Huey Long: kampioen van de gewone man

Huey Long was tussen 1928 en 1932 gouverneur van en vanaf 1931 senator voor Louisiana. Niemand kon hem negeren, zeker president Franklin Roosevelt niet, die deze populist uit de moerassen zag als een mogelijk obstakel voor zijn herverkiezing in 1936. Sterker: Roosevelt, die ongerust was over de ontwikkelingen in Europa, vond Long gevaarlijk in meer dan electoraal opzicht. ‘Er zijn twee gevaarlijke mannen in Amerika,’ zei Roosevelt in 1935. ‘De ene is [generaal] Douglas MacArthur, de andere is Huey Long.’

Zover ging The New York Times niet, maar de krant stelde wel vast dat Long in de stijve, saaie Senaat volle tribunes trok. Die liepen leeg zodra hij weg was, wat het voordeel had dat er daadwerkelijk iets tot stand kwam. Als Huey er was hield hij regelmatig wetsvoorstellen tegen met een filibuster. Hij kon uren spreken, passages voorlezend uit de Bijbel, vertellend over zijn staat, en recepten leverend voor roquefortdressing en potlicker, een zuidelijke lekkernij.

In deze jaren van enorme economische problemen wilde Long met zijn capriolen aandacht trekken voor zijn politieke agenda. Zijn thema was eenvoudig: alle problemen in Amerika waren te wijten aan de absurd ongelijke verdeling van de welvaart. Anders dan populisten in andere zuidelijke staten maakte Long ras, religie of cultuur niet tot zijn hoofdonderwerp, maar het bewustzijn dat de verschillen onredelijk groot waren. Volgens sommigen joeg het een klassenstrijd aan, volgens anderen kwam hij met een scherpe analyse van de werkelijkheid.

‘Ik ben voor de arme burger – alle arme burgers, zwart en blank,’ zei Long. ‘Ze moeten allemaal een kans krijgen. Ze moeten een huis hebben, een baan, en behoorlijk onderwijs voor hun kinderen. Every man a king, dat is mijn slogan.’ Later voegde hij daaraan toe: ‘And no one wears a crown.’ ‘Twee procent van de bevolking bezit 65 procent van de Amerikaanse rijkdom,’ brieste Long. De rijken ‘laten niets over voor de gewone Amerikaan’. Het is, bijna honderd jaar later, een verrassend actuele boodschap. ‘Niemand moet te rijk zijn, niemand moet te arm zijn,’ meende Long.

Hoewel Long oorspronkelijk Roosevelt steunde, vond hij dat de president lang niet ver genoeg ging. Waarom de grote banken redden en de kleine plattelandsbanken kopje-onder laten gaan? Waarom geen hogere belastingen op hoge inkomens en grote vermogens om de voorzieningen in het land te verbeteren?

Huey Long wist hoe armoede eruitzag. Hij werd geboren op 30 augustus 1893 in Winn Parish (in Louisiana heten county’ss parishes), in het arme noordelijke deel van Louisiana. Een weinig vruchtbare protestantse regio vol keuterboertjes, die zo’n hekel hadden aan de plantagehouders en rijke zakenlui in New Orleans dat ze in de Burgeroorlog, een rich man’s war, de kant van het Noorden hadden gekozen. Het vertelt iets over de opstandigheid van de regio en het denken waarin Long gepokt en gemazeld was.

Als zevende van negen kinderen moest Long van school toen zijn vader overleed. Op zijn zestiende vond hij emplooi als deur-tot-deurverkoper van cottolene, een vervanger van dierlijk vet. Hij was er goed in. ‘I can sell anybody anything,’ riep Long. Bij zijn mythologie hoort het ongetwijfeld apocriefe verhaal dat hij eens een tweedehands doodskist verkocht. Op een taartenbakwedstrijd om zijn product te promoten, ontmoette hij Rose McConnell. Ze won de wedstrijd en in 1913 trouwde hij met haar.

Gedwongen tot een serieuzer bestaan, volgde Long acht maanden van een drie jaar durende rechtenopleiding aan Tulane University. Toen was het geld op, maar als 21-jarige kreeg hij toegang tot de advocatuur. Hij praktiseerde in het noorden van de staat, een reputatie opbouwend als verdediger van underdogs. Hij kreeg vrijspraak voor een staatssenator die aangeklaagd was vanwege zijn tegenstand tegen de Grote Oorlog. In zeven minuten was de jury er klaar mee.

