Home Dossiers Populisme Georges Boulanger was een populistische allemansvriend 

Georges Boulanger was een populistische allemansvriend 

  • Gepubliceerd op: 31 januari 2025
  • Laatste update 31 jan 2025
  • Auteur:
    Eric Palmen
  • 2 minuten leestijd
Georges Boulanger
Populisme: Benito Mussolini houdt een toespraak
Dossier Populisme Bekijk dossier

Generaal Georges Boulanger wist de onvrede in de Franse samenleving maximaal uit te buiten. Historicus John-Alexander Janssen toont hoe deze populist massa’s kiezers trok door zijn intenties expres vaag te houden. 

‘Generaal Revanche’, ‘Generaal Schoonmaak’ – Georges Boulanger had niet te klagen over de superlatieven die hij door zijn aanhangers kreeg opgeplakt. Toch is deze held van de Frans-Duitse oorlog vrijwel vergeten, zeker buiten Frankrijk. Boulanger was een populist avant la lettre, die tijdens de Derde Republiek (1870-1940) het politieke stelsel van binnenuit op zijn kop zette. Hij roept een aha-erlebnis op met huidige populisten als Donald Trump, Geert Wilders en Viktor Orbán.  

Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Die Derde Republiek kwam onder een kwaad gesternte tot stand. Toen Napoleon III door de Pruissen meedogenloos verslagen werd in de Slag bij Sedan op 2 september 1870, zag Léon Gambetta zijn kans schoon en riep de republiek uit. Wat Winston Churchill beweerde over democratie in het algemeen – de slechtste staatsvorm die er is, op alle andere staatsvormen na – was ook het sentiment in Frankrijk ten aanzien van de indirecte volksvertegenwoordiging. ‘Het regime dat ons het minst verdeelt.’ Van harte ging het niet.    

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Onvrede was dan ook de belangrijkste brandstof voor het boulangisme. De generaal wist verschillende politieke stromingen in Frankrijk achter zich te krijgen: bonapartisten, monarchisten en conservatieven in het algemeen steunden hem. Zelfs de radicalen, strijdend voor gelijkwaardige sociale kansen, zagen brood in Boulanger. Hij deed dat door over zijn beleidsmatige voornemens met het vaderland zo vaag mogelijk te blijven. De republikeinen daargelaten, was hij een allemansvriend – de rest was een kwestie van persoonsverheerlijking. Borden, potten en schoenlepels met zijn beeltenis vonden gretig aftrek onder zijn volgelingen. Wie heeft er een partijprogramma nodig, als merchandising zoveel troost brengt in donkere dagen? 

Vanzelfsprekend werd zijn bijkans heilige status door zijn opponenten gevreesd. Geruchten deden de ronde dat hij via een staatsgreep uit was op dictatoriale macht. Gerechtelijke vervolging dreigde, waarbij Boulanger zou worden aangeklaagd voor misdaden tegen de staatsveiligheid. Toen de grond hem te heet werd onder de voeten, vluchtte hij met zijn maîtresse naar het buitenland. De dappere generaal, die de heroïsche dood op het slagveld niet schuwde, bleek slappe knieën te hebben. Die houding werd hem niet in dank afgenomen. Zijn beweging verloor het momentum, de Derde Republiek bleef in het zadel. Op 29 april 1891 joeg hij zich bij het graf van zijn geliefde, die twee maanden eerder overleden was, een kogel door zijn hoofd. John-Alexander Janssen schreef een buitengewoon vermakelijke monografie over Georges Boulanger en weet daarin de mechanismen van het populisme helder voor het voetlicht te brengen. 

Boulanger! Het spectaculaire leven van de generaal die Frankrijk betoverde
John-Alexander Janssen
280 p. De Arbeiderspers, € 24,99 

Boulanger door John-Alexander Janssen

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 2 - 2025