Alle artikelen
Nederlandse verzetsstrijders staken in het laatste oorlogsjaar regelmatig de frontlinie in de Biesbosch tussen het bezette noorden en het bevrijde zuiden over. Tijdens bloedstollende acties brachten ze mensen, hulpgoederen en informatie naar de andere kant.
De Februaristaking, de liquidaties door Hannie Schaft, de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister, de redding van Joodse kinderen uit de Hollandse Schouwburg – als het over het Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog gaat, denken we vaak in eerste instantie aan gebeurtenissen die zich afspeelden in de Randstad. Maar de zogenoemde ‘liniecrossers’ uit de Biesbosch zijn veel minder bekend, hoewel ze na de oorlog met onderscheidingen zijn overladen en door verschillende regeringen en inlichtingendiensten werden geprezen. Tijdens het laatste halfjaar van de Duitse bezetting hebben ze een zeer belangrijke rol gespeeld.
Nadat in de herfst van 1944 het zuiden van Nederland was bevrijd, liep de frontlijn grotendeels langs de grote rivieren. De grens tussen bezet en bevrijd gebied liep ook door de Biesbosch, het onoverzichtelijke, vooral uit kreken, grienden, rietvelden, zandplaten en bossen bestaande en aan getijden onderhevige gebied tussen Amer en Boven-Merwede. Vanuit Werkendam en Sliedrecht voeren verzetsstrijders in totaal 374 keer heen en weer naar bevrijd gebied. Gebruikmakend van de duisternis en de getijdenstromen legden ze in kano’s of bootjes telkens tussen de 13 en 18 kilometer af, pal onder het spiedend oog van de Duitse troepen. Slechts een enkele keer ging het mis en werden ze gepakt.
De liniecrossers vervoerden niet alleen neergestorte geallieerde piloten naar de overkant – en de bij de Slag om Arnhem zwaar gewonde Britse generaal John Hackett –, maar kwamen vooral met inlichtingen over de Duitse troepen en de situatie in bezet Nederland. Deze waren verzameld door de Groep Albrecht, een landelijk spionagenetwerk waarbij op zeker moment zo’n 800 mensen betrokken waren. Hun informatie was niet alleen van groot belang voor de geallieerde strijdkrachten, maar ook voor de Nederlandse regering in ballingschap. Tijdens de Hongerwinter moest die weten welke hulp het meest noodzakelijk was en van welke havens ze gebruik konden maken.
Telkens als ze in bevrijd gebied waren aangekomen, besloten de liniecrossers toch weer terug te keren. Met lege handen gingen ze nooit, en ze namen vooral voedsel en medicijnen mee. Op één nacht zijn zo 6,5 miljoen doses insuline naar bezet gebied gebracht, wat duizenden diabetespatiënten het leven heeft gered.
In Liniecrossers heeft Jelle Simons dit belangrijke, maar sterk onderbelichte hoofdstuk uit de geschiedenis van het Nederlandse verzet op zeer leesbare wijze opgetekend. Hierbij vertelt hij niet alleen de bloedstollende verhalen van de mannen die keer op keer hun leven waagden, maar schildert hij ook het bredere plaatje. Zo gaat hij uitgebreid in op het ontstaan van de Groep Albrecht en de na de invasie in Normandië snel veranderende oorlogssituatie.
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.
Liniecrossers. Frontkoeriers van het verzet
Jelle Simons, 304 p. Omniboek, € 27,50
Bestel in onze webshop.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Liniecrossers – Jelle Simons
Nederlandse verzetsstrijders staken in het laatste oorlogsjaar regelmatig de frontlinie in de Biesbosch tussen het bezette noorden en het bevrijde zuiden over. Tijdens bloedstollende acties brachten ze mensen, hulpgoederen en informatie naar de andere kant. De Februaristaking, de liquidaties door Hannie Schaft, de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister, de redding van Joodse kinderen uit de...
Neergestort – Gerard Groeneveld
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er in Nederland tussen de 5500 en 6000 geallieerde en Duitse vliegtuigen neergestort. Uiteraard waren dat voor de betrokkenen – bemanningsleden en omwonenden – stuk voor stuk dramatische gebeurtenissen. In dit fraai geïllustreerde boek worden vijftien van deze verhalen verteld, waarbij verschillende aspecten van de luchtoorlog aan bod komen, zoals...
