De geschiedenis van de kus

Sinds mensengeheugenis is de kus een van de intiemste vormen van contact. Maar waar komt dit gedrag vandaan? En wat betekent het?

De eerste kussen kunnen zijn ontstaan om biologische redenen. Ze speelden een rol bij het voeden van kinderen en waren een manier om de gezondheid van een partner te testen. Maar kussen hebben waarschijnlijk ook een culturele oorsprong. In dat geval zijn er drie soorten: de romantische, de familiaire en de symbolische kus.

Meer beeldessays in uw inbox? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Uw aanmelding is helaas niet gelukt. Probeer het later nog eens.

In vroege Mesopotamische en Egyptische liefdespoëzie is al sprake van het ‘drinken van de lippen’ en het verstrengelen van de tongen. Ook het oude Indië kent veel erotische teksten waarin wordt gekust. Met als hoogtepunt de Kamasutra, het leerboek over de liefde uit de tweede eeuw, waarin meer dan dertig verschillende soorten kussen staan. De romantische of erotische kus wordt vaak gezien als voorspel voor seks.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Kussend stel op een Babylonisch kleitablet, circa 1800 v.Chr.

De koningin van Sheba kust het kruis. Detail van het fresco De legende van het Ware Kruis door Piero della Francesca, vijftiende eeuw — De koningin van Sheba kust het kruis. Detail van het fresco *De legende van het Ware Kruis* door Piero della Francesca, vijftiende eeuw. Bron: Bridgeman Images.

Heksenkus

In de vroegmoderne periode van heksenvervolgingen bestond het idee dat heksen regelmatig contact hadden met de duivel. Tijdens deze ontmoetingen gaven heksen de duivel de ‘schaamtevolle kus’, zo ging het gerucht. De heksen kusten dan het achterwerk van de duivel of een demon als eerbetoon.

Een heks geeft de duivel een osculum infame. Illustratie uit het Compendium maleficarum door Francesco Maria Guazzo, 1608. — Een heks geeft de duivel een *osculum infame*. Illustratie uit het *Compendium maleficarum* door Francesco Maria Guazzo, 1608. Bron: Bridgeman Images.

In het Oude Testament wordt eveneens heel wat afgekust, ook tussen niet-geliefden. Zo bedriegt Jacob zijn blinde vader Isaak die hem zegent met een kus in de veronderstelling dat hij zijn oudste zoon Ezau voor zich heeft. De bekendste kus uit de Bijbel is ongetwijfeld de Judaskus, waarmee Jezus wordt verraden. De eerste christenen groetten elkaar met een kus. Deze vredeskus komt veel voor in de Bijbel, zo begroet Jezus zijn discipelen met een kus.

Jezus wordt verraden door Judas. Zeventiende-eeuws schilderij door een leerling van Caravaggio. Bron: Bridgeman Images.

Socialistische broederskus

Staatshoofden van communistische staten groetten elkaar tijdens de Koude Oorlog vaak met een kus. Gewoonlijk betrof het meerdere kussen op de wangen, in sommige gevallen werd het een kus op de mond. De beroemdste is de kus tussen Leonid Brezjnev en Erich Honecker, die in 1979 werd gefotografeerd. Russisch schilder Dmitri Vrubel maakte van de kus een kunstwerk op de Berlijnse muur in 1990, getiteld Mijn God, help mij om deze dodelijke liefde te overleven.

Het kunstwerk op de Berlijnse Muur. Bron: Alamy.

De vorm van een familiaire kus kon iemands status aangeven. Romeinse keizers lieten zich kussen, vanaf hun voeten tot hun wangen. De hoogte van de kus hing af van de status van de kussende. En Romeinse vrouwen kusten hun echtgenoten om te controleren of ze gedronken hadden.

Een van de beroemdste kussen in de kunsten. Door Gustav Klimt, circa 1907-1908.

Een zoenend stel op de achtergrond van het schilderij De boerendans. Door Pieter Bruegel de Oude, circa 1567. — Een zoenend stel op de achtergrond van het schilderij *De boerendans*. Door Pieter Bruegel de Oude, circa 1567.

De romantische kus is in de westerse cultuur een vrij recent fenomeen. Het kuise christendom ontmoedigde duizend jaar lang publiek vertoon van intimiteit. De symbolische of familiaire kus was lange tijd belangrijker, want daarmee toonde je eerbied.

Deze kus in het Britse toneelstuk Hot Summer Night was mogelijk de eerste interraciale kus op het podium en later op televisie, 1958. — Deze kus in het Britse toneelstuk *Hot Summer Night* was mogelijk de eerste interraciale kus op het podium en later op televisie, 1958. Bron: Getty Images.

Overwinningskus

Op 14 augustus 1945 grijpt een dronken Amerikaanse matroos op Times Square een willekeurige dame vast en plant zijn lippen op de hare. De foto die Alfred Eisenstaedt van dit moment maakte werd een symbool voor de Amerikaanse overwinning in de Tweede Wereldoorlog. Tegenwoordig kijken mensen anders naar de foto en zien een moment van ongewenste intimiteit.