Alle artikelen
Terroristische aanslagen veroorzaken schokgolven die nog jarenlang, ja, decennialang samenlevingen in beweging brengen. Inmiddels hebben we er al een paar grote herdenkingsmomenten rond ‘9/11’ op zitten. In 2011 werd er uitvoerig bij stilgestaan. En nu in 2021 weer. Waarom houdt één zo’n aanslag ons nog steeds bezig? Het is niet zo dat die de wereldeconomie, of zelfs maar de Amerikaanse economie, ook maar een beetje uit het lood heeft geslagen. Onderzoek wees uit dat na grote aanslagen de beurzen zich meestal binnen een paar dagen hebben hersteld.
Aanslagen doen iets met onze collectieve geestesgesteldheid. Ik weet nog dat Maarten van Rossem in 2001 bij hoog en bij laag volhield ‘dat het geen oorlog was’, en dat we niet zo moesten overdrijven, en dat de financiële crisis veel meer impact had. In 2011 herhaalde hij dat allemaal nog een keer. Hoe graag ik Maarten ook gelijk wil geven, op het moment dat een Amerikaanse president (George W. Bush) beweert dat dit het begin is van een crusade, een war on terror, gebeurt er wel echt iets. Acht biljoen dollar en 800.000 doden verder moeten we concluderen dat er iets is gekanteld.
9/11, de War on Terror, en de vernederende terugtrekking van de westerse troepen uit Afghanistan markeren wel degelijk ‘the end of an era’, zoals president Joe Biden op 31 augustus verklaarde. Het tijdperk van de Amerikaanse unipolaire wereldorde lijkt toch echt te zijn afgelost door een nieuwe chaos. Of juist door een terugval in negentiende-eeuwse geo- en machtspolitiek.
En hoe zijn wijzelf veranderd? Twintig jaar na 9/11 is ons denken over veiligheid voorgoed veranderd: van reactief naar preventief, van defensief naar worstcasescenario-planning. Door de onveiligheid zijn jongeren massaal angstiger en depressiever geworden. Het instrumentarium van het strafrecht en het internationale recht zijn enerzijds enorm uitgebreid, en anderzijds juist uitgehold door al die schendingen van de mensenrechten en dubbele standaarden die met de strijd tegen terrorisme gepaard gingen en gaan. Foreign Affairs stelde deze maand dat het jihadisme ook het rechtse extremisme een enorme boost heeft gegeven.
Wat betekent dat voor de buitenlandse politiek? Ik ben er nog niet goed uit. Zijn we afgestompt geraakt, helemaal murw en cynisch ten aanzien elke vorm van (neo)liberale interventies elders? Of zijn we juist sentimenteler en gevoeliger voor hypes geworden: ‘Red de Yezidi’s, bombardeer Assad/de taliban?’
Misschien moeten we weer meer over de negentiende eeuw gaan lezen. Hoe deden ze dat toen, diplomatie bedrijven met het tsarenrijk en het Ottomaans imperium? En daarnaast natuurlijk gewoon fatsoenlijk blijven, en de Afghanen die voor ons hebben gewerkt en hun gezinnen opvangen.
Het einde van een tijdperk
Terroristische aanslagen veroorzaken schokgolven die nog jarenlang, ja, decennialang samenlevingen in beweging brengen. Inmiddels hebben we er al een paar grote herdenkingsmomenten rond ‘9/11’ op zitten. In 2011 werd er uitvoerig bij stilgestaan. En nu in 2021 weer. Waarom houdt één zo’n aanslag ons nog steeds bezig? Het is niet zo dat die de wereldeconomie,...
‘Ik bevond me in Riga in het interbellum’
In elk nummer vraagt Alies Pegtel een historicus naar zijn of haar historische sensatie. Naar het moment waarop, zoals Johan Huizinga het formuleerde, heden en verleden lijken samen te vallen. Een gevoel dat vaak onverwacht wordt opgewekt door een document, voorwerp, geluid, geur, locatie of inzicht. Deze maand historicus James Kennedy. ‘Mijn hart sloeg nooit...
