Verhalen over Jezus die de Bijbel niet haalden

Vanaf de eerste eeuw na Christus deden vele alternatieve evangeliën en andere geloofsgeschriften de ronde. Catherine Nixey beschrijft ze smeuïg, maar komt niet met nieuwe inzichten. 

Tot in 1517, toen met het optreden van Maarten Luther de dijk brak en de Reformatie over grote delen van christelijk Europa spoelde, had de katholieke kerk de eenheid vrij goed weten te bewaren. Deels kwam dit doordat andere Bijbelinterpretaties en afwijkende leerstellingen fel werden bestreden en ‘ketters’ rücksichtslos vervolgd werden. Op zich was dat niet zo vreemd, want in de eerste eeuwen na de dood van Christus had het een tijd geduurd voordat er één, algemeen erkende kerk ontstond en concurrerende christelijke sektes verslagen waren. 

Over al deze andere bewegingen, met hun soms bizarre ideeën en gebruiken, gaat Ketterij van de Britse classicus en journalist Catherine Nixey. Uitgebreid gaat ze in op de vele alternatieve evangeliën en andere geloofsgeschriften die vanaf de eerste eeuw na Christus de ronde deden, en waarin de zogenoemde Zoon van God allerlei avonturen beleefde en eigenschappen had die niet in de canonieke Bijbel terecht zijn gekomen.  

Zo citeert Nixey uit het zogenoemde Proto-evangelie van Jacobus, dat uit de tweede eeuw stamt, maar geschreven zou zijn door een broer van Jezus. Dat boek handelt vooral over Maria en maakt veel werk van haar maagdelijkheid, die zelfs na de geboorte van Jezus intact zou zijn gebleven. Wanneer de vroedvrouw dit aan een andere vrouw vertelt gelooft die dat niet en wil ze dat proefondervindelijk vaststellen. Maar nadat ze haar hand in de vagina van Maria heeft gestoken, vliegt die hand in brand. Ook beschrijft Nixey een sekte die geloofde dat Christus in de vorm van een slang op aarde was gekomen en tijdens de mis zo’n dier over het altaar liet kruipen. 

Het boek staat vol verhalen die door de kerk nooit zijn geaccepteerd, maar die via omwegen soms doorwerkten. Nixey schrijft dit allemaal leesbaar en met gevoel voor maffe details op. Het probleem is echter dat ze doet alsof dit alles onbekend is, terwijl er al vanaf eind negentiende eeuw onderzoek is gedaan naar deze geschriften, sektes en heterodoxe vormen van christendom. Alleen iemand die nog nooit iets over de eerste eeuwen van het christendom heeft gelezen wordt hierdoor verrast. Ook suggereert ze dat het toeval was dat de vier canonieke evangeliën door de kerk werden geaccepteerd. Deze teksten waren weliswaar geruime tijd na de dood van Jezus geschreven, maar nog altijd veel eerder dan al die concurrerende boeken en bovendien werden ze veel meer gelezen.