Intussen had Long zich gekandideerd voor de Railroad Commission, de enige instelling in Louisiana die geen leeftijdsgrens kende. Met zijn gedreven campagne voor een onopvallend ambt bereikte hij kiezers die nog nooit iemand hadden zien langskomen. Long blies de slapende commissie nieuw leven in en zorgde voor lagere prijzen voor elektriciteit, voor tram en trein, en klaagde de telefoonmaatschappij aan voor te hoge rekeningen en liet ze die nog terugbetalen ook.

Huey Long had haast. Op 30 augustus 1923, de dag dat hij dertig werd, de minimumleeftijd, stelde hij zich kandidaat voor het gouverneurschap. Hij voerde eindeloos en energiek campagne en viel de zittende gouverneur aan als loopjongen van de oligarchie die de staat runde. Long kreeg de aandacht die hij wilde, maar in een campagne die werd beslist door de tegenstelling tussen het protestantse noorden en katholieke zuiden van Louisiana eindigde hij als derde.

Het was een nuttige les, goed voor een van die mooie anekdotes over Long. In toespraken vertelde hij in het zuiden van de staat dat hij als jongen elke zondag om zes uur opstond, het oude paard inspande en zijn katholieke grootouders naar de mis bracht. ‘Na de mis bracht ik ze naar huis,’ vertelde Long, ‘en om tien uur spande ik het paard opnieuw in en bracht mijn protestantse grootouders naar de kerk.’ Toehoorders juichten. Waarom heb je ons nooit verteld dat je katholieke grootouders had, vroeg een partijgenoot hem later. ‘Doe niet zo idioot,’ zei Long. ‘We hadden niet eens een paard.’

Zonder dralen begon Long met de campagne voor 1928 door een paar katholieke politici te steunen en een financier in New Orleans aan zijn zijde te krijgen. Dat jaar versloeg hij de kandidaat van de elite.

Niemand dacht dat hij op zou kunnen tegen het verzet van de Old Regulars, maar hij gaf ze het nakijken. Long zorgde ervoor dat hij de leiders van beide huizen van het Congres van Louisiana aan zijn kant had. Hij regelde gratis schoolboeken, avondonderwijs voor ongeletterde volwassenen, zwart en blank. Hij zorgde voor lagere scholen op loopafstand en sluisde extra geld naar de University of Louisiana. Ook liet hij de modderwegen in Louisiana plaveien, zij het niet meer dan vijf of tien kilometer per parish. ‘Als de mensen weten hoe plezierig het is over verharde wegen te rijden,’ zei Long, ‘dan zullen ze zeker het programma steunen om ze te verbinden.’ Tegen 1932 had Louisiana 8000 kilometer aan nieuwe wegen, vier jaar later was dat 15.000 kilometer. Bruggen vervingen de vele pontjes in deze natte staat.

Om de tekorten te dekken gaf hij nieuwe staatsobligaties uit en verhoogde belastingen, vooral voor bedrijven. Allemaal populair, maar toen hij een belasting wilde invoeren die Standard Oil veel kostte, stak de wetgevende vergadering van de staat daar een stokje voor. De gevestigde belangen zagen hun kans en begonnen een impeachmentprocedure. De Senaat kwam twee stemmen tekort om hem te veroordelen. Volgens critici waren ze gekocht door Long. ‘Er was een tijd dat ik probeerde zaken voor elkaar te krijgen door please te zeggen,’ zei Long na de crisis. ‘Dat heeft niet gewerkt en nu ga ik dynamiet gebruiken. Ik zal ze uit mijn weg blazen.’

Hij zette de commissies die in Louisiana veel publieke zaken regelden vol met zijn eigen mensen. Nadat hij een rechter had laten omkopen merkte hij op: ‘Het lijkt wel diefstal, zo goedkoop als we die man hebben kunnen kopen.’ Hij kon doen wat hij wilde, of beter gezegd: het staatscongres, waar zijn aanhangers een meerderheid hadden, soms via chantage of corruptie tot stand gekomen, deed wat hij wenste. Wetten werden erdoor gejast zonder dat de wetgevers ze gelezen hadden; één keer nam de Senaat in twee uur tijd 44 wetten aan. Toen hij geen geld kreeg voor de lekkende gouverneurswoning, liet hij die door gevangenen afbreken. De nieuw ambtswoning leek op het Witte Huis. Hij liet een nieuw State Capitol bouwen, heel ongebruikelijk voor Amerika met een toren. ‘Een symbool van de nieuwe orde,’ verklaarde Long.