Mijn hoofd is een zieke vulkaan – Charles Baudelaire
Charles Baudelaire (1821-1867) was het archetype van de antiburgerlijke, onaangepaste, ongedisciplineerde, decadente, controversiële en compromisloze schrijver, die verlangde naar de roes en flirtte met de duisternis. Zijn later bejubelde Les Fleurs du Mal leverde hem in 1857 een proces op en werd gecensureerd. Zijn brieven vormen de weerslag van een slordig leven, waarin grootse projecten...
Johannes Willebrands – Karim Shelkens
In Nederland is kardinaal Willebrands (1909-2006) zo goed als vergeten, maar gezien de rol die hij op het internationale (kerk)toneel heeft gespeeld is het terecht dat de Belgische kerkhistoricus Karim Schelkens een biografie over hem heeft geschreven. Tijdens de Koude Oorlog had hij intensieve contacten achter het IJzeren Gordijn. Niet alleen met gelovigen, maar ook...
Podium van Europa – Frans Blom
De huidige Stadsschouwburg van Amsterdam opende zijn deuren in 1894, maar al sinds 1638 kende de hoofdstad een theater, gebouwd door Jacob van Campen en gevestigd aan de Keizersgracht. Naast stukken van Vondel, Hooft, Brederode en de thans vergeten maar toen mateloos populaire Jan Vos, die driftig van Shakespeare jatte, werden ook Spaanse, Italiaanse en...
Pater familias – Russell Shorto
Bestsellerauteur Russell Shorto is vooral bekend van boeken over de zeventiende en achttiende eeuw, bijvoorbeeld over Descartes, de ontstaansgeschiedenis van New York en de Amerikaanse revolutie. Maar in Pater familias legt hij het vergrootglas op zijn eigen familie en vooral op zijn grootvader Russ, wiens ouders in 1901 van Sicilië naar de VS waren geëmigreerd....
Alexandrië – Edmund Richardson
Het leven van de negentiende-eeuwse ontdekker van Alexandrië is grotendeels een mysterie. Zelfs zijn naam was een dekmantel. Toch weet biograaf Edmund Richardson veel van zijn avonturen te reconstrueren. De titel Alexandrië. De zoektocht naar een verdwenen stad is natuurlijk een noodgreep. ‘Alexandrië’ was eeuwenlang verdwenen en werd in 1833 teruggevonden door de Engelse archeoloog...
Chef-kok in IG Auschwitz – Dick Verhofstadt
Willy van Paemel had het goed als Vlaamse dwangarbeider in de keuken van IG Auschwitz. Hij maakte er de heerlijkste gerechten. ‘Spijtig dat ge hier niet zijt,’ liet hij zijn verloofde weten. Na de dood van haar moeder in 2008 durfde Annie van Paemel eindelijk de brieven te lezen die jarenlang in een bureaulade van...
De muzikale mens – Michael Spitzer
Zolang er mensen op aarde rondlopen, hebben ze muziek gemaakt. Michael Spitzer betoogt dat muziek een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van individuen en beschavingen. Een ‘wereldgeschiedenis’ van de muziek lijkt een onmogelijke opgave. Om te beginnen vormt ‘de westerse muziek’ al een onafzienbaar terrein, terwijl er elders in de wereld nog tal...
Ongemakkelijk erfgoed – Jos van Beurden
Teruggave van gestolen erfgoed is makkelijker gezegd dan gedaan, maakt Jos van Beurden duidelijk. Want de grens tussen roof, eerlijke koop en schenking is dikwijls vaag. En wie is de rechtmatige eigenaar? Jos van Beurden bouwde ruim dertig jaar ervaring op in wat hij ‘ongemakkelijk erfgoed’ noemt. Zijn interesse beperkte zich in eerste instantie tot...
Politiek via de hostie
Amerikaanse bisschoppen stemden onlangs in met een onderzoek naar de mogelijkheid om de communie te weigeren aan prominente katholieken die voorstander zijn van keuzevrijheid inzake abortus. De maatregel leek vooral gericht tegen president Joe Biden, en deed daarom veel stof opwaaien. Een paar dagen later hebben de bisschoppen verklaard dat zij ‘geen nationale richtlijn om...
Nieuws: Wit-Rusland viert inval in Polen 1939
Tot woede van Polen heeft de dictatuur in Wit-Rusland 17 september tot nationale feestdag uitgeroepen. Op die datum in 1939 viel de Sovjet-Unie Polen binnen en dat is aanleiding voor de regering in Minsk om dan de Dag van Nationale Eenheid te vieren. Door de Sovjet-inval kreeg Wit-Rusland namelijk grondgebied terug dat het eerder, met...