‘Nederland ontstond per ongeluk’
Vroegmodern historicus Judith Pollmann schreef samen met collega’s Marnix Beyen en Henk te Velde een handzame geschiedenis van Nederland en België. In De Lage Landen is te lezen hoe in de rivierendelta twee staten ontstonden met verschillende politieke culturen en identiteiten. ‘Willem van Oranje vertelde dat alle inwoners van de Nederlanden van elkaar hielden en...
De verwoestende gevolgen van een vulkaanuitbarsting
In het zuidwesten van IJsland is een vulkaan uitgebarsten. In de achttiende eeuw zette de eruptie van de IJslandse vulkaan Lakagígar het leven in Europa op zijn kop.
‘Mensen waren oprecht doodsbang voor heksen’
In Roermond komt een Nationaal Heksenmonument te staan. Waarom staan ‘heksen’ na 300 jaar weer zo in de belangstelling?
Turfvaart hielp Holland vooruit
Holland dankte zijn economisch succes in de ‘gouden’ zeventiende eeuw mede aan het eigen tekort aan turf. Dat laat archeoloog Wouter Waldus zien in zijn proefschrift De Zuiderzee als transportlandschap, waarop hij onlangs promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Iets na 1600 verging een vrachtschip op de Zuiderzee, in een deel dat inmiddels droog ligt en...
Duitsland – Helmut Walser Smith
Na 1945 vroegen velen zich af hoe Duitsland als hoog ontwikkelde cultuurnatie had kunnen verworden tot een destructief rijk. Toch kwam de agressie niet uit de lucht vallen. Het vroege negentiende-eeuwse Duitse nationalisme had al gewelddadige trekken, zo blijkt uit de studie van Helmut Smith. ‘De Duitsers hebben te veel respect voor andere landen en...
Van muur tot muur – Jonathan Holslag
Op het eerste gezicht lijken de afgelopen decennia gouden jaren. Maar waren ze dat wel? Ging het niet eigenlijk bergafwaarts met de wereld? Jonathan Holslag inventariseert wat er misging en doet aanbevelingen voor de toekomst. Het zag er zo goed uit in 1989 met de val van de Muur. De wereld leek beter te worden....
Het monsterschip – Luc Panhuysen
Maarten Harpertszoon Tromp behaalde in 1639 een overwinning tijdens de Slag bij Duins. Die was te danken aan zijn briljante strategie. Luc Panhuysen schetst het portret van een zeeheld die het tij wist te keren. Voor een natie die prat gaat op haar zeehelden is het opmerkelijk dat de marine in de Republiek der Verenigde...
Papiertekort plaagde ook eerste uitgevers
Uitgevers hebben momenteel last van papiertekort. Dat roept herinneringen op aan hun vroegste collega’s, die rond het einde van de Middeleeuwen steevast te weinig papier hadden. Een tekort aan papier bedreigt de boekensector, waarschuwden verschillende media in augustus. Door de corona-epidemie worden er zoveel spullen bezorgd dat het kartongebruik enorm is gestegen en er minder...
Collaboratiedossiers openbaar
De justitiedossiers van 300.000 verdachte collaborateurs uit de bezettingstijd worden in de komende zes jaar gedigitaliseerd en ontsloten voor het publiek. Dat staat in een voorstel van het Nationaal Archief, Netwerk Oorlogsbronnen, NIOD en Huygens ING. Mogelijk kan iedereen de dossiers straks bekijken via internet. Na de Tweede Wereldoorlog hebben politie en justitie dossiers aangelegd...
Dood werd Battisti toch nog Italiaan
Ik had de opvallende foto twee of drie keer eerder gezien, maar nooit was het tot me doorgedrongen waar hij was genomen. Het gaat om een groep kerels die olijk lachend rond een dode man aan een strop poseert. De kleding, de haardracht, de grove korrel van het fotopapier – het lijkt in alles een...
