Met een betraand gezicht betrad Joe Biden het podium van de Democratische conventie in Chicago, waar Kamala Harris haar benoeming tot presidentskandidaat officieel zal maken. Vroeger waren conventies een publieksspektakel waar verrassingen mogelijk waren. Maar inmiddels zijn ze saai en voorspelbaar.
Van oudsher presenteren Amerikaanse politieke partijen zichzelf en hun presidentskandidaat op conventies. Maar het belang van deze extravagante bijeenkomsten is sterk afgenomen. De kandidaat wordt niet meer bepaald in spreekwoordelijke ‘rokerige achterkamertjes’. In plaats daarvan hebben de kiezers in voorverkiezingen hun stem al laten horen.
Meer historische context bij de Amerikaanse verkiezingen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Een conventie blijft echter een zeldzaam moment waarop een partij zich kan presenteren – hopelijk eensgezind – zodat de formeel gekozen presidentskandidaat versterkt de laatste campagnemaanden ingaat. De belangrijkste bezoekers zijn degenen die mogen stemmen: de gedelegeerden die elke staat heeft afgevaardigd. Een deel van hen is gekozen in voorverkiezingen, een ander deel is qualitate qua aanwezig zoals gouverneurs, senatoren en partijbonzen.
De presidentspartij wil als laatst
De conventies vinden plaats in juli of augustus van het verkiezingsjaar. De partij die de vorige verkiezingen won mag de volgorde bepalen. In de praktijk houdt die presidentspartij haar conventie altijd als laatst. De reden is evident: als je weet wat de andere partij op zijn conventie heeft gedaan, kun je daarop reageren en inspelen. Bovendien is het de laatste indruk die de kiezer krijgt voordat de landelijke campagne losbarst.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
De geschiedenis leert dat een conventie ook tegen je kan werken. Zo liep de Democratische conventie in Chicago in 1968 uit op een kloppartij tussen demonstranten en de politie, ten voordele van law and order-Republikein Richard Nixon.
In 1968 liep de Democratische Conventie uit op een vechtpartij
Dit jaar trapten de Republikeinen af op 15 juli, en mochten de Democraten op 19 augustus beginnen. De keuze voor de stad waar de conventie wordt gehouden, is meestal symbolisch. De Republikeinen kozen voor Milwaukee in Wisconsin, een swing state die ze moeten winnen. De Democraten kozen voor Chicago. Die stad in Illinois is een Democratisch bolwerk, maar met de herinnering aan 1968 ook een potentieel probleem. De Democraten vrezen dat critici van Bidens Israëlbeleid massaal komen demonstreren.
Meestal is er voordat de conventie begint al duidelijkheid over de nominatie. Toch bleef het in het verleden soms spannend tot op de bijeenkomst, zoals in 1976, toen de Republikeinse race tussen Gerald Ford en Ronald Reagan ging. In mindere mate gold dat ook voor de Democratische conventie in 2008, waar gedelegeerden de keuze hadden tussen Barack Obama en Hillary Clinton.
Als niemand een meerderheid behaalt, kan de partij tijdens de conventie een eenheidskandidaat nomineren. Dat kan zelfs iemand zijn die helemaal niet heeft meegedaan aan de voorverkiezingen, een zogenoemde dark horse. Dat gebeurde voor het laatst in 1940, toen Wendell Willkie met de Republikeinse nominatie aan de haal ging, omdat hij de enige was die zich in dat oorlogsjaar als internationalist profileerde.
Podium voor veelbelovende nieuwkomers
De conventie heeft ruwweg drie doelen: het programma opstellen, de presidentskandidaat presenteren en de partij in het zonnetje zetten. Vroeger werd er op de conventie nog gesteggeld over het vicepresidentschap, maar tegenwoordig heeft de genomineerde zijn keuze al opgelegd.
Op de eerste dag van de conventie gaat het over het programma dat de partij wil presenteren in de verkiezingen en de waarden en normen die ze wil uitstralen. Dit is het zogenoemde platform, zo genoemd omdat de kandidaat ‘erop moet kunnen staan’.
Tijdens de conventie houdt een groot aantal bekende en minder bekende partijgangers een toespraak (in het Amerikaanse systeem is het moeilijk om van ‘leden’ te spreken). Vaak krijgen veelbelovende nieuwkomers er een landelijk podium. Zo flopte toenmalig gouverneur Bill Clinton in 1988 met een ellenlang verhaal dat vooral applaus opleverde toen hij aankondigde ‘te gaan afsluiten’. In 2004 kreeg een onbekende staatspoliticus uit Illinois de kans, ene Barack Obama.
Bill Clinton flopte met een veel te lange speech
In 2016 was de Republikeinse conventie interessant omdat de meeste partijbonzen weinig moesten hebben van Donald Trump. Ze dachten dat hij niet van Hillary Clinton kon winnen. Van zijn voormalige tegenstanders mochten alleen de senatoren Marco Rubio uit Florida en Ted Cruz uit Texas hun opwachting maken, omdat ze twee cruciale staten vertegenwoordigden. Het leverde een pikant moment op toen Ted Cruz, die Trump tijdens de campagne bijzonder kritisch had benaderd, opriep om ‘met je geweten te stemmen’ – de mogelijkheid openlatend om tijdens de conventie niet op Trump te stemmen. Van geweten heeft Cruz sindsdien geen last meer.
De Republikeinse conventie van 2016 had een slimme thematische aanpak, gebaseerd op de uitzonderlijk sterke slogan die Trump in de markt had gezet. Dag één was ‘Make America Safe Again’, dag twee ‘Make America Work Again’, dag drie ‘Make America First Again’ en dag vier ‘Make America One Again’. In afwijking van dat laatste thema schilderde Trump Amerika tijdens die bijeenkomst in de zwartste kleuren. Hij en zijn acolieten jutten de zaal op om ‘lock her up’ te scanderen over Hillary Clinton.
Voorspelbaar en bloedeloos
In 2020 vonden de conventies plaats tijdens de coronacrisis. De Democraten hielden de bijeenkomst grotendeels online, en dat kwam Biden goed uit. Hij voerde al maanden campagne vanuit de kelder van zijn huis in Delaware, zodat hij het onderwerp ‘leeftijd’ uit de schijnwerpers kon houden. President Trump wilde echter een volledig opgetuigde Republikeinse conventie, ondanks allerlei coronarestricties. Maar de stad Charlotte in North Carolina, waar de conventie gehouden zou worden, weigerde dat. Uiteindelijk hielden daarom ook de Republikeinen hun bijeenkomst online, zij het dat Trump in een typerende schending van politieke normen overheidsgebouwen gebruikte als locatie, inclusief het Witte Huis.
Ooit waren conventies publieksspektakel. De drie grote Amerikaanse omroepen waren live aanwezig, net als allerlei hotemetoten en bekende gezichten. Er werd onderhandeld en gedemonstreerd. Maar dat is al lang niet meer zo. Het blijft een mooie show, maar is vaak ook saai, voorspelbaar en bloedeloos. Onvoorziene omstandigheden daargelaten, valt er ook dit jaar weinig spektakel te verwachten. Al zullen de Democraten hopen dat Chicago hen geen nieuwe blamage oplevert.
Openingsafbeelding: Tijdens de Democratische Conventie van 1876 worden Samuel J. Tilden en Thomas A. Hendricks genomineerd. Bron: Cornell University Library.
