ingevoerd die in later eeuwen tot een feitelijke splitsing zou leiden. Dit proces werd geremd onder Constantijn de Grote, die bovendien het christendom toestond (312). Wel verplaatste hij de hoofdstad naar Byzantium in het oostelijk deel van het rijk. Hiermee verloor de stad Rome zijn aloude status als de glorieuze hoofdstad van het Imperium Romanum. Theodosius maakte rond 380 het christendom tot staatsgodsdienst. Na zijn dood in 395 viel het rijk definitief uiteen in twee delen. Aan het eind van de vierde eeuw zetten de Hunnen de Grote Volksverhuizing in gang waardoor het West-Romeinse Rijk overspoeld werd door Germaanse volkeren. Het viel in 476.

Het Oost-Romeinse rijk, met als hoofdstad Constantinopel, beleefde onder Justinianus een opleving en zou als het Byzantijnse Rijk nog bijna duizend jaar bestaan. Pas in 1453 werd Constantinopel veroverd door de Turken.

Alle berichten over de oudheid

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €3,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.
De kleur van Egypte
De kleur van Egypte
Recensie

De kleur van Egypte

Egypte verbiedt het RMO om opgravingen te doen in Sakkara, omdat het museum met de tentoonstelling ‘Kemet’ mee zou werken aan de onjuiste toe-eigening van de Egyptische cultuur.

Lees meer
Gevecht tussen Romeinen en Galliërs.
Gevecht tussen Romeinen en Galliërs.
Artikel

Postumus: de slimme keizer van Gallië

In de derde eeuw stichtte de Romeinse bevelhebber Postumus een eigen keizerrijk in Gallië. Hij bleek een betere bestuurder dan zijn Romeinse rivalen.

Lees meer
Vondst Toetanchamon
Vondst Toetanchamon
Interview

‘We weten nog lang niet alles over Toetanchamon’

Honderd jaar geleden opende archeoloog Howard Carter de grafkamer van Toetanchamon. Egyptoloog Olaf Kaper legt uit waarom de vondst zo waardevol is.

Lees meer
Slaven in Egypte
Slaven in Egypte
Nieuws

Slaven in Egypte kregen brandmerken

Egyptenaren gaven hun slaven in de Late Periode van de zevende tot en met de vierde eeuw voor Christus brandmerken.

Lees meer
De jacht op de Elgin marbles
De jacht op de Elgin marbles
Recensie

De jacht op de Elgin marbles

Met de komst van sir Mark Jones als interimdirecteur van het British Museum lijkt een compromis over de Elgin marbles dichterbij. De beroemde beelden werden in de negentiende eeuw door de Engelsen verwijderd van het Parthenon in Athene en de Grieken eisen ze al jaren terug.

Lees meer
Cederhout voor de farao
Cederhout voor de farao
Beeldessay

Cederhout voor de farao

De stad Byblos, in het huidige Libanon, werd rijk dankzij de verkoop van cederhout. Dat rook lekker en was geschikt voor de bouw van schepen.

Lees meer
Nieuwe visie op martelaren
Nieuwe visie op martelaren
Nieuws

Nieuwe visie op martelaren

Dat martelaren christenen waren die vermoord werden door heidense Romeinen, is volgens classica Adeline Koppius helemaal niet zo zeker.

Lees meer
Een mozaïek van culturen
Een mozaïek van culturen
Recensie

Een mozaïek van culturen

Aan de hand van Ravenna laat de Britse historicus Judith Herrin zien hoe het West-Romeinse Rijk zich ontwikkelde – en ten onder ging.

Lees meer
Sapfo: een lesbisch icoon
Sapfo: een lesbisch icoon
Artikel

Sapfo: een lesbisch icoon

‘Men zegt dat er negen muzen zijn – wat een domheid! Want kijk, Sapfo van Lesbos is nummer tien,’ schreef Plato. De Griekse dichteres stond op een voetstuk.

Lees meer
Piramides dankzij de Nijl
Piramides dankzij de Nijl
Nieuws

Piramides dankzij de Nijl

Uit nieuw onderzoek blijkt dat rond 2500 v.Chr., toen de piramides werden gebouwd, er een zijtak van de Nijl langs de bouwplaatsen stroomde.

Lees meer
Meer vrouwen in lesboek Latijn
Meer vrouwen in lesboek Latijn
Nieuws

Meer vrouwen in lesboek Latijn

Een populaire Britse lesmethode Latijn gaat op de schop. Na klachten van docenten en leerlingen over een gebrek aan diversiteit in de Cambridge Latin Course schreven lesontwikkelaars een nieuwe editie met meer ruimte voor het perspectief van vrouwen, minderheden en slaven in de Romeinse wereld. Sinds de jaren zeventig gebruiken Britse docenten de Cambridge Latin...

Lees meer
Ongewenst zwanger in de Oudheid
Ongewenst zwanger in de Oudheid
Interview

Ongewenst zwanger in de Oudheid

Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft een eind gemaakt aan het grondwettelijk recht op abortus in de VS. Abortus is altijd een omstreden kwestie. Ook in de Oudheid, al werden zwangerschappen toen veelvuldig afgebroken. Volgens RMO-conservator Ruurd Halbertsma nam de Griekse filosoof Aristoteles een opvallend modern standpunt in: abortus moest mogelijk zijn, maar alleen in de vroege...

Lees meer