Gladiatorengevechten waren razend populair in alle uithoeken van het Romeinse Rijk. Een docudrama van History Channel laat zien welke plek de gladiatoren innamen in de Romeinse samenleving. In veel opzichten was het leven van een gladiator niets om jaloers op te zijn. Maar de Britse historicus Bettany Hughes, die commentaar geeft in de serie, legt uit dat het niet alleen maar ellende was.
Wat maakt de gladiatorenspelen zo interessant?
‘Gladiatorengevechten waren niet alleen maar bruut spektakel. Ze waren een belangrijk onderdeel van de Romeinse cultuur. De gevechten geven ons een goede inkijk in de Romeinse samenleving: van de armste onderdanen voor wie de gevechten toegankelijk entertainment waren, tot de keizer die ze gebruikte om zijn macht te versterken.’
Meer lezen over de Romeinen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Hoe deed de keizer dat?
‘De keizer kon in het Colosseum laten zien dat hij over leven en dood besliste. En door het volk vermaak te bieden, poetste hij zijn imago op. Daarnaast toonden de Romeinse keizers graag door het hele rijk hun liefde voor geweld. Door van krijgsgevangen gladiatoren te maken, konden de Romeinen hun macht om anderen te vernederen laten zien. Het gewelddadige en populaire vermaak was bovendien een cultureel bindmiddel in het diverse rijk. De Romeinen waren zich daar zeer bewust van.’
Hoe zwaar was het leven van een gladiator?
‘Zowel fysiek als mentaal moet het leven van gladiatoren extreem zwaar zijn geweest. Mensen verwachtten spektakel en leed wanneer ze gladiatoren zagen vechten. Toch ging het lang niet altijd om gevechten op leven en dood, ook al moest het er wel zo uit zien. Daar waren gladiatoren te kostbaar voor. Eigenaren moesten hun vechters uit alle windstreken van het Romeinse Rijk halen, en de gladiatoren hadden veel training en voeding nodig om geld op te kunnen leveren in de arena.’
Wat aten gladiatoren zoal?
‘Ze kregen goede voeding. We weten bijvoorbeeld dat er vaak bonenstoofpot op het menu stond. Hun dieet moest vooral rijk zijn aan koolhydraten, zodat ze een vlezig postuur kregen en hun organen goed beschermd werden. Eigenaars hielden hun gladiatoren immers het liefst zo lang mogelijk in leven. Ze werden daarom ook goed verzorgd door een dokter.’
Het was dus niet alleen maar kommer en kwel.
‘Op de barakken van de gladiatorenschool was er naast onderlinge competitie ook sprake van broederschap en vriendschap. Gladiatoren konden bovendien geld en roem verdienen door goed te presteren in de arena. Het volk bewonderde hen als supersterren. Dankzij die populariteit ontbrak het een goede gladiator ook nooit aan vrouwelijk gezelschap en seksueel genot.’
Laat de nieuwe serie een realistischer beeld zien dan bijvoorbeeld de film Gladiator?
‘Het mooie van een populaire film als Gladiator is dat het bij het publiek de interesse voor de geschiedenis opwekt. Natuurlijk is de film minder realistisch dan een docuserie, ook al hebben de makers goed hun best gedaan. Het blijft immers fictie. Maar de psychologische en menselijke aspecten van het bestaan van een gladiator zijn in de film mooi tot leven gebracht. We moeten wel oppassen dat we de gladiatorenspelen niet te veel heroïseren, want het was uiteindelijk een perverse en misselijkmakende gewoonte.‘
In de serie is ook het nodige geweld te zien. Verschillen wij als publiek eigenlijk wel van de Romeinen?
‘Ons brein is kennelijk maar weinig veranderd in de afgelopen tweeduizend jaar. Maar gelukkig zouden gladiatorengevechten tegenwoordig verboden zijn en hebben we andere waarden ontwikkeld dan onze voorouders.’
Wanneer hielden de gladiatorenspelen op te bestaan?
‘Toen het Romeinse Rijk zich bekeerde tot het Christendom verloor de gewelddadige sport aan populariteit. Het paste niet bij de christelijke waarden. Geleidelijk werden de gladiatorengevechten daarom afgeschaft. Zoals leden van de Romeinse elite eerder de verspreiding van gladiatorengevechten gebruikten om hun macht in het rijk te laten gelden, zo deed de christelijke elite dit door de traditie uit te bannen.’
De serie Colosseum is elke maandag om 22.20 te zien op History Channel.