Tegen zijn vrouw had hij al in 1913 gezegd dat hij president wilde worden. Het was tijd om naar Washington te kijken. Wetend dat hij zichzelf in 1932 niet als gouverneur kon opvolgen, stelde Long zich kandidaat voor een Senaatszetel in Washington. Naar een populair typetje op de radio ging hij zich de ‘Kingfish’ noemen. Nadat hij was gekozen, liet hij de Senaatszetel open totdat hij de ondergouverneur die hem vijandig gezind was had geloosd en vervangen door een plooibaar type. Voor zijn opvolging in 1932 charterde hij een jeugdvriend.

In Washington hield Long een persconferentie, gekleed in een roze pyjama, een sigaar in de mond. ‘Hoe wilt u nu genoemd worden, gouverneur of senator?’ vroeg een van de journalisten. ‘Ze noemen me de Kingfish,’ zei Long, een wolk de kamer in blazend.

Hij oreerde over de mogelijke kandidaten voor de presidentsverkiezingen van 1932: Roosevelt gaf hij weinig kans, maar die beviel hem wel. Op de Democratische conventie verplichtte hij Roosevelt aan zich door hem in de vierde ronde aan de beslissende stemmen voor de nominatie te helpen.

Aanvankelijk steunde Long Roosevelt en de New Deal. Maar hij was al snel teleurgesteld: Roosevelt ging de samenleving niet op zijn kop zetten. In zijn autobiografie Every Man a King (1933) legde Long zijn visie nog eens uit. Toen Roosevelt weigerde een maximum in te stellen voor persoonlijke inkomens brak hij met de president en in februari 1934 lanceerde Long zijn ‘Share our Wealth Society’. Elk gezin in Amerika zou eenmalig een uitkering van 5000 dollar krijgen, zodat iedereen een huis, een auto en een radio kon kopen. Vermogens boven het miljoen zouden belast worden om dit te financieren. De werkweek zou verkort worden tot dertig uur. De financiering van het plan was zo lek als een mandje, maar Long voerde met enthousiasme oorlog tegen de rijken.

Met hulp van een predikant uit Louisiana die voor hem door het Zuiden reisde, zette Long ‘Share our Wealth Society Clubs’ op. Tegen 1935 waren er 27.000 clubs, met in totaal ruim 4,5 miljoen leden.

In die tijd, waarin Roosevelt moeite had zijn beloftes waar te maken, leek een grote ommekeer in de Amerikaanse politiek niet onmogelijk. De Republikeinse oppositie was zwak en gedemoraliseerd. Er werd gesproken over een nieuwe nationale partij van progressieven; Longs clubs zouden een mooie basis vormen. Longs populariteit was zeker een van de redenen voor president Roosevelt om voorjaar 1935 zijn turn to the left, de tweede New Deal, af te kondigen.

In augustus 1935 kondigde Huey Long aan dat hij het jaar daarop wilde meedoen aan de presidentsverkiezingen. Hij had al een boek klaarliggen, getiteld My First Days in the White House. Niemand dacht dat Long kon winnen – hijzelf ook niet –, maar hij kon Roosevelt hinderen, waardoor een Republikein er met de winst vandoor zou gaan. Vervolgens zou Long in 1940 naar het Witte Huis kunnen marcheren. Dat was het plan. Tot Long tijdens een zitting van het staatscongres in Louisiana op 8 september 1935 in de gangen van het State Capitol werd neergeschoten door de jonge arts Carl Weiss, die Long had willen spreken over een omgekochte rechter die zijn dochter benadeelde. Long werd geraakt in de buik. Zijn lijfwachten doorzeefden de dader en het blijft waarschijnlijk dat de senator ook werd getroffen door een ricocherende kogel. Dertig uur na de schietpartij en na een mislukte operatie overleed de Kingfish, 42 jaar oud.

Zijn begrafenis liep uit op een enorme demonstratie van honderdduizenden arme bewoners van Louisiana. Natuurlijk circuleerden er geruchten over mogelijke samenzweringen achter de moord, maar ondanks vele pogingen dat aan te tonen, is er nooit bewijs voor gevonden. Longs boek werd postuum gepubliceerd.

Zoals dat gaat met charismatische politici met een populistische inslag bleek Longs macht persoonsgebonden. Binnen een paar weken viel de Long-machine uiteen in bitter verdeelde fracties. Van de Share Our Wealth-beweging bleef niets over. Longs politiek erfgenamen wilden geen ruzie met de regering-Roosevelt, maar een deal en een einde aan onderzoeken naar corruptie. En zo gebeurde. Ze steunden Roosevelt in 1936 en hij liet hen banen verdelen die via de New Deal tot stand kwamen. De corruptieonderzoeken werden stopgezet. En Roosevelt werd herkozen met een recordaantal stemmen.